Κυριακή 11 Φεβρουαρίου 2018

30+1 Αποκριάτικα έθιμα ανά την Ελλάδα




Με τη λατινογενή λέξη Καρναβάλι, την αντίστοιχη της ελληνικής απόκρεω ή αποκριά, χαρακτηρίζεται η περίοδος των τριών εβδομάδων πριν από την Καθαρά Δευτέρα, κατά την οποία επικρατεί το έθιμο του μασκαρέματος. Κυριολεκτικά «Αποκρεά» σημαίνει τον αποχαιρετισμό της περιόδου κρεατοφαγίας ή την αποχή από το κρέας (από-κρεώ). Αντίστοιχα και η λατινογενής λέξη «Καρναβάλι» είναι σύνθετη από τις λέξεις carne = κρέας και vale = χαιρετώ.

Οι Απόκριες αποτελούν ουσιαστικά την εισαγωγή στην περίοδο της νηστείας και προετοιμασίας για τη μεγαλύτερη γιορτή της χριστιανοσύνης,...
 το Πάσχα. Αποτελούν για τους πιστούς μια περίοδο εκτόνωσης, πριν αρχίσει η Σαρακοστή, που ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα. Με τη νηστεία της Σαρακοστής οι πιστοί προετοιμάζονται ψυχικά και σωματικά για να παρακολουθήσουν τα Θεία Πάθη κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα. Οι ρίζες των εθίμων της Αποκριάς μπορούν να ανιχνευθούν στην αρχαιότητα.

Σχετίζονται με τις λατρευτικές γιορτές προς τιμήν του θεού Διονύσου, στις οποίες κυριαρχούσε ο ενθουσιασμός, η ευθυμία και η σκωπτική διάθεση. Με την επικράτηση του χριστιανισμού, στοιχεία της αρχαιοελληνικής λατρείας συνδυάστηκαν στη συνείδηση και τις παραδόσεις του λαού με την περίοδο πριν από τη Σαρακοστή. Από το 19ο αι. μέχρι σήμερα το καρναβάλι ξεκινά κάθε χρόνο την Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου και λήγει την Κυριακή της Τυροφάγου. Παλιότερα, τον εορταστικό τόνο έδιναν οι παρέες των μεταμφιεσμένων, που κυκλοφορούσαν στους δρόμους και γύριζαν τα βράδια στις γειτονιές τραγουδώντας άσεμνα και σκωπτικά τραγούδια. Αυτού του είδους, όμως, οι καρναβαλικές εκδηλώσεις χάθηκαν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό με το πέρασμα του χρόνου για να επικρατήσουν οργανωμένες από τις τοπικές κοινωνίες και τυποποιημένες εορταστικές εκδηλώσεις με αποκριάτικες στολές και άρματα.

Το καρναβάλι όμως είναι στενά συνυφασμένο με την πολιτισμική κληρονομιά κάθε περιοχής της Ελλάδας. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα γίνεται προσπάθεια να αναβιώσουν παραδοσιακά αποκριάτικα έθιμα σε πολλά μέρη της χώρας. Κυρίαρχα στοιχεία σε αυτά αποτελούν τα φαλλικά σύμβολα αλλά και η σάτιρα, η οποία συνδέεται άμεσα με τα τοπικά δρώμενα ή επικεντρώνεται σε επίκαιρα θέματα που σχετίζονται με την Ελλάδα αλλά και το διεθνή χώρο. Το πιο σημαντικό καρναβάλι στον ελληνικό χώρο διοργανώνεται στην Πάτρα. Οι αποκριάτικες εκδηλώσεις αρχίζουν κάθε χρόνο στις 17 Ιανουαρίου και λήγουν την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς με το κάψιμο του βασιλιά Καρνάβαλου και την μεγάλη παρέλαση των καρναβαλιστών.



• Η χάσκα στις Αμυγδαλιές Γρεβενών

Την Κυριακή της Τυρινής (την Μεγάλη Αποκριά) λίγο πριν ανάψει ο φανός, συνηθιζόταν και συνηθίζεται οι πιο νέοι σε ηλικία να επισκέπτονται τους μεγαλύτερους συγγενείς τους. Τους φιλούσαν το χέρι (με το αζημίωτο φυσικά, πάντα οι μεγαλύτεροι "κερνούσαν" τους νεότερους συγγενείς τους χρήματα όταν είχαν ή γλυκά και άλλα κεράσματα)και αλληλοσυγχωριούνταν ενόψει των Αποκριών. Αφού τρώγανε στο οικογενειακό τραπέζι, η βραδιά τελείωνε με την περίφημη παραδοσιακή "χάσκα".

Στην άκρη μακριού σπάγκου στερεωμένου σε έναν κλώστη, έδεναν ένα σφιχτό-βρασμένο και καθαρισμένο αυγό. Αυτός που κρατούσε τον σπάγκο από τον κλώστη τον περιέφερε γύρω-γύρω μπροστά στα στόματα των συγκεντρωμένων, οι οποίοι προσπαθούσαν να αρπάξουν με τα δόντια το αυγό. Αυτό ήταν πολύ δύσκολο, γιατί συχνά η "χάσκα" δεν σταματούσε σε ένα σημείο και το αυγό τους ξέφευγε. Έτσι δημιουργούνταν μια ατμόσφαιρα γεμάτη με ευθυμία, γέλια και ξεφωνητά.

Μετά, περίπου στις 9 το βράδυ ακολουθούσε το άναμμα του φανού. Ο κόσμος συγκεντρώνονταν γύρω από το φανό. Τα πειράγματα, οι αθυροστομίες, οι βωμολοχίες και τα υπονοούμενα κυριαρχούν στα τραγούδια και τους χορούς γύρω από τη φωτιά, απομεινάρια από τις αρχαίες Διονυσιακές γιορτές και Αριστοφανικές εκφράσεις. Τα τραγούδια τα τραγουδούσε ο πρωτοχορευτής και επαναλάμβαναν τα λόγια οι υπόλοιποι. . Οι πιο νέοι παίρνουν φόρα και επιχειρούν να πηδήσουν πάνω από τον φανό φωνάζοντας "ψύλλοι, ψύλλοι, ψύλλοι …..". Πολλοί τα καταφέρνουν, αλλά άλλοι όχι. Και τότε ακολουθούν γέλια και πειράγματα .Οι παλαιότεροι λένε πως αυτό γινόταν παλιά για να διώξουν τις ψείρες και τους ψύλλους που είχαν πάνω τους .Αλλά το πιο πιθανό είναι πως και αυτό είναι απομεινάρι αρχαίας λατρείας.



• Τυρναβίτικο Καρναβάλι - Μπουρανί (χορτόσουπα χωρίς λάδι)

Ένα από αυτά τα έθιμα που έκανα τον Τύρναβο ξακουστό είναι το έθιμο του «Μπουρανί» την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας. Η χρησιμοποίηση σεξουαλικών και ερωτικών συμβόλων συνδυάζεται απόλυτα με τις παραδοσιακές λαϊκές εκδηλώσεις των Τυρναβιτών.

«Το μπουρανί» είναι στην κυριολεξία ένα λαϊκό πανηγύρι αλλά στην ουσία είναι η γιορτή του φαλλού και συμβολίζει την αναπαραγωγή και την ευτεκνία. Για την προέλευση του, υπάρχουν δύο εκδοχές.

Η πρώτη αναφέρει ότι οι ρίζες του βρίσκονται στις πανάρχαιες εορτές των Ελλήνων: τα Διονύσια, τα Θεσμοφόρια, τα Αφροδίσια, τα Θαργήλια και κυρίως οι αλωαί που ήταν γεωργική εορτή πανάρχαια λατρεία και προθρησκευτική.

Και η δεύτερη ότι προέρχεται από Αρβανίτες που εγκαταστάθηκαν στον Τύρναβο γύρω στο 1770, λίγο πριν τα Ορφωλικά. Η δεύτερη εκδοχή μάλλον είναι και η επικρατέστερη, καθώς τεκμηριώνεται από ιστορικά στοιχεία.

Καθώς λέγεται εκείνη την εποχή, έπεσε στον Τύρναβο επιδημία χολέρας και οι περισσότεροι κάτοικοι του βρήκαν θάνατο.

Η πόλη ερημώθηκε και ο σουλτάνος της περιοχής, έφερε ένα τμήμα Αρβανιτών, για να κτίσει την καινούργια πόλη, δίπλα στην παλιά (η περιοχή αυτή ονομάζεται «Κόκκαλα» επειδή στην περιοχή θάφτηκαν όσοι βρήκαν τον θάνατο από την χολέρα).

Οι Αρβανίτες αυτοί λοιπόν καθιέρωσαν το έθιμο που σώζεται ως τις μέρες μας.

Το έθιμο αυτό λαμβάνει χώρα την Καθαρή Δευτέρα κάθε χρόνο στον Τύρναβο. Οι κάτοικοι της πόλης πηγαίνουν στο εξωκκλήσι του Προφήτη Ηλία στα βόρεια της πόλης σ’ έναν ελεύθερο ευρύ χώρο (ένα μεγάλο αλώνι).

Η πορεία γίνεται σε πομπή της οποίας προηγούνται διάφορες ομάδες (θίασοι) μεταμφιεσμένων ή μη (μόνον ανδρών), οι οποίοι κουβαλούσαν όλα τα απαραίτητα για την λειτουργία.

Όταν η πόλη έφθανε στο χώρο του Προφήτη Ηλία εκεί κάθε ομάδα έστρωνε στο έδαφος διάφορα φαγητά και μια μεγάλη φιάλη σε σχήμα «φαλλού» γεμάτη με κρασί ή με γαλακτόχρουν κράμα ούζου ή τσίπουρου με νερό.

Παράλληλα άναβαν φωτιά πάνω στην οποία παρασκευάζοταν το «Μπουρανί» μια χορτόσουπα από σπανάκι και ξύδι για να νοστιμίζει.

Αφού γινόταν το μπουρανί που είχε την μορφή σούπας σερβιριζόταν στους «μυουμένους» ως μέθεξη – συμμετοχή στα δρώμενα – και έτσι άρχιζε ο χορός και τα τραγούδια, οι αστεϊσμοί και τα πειράγματα με άσεμνες βασικά εκφράσεις.

Πολλοί από τους άντρες που συμμετείχαν σ’ αυτό το τελετουργικό κρατούσαν στα χέρια τους φαλλούς σαν σκήπτρα και ήταν κατασκευασμένα από ξύλο ή πηλό ή ακόμα και από ψωμί και που αποτελούσαν το κυριότερο τελετουργικό σύμβολο.

Στο έθιμο αυτό συμμετείχαν αυστηρά μόνο άντρες ενώ οι γυναίκες απείχαν, ίσως για λόγους σεμνοτυφίας λόγω των φερόμενων φαλλικών συμβόλων.

Γυναικόπαιδα όμως παρακολουθούσαν τα δρώμενα καθώς επίσης και πλήθη επισκεπτών από διάφορα μέρη της Ελλάδας.



• Το κάψιμο του Τζάρου - Ξάνθη

Εδώ αναβιώνει το παλιό έθιμο «Το κάψιμο του Τζάρου». Σύμφωνα με την τοπική παράδοση ο «Τζάρος» ή «Τζάρους» κατά τους κατοίκους της Ανατολικής Θράκης ήταν ένα κατασκευασμένο ανθρώπινο ομοίωμα, τοποθετημένο πάνω σε ένα σωρό από πουρνάρια. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, καιγόταν στο κέντρο αλάνας, πλατείας ή σε υψώματα για να μην έχουν το καλοκαίρι ψύλλους. Το έθιμο αυτό το έφεραν οι πρόσφυγες από το Σαμακώβ της Ανατολικής Θράκης και αναβιώνει κάθε χρόνο από τους κατοίκους του ομώνυμου συνοικισμού, ο οποίος βρίσκεται κοντά στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου της Ξάνθης. Η ονομασία «Τζάρος» προήλθε από τον ιδιόρρυθμο ήχο, που δημιουργούσε η καύση του θάμνου «τζ,τζ,τζ...».







• Ο γέρος και η κορέλα στην Σκύρο

Με την αρχή του Τριωδίου και κάθε Σαββατοκύριακο των ημερών της Αποκριάς, το έθιμο του νησιού θέλει το "γέρο" και την "κορέλα" να βγαίνουν στους δρόμους και να δίνουν μία ξεχωριστή εικόνα των ημερών. Ο "γέρος" φοράει μία χοντρή μαύρη κάπα, άσπρη υφαντή βράκα και έχει στη μέση του 2-3 σειρές κουδούνια, το βάρος των οποίων μπορεί να φτάσει και τα 50 κιλά. Το πρόσωπο του καλύπτεται από προβιά μικρού κατσικιού και περπατώντας με χορευτικό ρυθμό, καταφέρνει να ηχούν μελωδικά τα κουδούνια που φοράει.

Η "κορέλα" η ντάμα του γέρου είναι ντυμένη με παραδοσιακά σκυριανά ρούχα με κυρίαρχο χρώμα το άσπρο σε πλήρη αντίθεση με το μαύρο χρώμα του "γέρου" έχοντας και αυτή καλυμμένο το πρόσωπό της. Χορεύει γύρω από τον γέρο καθώς αυτός βαδίζει ανοίγοντάς του δρόμο ή προσπαθώντας να τον βοηθήσει και να τον ξεκουράσει.

Οι ικανότεροι από τους γέρους μάλιστα, αφήνουν για λίγο τους δρόμους της αγοράς, όπου συγκεντρώνεται ο κόσμος και ανεβαίνουν στο Κάστρο του νησιού. Εκεί θα κτυπήσουν τις καμπάνες στο Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου.

Τότε η "κορέλα" την ώρα που ο "γέρος" θα σταματήσει να πάρει μίαν ανάσα, θα του τραγουδήσει σκυριανό τραγούδι, παινεύοντάς τον για τις αξίες και τις χαρές του. Το δίδυμο αυτής της σκυριανής αποκριάς συνοδεύει πολλές φορές και ο "φράγκος". Αυτός ο μασκαράς, ντυμένος με παραδοσιακά ρούχα του νησιού αλλά και παντελόνι, σατιρίζει τους σκυριανούς εκείνους που έβγαλαν τις βράκες και φόρεσαν παντελόνια (φράγκικα).

Η προέλευση του εθίμου αυτού χάνεται στα χρόνια και πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι υπάρχουν στοιχεία και ρίζες διονυσιακών τελετών και θεωρούν τις εκδηλώσεις αυτές κατάλοιπα τέτοιων εορτών.

Οι γεροντότεροι στο νησί αναφέρουν ότι ο "γέρος" και η "κορέλα", έρχονται κάθε χρόνο να θυμίσουν στους σκυριανούς κάποια θεομηνία που κατέστρεψε όλα τα ζώα του νησιού και για το λόγο αυτό ο τσοπάνης ζώστηκε τα κουδούνια των ζώων και ήρθε στο χωριό να ειδοποιήσει τους υπόλοιπους.

Μία άλλη εκδήλωση της σκυριανής αποκριάς είναι η "τράτα" που είναι αναπαράσταση ναυτικής ζωής, όπου ψαράδες στην πλειοψηφία τους, σατιρίζουν έμμετρα καταστάσεις και γεγονότα που αφορούν τη κοινωνική ζωή στην Ελλάδα γενικότερα.

Με τα σατυρικά αυτά ποιήματα, αλλά και με την αμφίεσή τους, καταφέρνουν να προκαλούν την ευθυμία των θεατών της παράστασης αυτής που κορυφώνεται την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς.

Την Καθαρή Δευτέρα σχεδόν όλοι οι Σκυριανοί με παραδοσιακές τοπικές στολές, κατεβαίνουν στην πλατεία του χωριού και χορεύουν και τραγουδούν σκυριανά τραγούδια.



• Σκόπελος - Το έθιμο της φεργάδας ή τράντας

Την Κυριακή των Απόκρεω το γλέντι έφτανε στο κατακόρυφο. Το απόγευμα γινόταν το έθιμο της φεργάδας ή τράντας, που τα τελευταία χρόνια ξαναζωντανεύει στη Σκόπελο. Η φεργάδα ήταν ένα καράβι μεγάλων διαστάσεων κατασκευασμένο από ξύλα και καλάμια. Είχε κατάρτια, αμπάρι, φουγάρο και μηχανή μέσα στην οποία έκαιγαν σε τενεκέ καβαλλίνες, που έβγα ζαν μια δυνατή άσχημη μυρωδιά. Μέσα στην τράντα βρισκόταν το πλήρωμα, οι τρανταραίοι, από τον καπετάνιο μέχρι τον τελευταίο μούτσο. Όλοι ήταν μουτζουρωμένοι και είχαν ένα σταυρό από λουλάκι στο μέτωπο και στα μάγουλα.

Την τράντα την περνούσαν απ' όλα τα μέρη της πόλης κι όπου υπήρχε ανοιχτό μέρος σταματούσαν και χόρευαν κάνοντας χοντρά αστεία και πειράγματα . Τα άσεμνα τραγούδια ήταν απαραίτητα. Συνήθως ο καπετάνιος της τράντας ήταν ο πιο χωρατατζής. Έδινε διαταγές στο πλήρωμα κι αυτό τις εκτελούσε. Ο κόσμος τους κερνούσε πίττες και κρασί. Όλοι οι τραντα- ραίοι είχαν τα παρατσούκλια τους.

Μερικές φορές η φεργάδα σταματούσε και οι τρανταραίοι έριχναν τα δίχτυα για να ψαρέψουν. Συνήθως στα δίχτυα πιανόταν ένας γερός, που τον έλεγαν Θόδωρα. Ο κόσμος φώναζε με τη χαρακτηριστική κραυγή "ουρα-ουρα".

Το έθιμο της τράντας φαίνεται ότι έχει πολύ παλιά προέλευση. Λένε ότι οι τρανταραίοι με τα μουτζουρωμένα πρόσωπα απεικονίζουν τους αραπάδες πειρατές του Μεσαίωνα. Υπάρχει όμως και η άποψη, που πιθανότατα είναι πιο σωστή, ότι δηλαδή το μουτζούρωμα του προσώπου είχε απλώς σκοπό να κρύβει τα πρόσωπα αυτών που λάμβαναν μέρος. Παλαιότερα άνθρωποι σοβαροί και με κύρος στο νησί συμμετείχαν στην τράντα και δεν ήθελαν να αναγνωρίζονται. Συνηθίζουν στο τέλος να καίνε την τράντα και να την πετάνε στη θάλασσα



• Το έθιμο του καλόγερου στο νομό Σερρών

Στο νομό Σερρών στην Αγία Ελένη την Δευτέρα της Τυρινής συναντάμε το έθιμο του "καλόγερου". Την γιορτή αυτή αρχίζουν οι Αναστενάρηδες με απόκρυφη μυσταγωγία και συμμετέχουν και οι μίμοι, οι οποίοι συγκροτούν τον θίασο: ο Βασιλιάς, το Βασιλόπουλο, ο καπιστράς, ο καλόγερος, η νύφη, η μπάμπω και το εφταμηνίτικο, οι γύφτοι με την αρκούδα και τέλος οι Κουρούτζηδες (φύλακες).

Αφού ο θίασος του Καλόγερου επισκεφθεί όλα τα σπίτια του χωριού, συγκεντρώνονται όλοι οι κάτοικοι στην πλατεία, όπου γίνεται η προετοιμασία του συμβολικού αγρού για την σπορά και ακολουθεί η σκηνή του θανάτου και της ανάστασης του πρωταγωνιστή Καλόγερου. Μόλις αναγγελθεί η ανάσταση του πρωταγωνιστή, ο θίασος αρχίζει κυκλικό χορό γύρω από το συμβολικά σπαρμένο χωράφι με τον Βασιλιά Σπορέα, στην κορυφή του χορού. Μετά τον χορό ο Αναστενάρης δίνει τις ευχές του και το πλήθος ευχόμενο "κι από του χρόνου" διαλύεται.

Η λαϊκή αυτή θρακική λατρεία, παρουσιάζει επίσης εμφανή τα γνωστά στοιχεία του αρχαίου Διονυσιασμού.

Οι ερευνητές του εθίμου, βλέπουν τα πάθη και την Ανάσταση του Καλόγερου ως επιβίωση από τα πάθη του Θεού Διονύσου.



• Η Κυρά Σαρακοστή (Αρκαδία)

Έθιμο που συναντάται όχι μόνο στην Αρκαδία αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Η γιαγιά μας, μας ζωγράφιζε σε χαρτί την Κυρά Σαρακοστή που είχε τα βλέφαρά της χαμηλωμένα, το στόμα της υπομονετικά κλειστό και τα χέρια της άνετα σταυρωμένα σε στάση προσευχής.

Τα πόδια της ήταν επτά που αντιστοιχούσαν σε κάθε μια από τις επτά εβδομάδες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Η γιαγιά κρεμούσε αυτή την ζωγραφιά της κάτω από το εικονοστάσι της. Κάθε Σαββάτο ένα, ένα τα εγγόνα διαδοχικά έκοβαν από ένα πόδι ως ότου έμενε το τελευταίο πόδι της Μεγάλης Εβδομάδας. Εκείνο, αφού το τύλιγε σε μικρό μπαλάκι, το έβαζε μέσα στο Ψωμί της Ανάστασης και όταν ο πατέρας έκοβε και μοίραζε τις φέτες σε όλα τα παρευρισκόμενα μέλη του Πασχαλινού τραπεζιού ο πιο χαρούμενος ήταν εκείνος που έβρισκε στη φέτα του ψωμιού του το τελευταίο πόδι της Κυράς Σαρακοστής. Το έθιμο της Κυράς Σαρακοστής μερικοί το έχουν κρατήσει μέχρι σήμερα και το χαίρονται πολύ καθώς εναρμονίζεται με την ατμόσφαιρα των ημερών.



• Οι "κουδουνάτοι" στην Νάξο

Η Νάξος θεωρείται η γενέτειρα του Θεού Διονύσου. Από το πρώτο κιόλας Σάββατο της Αποκριάς, ξεκινάει ο εορτασμός, με το σφάξιμο των χοίρων και άλλων εκδηλώσεων.

Το μεσημέρι της τελευταίας Κυριακής στην Απείρανθο, εμφανίζονται οι "κουδουνάτοι". Αυτοί φορούν κάπα και κουκούλα, γυρνούν το χωριό κάνοντας θόρυβο και προκαλούν με άσεμνες εκφράσεις. Οι ίδιοι κρατούν "σόμπα", ξύλο που παραλληλίζεται με τον διονυσιακό φαλλό. Μαζί τους μπλέκονται ο "Γέρος", η "Γριά" και η "Αρκούδα". Στις αποκριάτικες εκδηλώσεις των "Κουδουνάτων" μπορεί κανείς να δει το "γάμο της νύφης", το "θάνατο", την "ανάσταση του νεκρού" και το "όργωμα". Την Καθαρή Δευτέρα στις κοινότητες Ποταμιά, Καλόξιδο, Λειβάδια κλπ. οι κάτοικοι ντύνονται "Κορδελάτοι" ή "Λεβέντες" γιατί στο φέσι και στους ώμους έχουν κορδέλες. Οι Κορδελάτοι είναι φουστανελοφόροι και η δεύτερη ονομασία τους "Λεβέντες" αποδίδεται στους Πειρατές. Από κοντά τους ακολουθούν και οι ληστές, οι "Σπαραρατόροι", που αρπάζουν τις κοπέλες για να τις βάλουν με το ζόρι στον χορό και το γλέντι, που κρατάει ως το πρωί.



• Το έθιμο του Μπέη - Διδυμότειχο

Πραγματοποιείται αναβίωση του εθίμου του "Μπέη", που περιέχει διονυσιακά στοιχεία και έχει σατυρικό χαρακτήρα. Ο Μπέης είναι ώριμος άνδρας με μουστάκι, ντυμένος με "γούνα", βαμμένος με κοκκινάδι, πολλά στολίδια, μαύρο φέσι, μπότες και φέρει μαζί του ραβδί, πιστόλια και ναργιλέ. Μέσα από αυτή την αναπαράσταση σατιριζόταν η τουρκική κατοχή και η ανέχεια της εποχής εκείνης.

Προηγείται όλων ο τελάλης, ακολουθεί η φρουρά του Μπέη, δηλ. οι αστυνομικοί του, έπειτα ο ίδιος, οι αυλικοί και οι γεωργοί, που αναπαριστούν γεωργικές εργασίες της εποχής εκείνης. Το ντύσιμο όλων σχεδόν των προσώπων, βασίζεται σε ρούχα παλαιότερων εποχών και στον αυτοσχεδιασμό. Αφού τελειώσει η "γύρα" του μπέη, γίνεται αναπαράσταση των τοπικών εργασιών (όργωμα, θερισμός) από τους γεωργούς. Ακολουθεί γαϊδουροδρομία και ρωμαϊκή πάλη. Μετά την ολοκλήρωση της ρωμαϊκής πάλης στο Μεσοχώρι, ο κόσμος μαζεύεται στις ταβέρνες, και μαζί με το προσωπικό του Μπέη, πίνει και διασκεδάζει με παραδοσιακά όργανα της περιοχής.



• Τα Μουρμπούλια (εκδήλωση του Πατρινού Καρναβαλιού)

Τα Μουρμπούλια αποτελούν την παλαιότερη εκδήλωση του Πατρινού Καρναβαλιού, που, μαζί με τον Κρυμμένο Θησαυρό, ο οποίος αποτελεί το βασικό μέσο έκφρασης της πλειοψηφίας των κατοίκων της περιοχής, μετέτρεψαν τον ανώνυμο καρναβαλιστή σε πρωταγωνιστή του Πατρινού Καρναβαλιού και συνάμα σε κύριο παράγοντα προβολής του θεσμού. Γι' αυτό έχουν ξεπεράσει σε φήμη τα στενά όρια της Πάτρας και της ευρύτερης περιοχής.

Η χρονολογία κατά την οποία ξεκίνησε η πραγματοποίηση της συγκεκριμένης εκδήλωσης παραμένει άγνωστη, αλλά τοποθετείται μετά το 1872. Τα ήθη της εποχής έπαιξαν τον κυριότερο ρόλο για την καθιέρωση των «ΜΠΟΥΡΜΠΟΥΛΙΩΝ», ωστόσο η ώρα πραγματοποίησής τους, παρείχε τη δυνατότητα στις γυναίκες να μπορούν να απουσιάζουν από το σπίτι με διάφορα προσχήματα. Τα Μπουρμπούλια αναγνωρίζουν την κυριαρχία της γυναίκας σ' αυτό το παιχνίδι του καρναβαλικού φλερτ.



• Μάνη «χιουροπασπαλά» ή «γουρουνοπασπαλά».

Κατά τη Δευτέρα του Τριωδίου μια ομάδα ανδρών ειδικών στη σφαγή των χοίρων περιέρχονται όλα τα σπίτια του χωριού και σφάζει τους χοίρους μόνο, ενώ την υπόλοιπη εργασία για την οριστική τακτοποίηση των κρεάτων αναλαμβάνει η οικογένεια, η οποία από πείρα τα καταφέρνει μια χαρά. Αν ο χοίρος είναι μικρής ηλικίας θα τον «λεχιάσουν», δηλαδή θα του κάνουν αποτρίχωση με καυτό νερό, εάν δε μεγάλος τότε θα τον γδάρουν, θα αλατίσουν καλά το δέρμα του και θα το χρησιμοποιήσουν για την κατασκευή τσαρουχιών, τα οποία είναι πολύ ανθεκτικά, ιδεώδη μπορεί να πει κανείς στο πετρώδες και ανώμαλο έδαφος της Μάνης.

Τα εντόσθια, το κεφάλι και τα χονδρά κόκαλα που δεν κάνουν για σύγκλινα, καταναλώνονται στις τρεις αυτές εβδομάδες, γιατί μόλις φθάσει η Καθαρή Δευτέρα κι αρχίσει έτσι η Μ. Σαρακοστή, αρχίζει η μεγάλη νηστεία που θα κρατήσει μέχρι το Πάσχα, πενήντα μέρες δηλαδή.

Το υπόλοιπο κρέας θα αλατιστεί καλά για δέκα ημέρες και την Πέμπτη της Κρεατινής εβδομάδας, την Τσικνοπέμπτη θα καπνιστεί. Κατασκευάζουν την κρεμάλα, όπως τη λένε, που μοιάζει με την κρεβατίνα της κληματαριάς και εκεί κρεμούν το κρέας που είναι κομμένο σε στενόμακρες λουρίδες, στις «βασκές». Κάτω από το κρέας καίνε σιγά-σιγά διάφορους μυρωδάτους θάμνους κυρίως φασκομηλιά, κι έτσι προσδίδουν στα σύγκλινα ένα εξαιρετικό άρωμα και αποσμίζουν τελείως αυτό από την ειδική γεύση του χοιρινού κρέατος.

Αφού λοιπόν βράσουμε το κρέας και το κάνουμε σύγκλινα θα το βάλουμε σε μικρά κιούπια για να έχωμε τα άρτεμα όλης της χρονιάς ή την αρτεσία αν θέλετε, δηλαδή τη διατηρημένη τροφή, την παστωμένη. Την πρώτη ημέρα της σφαγής του οικιακού χοίρου κάθε οικογένεια θα παρασκευάσει τον Μέλανα Ζωμό, λιγάκι εκσυγχρονισμένο και θα φάει το γνωστό σήμερα με το όνομα «συκοτοπασπαλά», «χιουροπασπαλά» ή «γουρουνοπασπαλά». Σ’ όλες αυτές τις 21 ημέρες θα γίνει φαγοπότι, οινοποσία και μοιρολόγια αντί τραγούδια δίνοντας έτσι μια πιο Δωρική υφή στο γλέντι, μια και στη Μάνη η τοπική ποίηση και το τραγούδι ήταν το μοιρολόι και για τις χαρές και για τις λύπες



• Καμουζέλες σε Λέρο και Σύμη

Οι Αποκριές γιορτάζονται με τις "καμουζέλες", μασκαράτες και τους αυτοσχέδιους ποιητές που σκαρώνουν περιπαιχτικά στιχάκια τα οποία τα απαγγέλλουν παιδιά ντυμένα καλογεράκια πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι. Το ίδιο έθιμο έχουν επίσης και στην Σύμη.



• Το "Γαϊτανάκι" του Δήμου Λειβαδιάς

Την τελευταία Κυριακή των Απόκρεω, η ομάδα πολιτών "Φίλοι του Καρναβαλιού της Λειβαδιάς" οργανώνει κάθε χρόνο το "Γαϊτανάκι" με την υποστήριξη του Δήμου Λειβαδιάς. Πρόκειται για παράδοση που τηρούνταν μέχρι και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Λειβαδιά και που η οποία αναβιώνει τα τελευταία χρόνια. Η αναβίωση ακολουθεί πιστά την παράδοση: Οι γείτονες στις συνοικίες της πόλης προετοιμάζουν το Γαϊτανάκι τους μαζί με άρματα και μασκαράτες και παρελαύνουν προς την κεντρική πλατεία όπου πλέκονται τα Γαϊτανάκια.

Κάθε χρόνο οργανώνονται και κάποια "γεγονότα" όπως διαγωνισμός για τη βράβευση της καλύτερης ομάδας, αναπαράσταση ποδοσφαιρικού αγώνα από ηλικιωμένες γυναίκες, παρουσίαση αποκριάτικων σκηνών, τραγούδια (αποκριάτικα της περιοχής με πειρακτικό περιεχόμενο) και παντομίμες από τους μασκαράδες, γλέντι με λαϊκούς οργανοπαίχτες κ.λ.π..



• Οι Φανοί - Κοζάνη

Οι "φανοί", οι μασκαράδες που περιφέρονται σε όλη την πόλη, οι λαϊκοί οργανοπαίκτες και οι μπάντες στους δρόμους, το κρασί, τα "κιχιά" και τα κεράσματα σε όλους, η έντονη σκωπτική διάθεση και η καθολική συμμετοχή στα δρώμενα, είναι τα χαρακτηριστικά των αποκριάτικων ημερών.

Η πρώτη γραπτή μαρτυρία για το έθιμο των μεταμφιεσμένων (ρογκατζιάρια) είναι του 1747, η ύπαρξή τους όμως πρέπει να τοποθετηθεί γύρω στα μέσα του 17ου αιώνα, παράλληλα με την πρώτη βιοτεχνική και εμπορική ανάπτυξη της πόλης.

Παλιότερα -στις γιορτές του δωδεκαημέρου- οι ομάδες των μεταμφιεσμένων ονομάζονταν "ρογκατζιάρια" με κυριότερη αμφίεση αυτή των κωδωνοφόρων. Αυτοί φορούσαν προσωπίδα με μορφή γοργόνας, ψάθινη πανοπλία, κρεμούσαν πάνω τους κουδούνια και κυπριά και κρατούσαν ένα δρεπάνι. Όταν δυο παρέες κωδωνοφόρων συναντιόνταν σε ένα στενό δρόμο, η μία θα έπρεπε να υποχωρήσει για να περάσει η άλλη.

Όμως την υποχώρηση τη θεωρούσαν ταπεινωτική και γι' αυτό η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Αποτέλεσμα μιας τέτοιας σύγκρουσης ήταν γύρω στα 1860 να αλληλοσκοτωθούν δυο αδέλφια που δεν αναγνώρισε το ένα το άλλο. Από τότε οι τουρκικές αρχές απαγόρευσαν τις εκδηλώσεις, οι οποίες ξανάρχισαν μετά το 1890.

Το αναβιωμένο έθιμο -οι απόκριες- με τα "καρναβάλια" είχαν μια ανανεωμένη μορφή, αποτελώντας ολόκληρες θεατρικές παραστάσεις με θέματα από την ιστορία, τη μυθολογία, τα ταξίδια, τη σύγχρονη ζωή. Το πιο χαρακτηριστικό θέμα της εποχής ήταν το "καρναβάλι της καμήλας". Το 1938 ο Δήμος Κοζάνης επισημοποίησε τις αποκριάτικες εκδηλώσεις, που διακόπηκαν με τον πόλεμο και ξανάρχισαν το 1950.

Σήμερα, τις ημέρες του καρναβαλιού η Κοζάνη αποδεσμεύεται από τα καθημερινά προσχήματα και επαναφέρει το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα για να εκφραστεί αυθεντικότερα και να ξεφαντώσει διονυσιακά.

Το μεσημέρι της μεγάλης αποκριάς γίνεται παρέλαση αρμάτων και μεταμφιεσμένων ομάδων που εκπροσωπούν την κάθε γειτονιά. Ακολουθεί βράβευση της πιο εντυπωσιακής συμμετοχής, από το Δήμο Κοζάνης, σε ειδική τελετή που γίνεται στο πάρκο του Αγίου Δημητρίου. Το βράδυ της μεγάλης αποκριάς σε κάθε γειτονιά ανάβουν οι "φανοί", μεγάλες φωτιές γύρω από τις οποίες χορεύουν και τραγουδούν μικροί και μεγάλοι.

Το κρασί, τα "κιχιά", τα κεράσματα για όλους, αλλά κυρίως το ιδιαίτερα "καυτό" περιεχόμενο των τραγουδιών που λέγονται... "ξιανέντροπα" ή "νοικουκυρίσια", αποτελούν εγγύηση άμυνας στο τσουχτερό κρύο που επικρατεί εκείνη την εποχή.



• Κιρτσμάς στο Νέο Σούλι

Στο τέλος των εργασιών του καπνού στο Νέο Σούλι, προσφέρεται ο παραδοσιακός κιρτσμάς, τοπική παραλλαγή του χαλβά.



• Τζαμάλες - Ιωάννινα

Στην πόλη γιορτάζονται οι «Τζαμάλες» δηλαδή ανάβονται μεγάλες φωτιές. Oι μεταμφιεσμένοι χορεύουν γύρω τους, σε διπλές και τριπλές σειρές. Οι εκδηλώσεις του Καρναβαλιού κορυφώνονται στην κεντρική πλατεία των Ιωαννίνων, όπου στήνεται και το περίφημο γαϊτανάκι.



• Αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου στην Θήβα

Ένας γάμος βρίσκεται στο επίκεντρο των εορταστικών εκδηλώσεων της Αποκριάς, στη Θήβα. Δεν πρόκειται για έναν «γάμο για τα καρναβάλια», αλλά για αναπαράσταση ενός εθίμου που φθάνει στις ημέρες μας περίπου από το 1830, μετά την απελευθέρωση των ορεινών περιοχών. Το τελετουργικό, παρά το γεγονός ότι μεταφέρθηκε εδώ από τους Βλάχους των περιοχών Μακεδονίας - Ηπείρου - Θεσσαλίας, ενσωματώθηκε εύκολα στον κάμπο της Βοιωτίας.

Από τα Βουκόλια της Θήβας (αρχαία διονυσιακή γιορτή που κατέληγε σε γάμο) μέχρι τον Βλάχικο γάμο με το γαϊτανάκι, την πομπή, τον Πανούση-σάτυρο, τον χορό του πεθαμένου, η απόσταση δεν φαίνεται καθόλου μεγάλη. Οι ομοιότητες με τις ανοιξιάτικες διονυσιακές γιορτές της γονιμότητας και ανανέωσης είναι πολλές, οπότε το έθιμο έχει πολύ μεγαλύτερη αξία από αυτήν που του αποδίδουμε σήμερα.

Στις μέρες μας 9 διευρυμένες «οικογένειες» της Θήβας, με 40-45 άτομα η κάθε μία, αναλαμβάνουν (με προκαθορισμένη σειρά ανά έτος) να πρωταγωνιστήσουν στον Βλάχικο γάμο. Από αυτές διαλέγεται ο γαμπρός. H νύφη δεν είναι πλέον άνδρας ντυμένος γυναίκα (όπως ήταν το έθιμο... και μάλιστα άνδρας με μουστάκι!). Ούτε καμία κοπέλα της Θήβας δέχεται να πάρει τη θέση της νύφης. Οπότε διαλέγουν «μοντέλο». Θα πρέπει επίσης να αναφέρουμε ότι σημαντική θέση στο τελετουργικό πέρα από τους Βλάχους και τους Λιάπηδες, έχουν οι Μακεδόνες με τις δικές τους στολές, ενώ το κατ' εξοχήν μουσικό όργανο του Βλάχικου γάμου δεν είναι το κλαρίνο, αλλά η πίπιζα.

Οι... διαδικασίες αυτού του γάμου ολοκληρώνονται την Καθαρά Δευτέρα. Μία πολύχρωμη γαμήλια πομπή θα ξεκινήσει από την εκκλησία της «Αγιά Τριάδας» προς τον δρόμο του Επαμεινώνδα όπου είναι τα «κονάκια» των συμπεθέρων. Ο γαμπρός θα... ξυριστεί ενώ οι δύο συμπέθεροι θα έχουν έναν διασκεδαστικό διάλογο για το «ελάττωμα» της νύφης, όμως τελικά θα τα «συμφωνήσουν» και το γλέντι θα κορυφωθεί στον δρόμο του Επαμεινώνδα. Το απόγευμα δεν πρέπει να χάσετε τον «χορό του πεθαμένου». Πρόκειται για άλλο ένα παλαιό έθιμο που συμβολίζει τον θάνατο του χειμώνα και τη γέννηση της άνοιξης.



• Μπαμπούγεροι - Καλή Βρύση Δράμας

Στην Καλή Βρύση οι "Μπαμπούγεροι" κρατάνε σακίδια με στάχτη. Όταν το κέφι ανάβει, σακίδια και περιεχόμενο εκτοξεύονται στους περαστικούς.







• Λαγκοτσάρια στα Γρεβενά

Ονομαστά είναι τα "Λαγκοτσάρια" κατά τη διάρκεια των οποίων ομάδες μεταμφιεσμένων ανάβουν φωτιές και χορεύουν.



• Καρναβάλι Γυναικών - Αρτα

Κάθε χρόνο γίνεται το Καρναβάλι Γυναικών. Είναι μία εκδήλωση που οργανώνεται από ομάδες γυναικών (αποκλειστικά). Κάθε Τετάρτη πριν από τις Απόκριες κάνουν παρέλαση στον κεντρικό δρόμο της πόλης (οδός Σκουφά) ντυμένες με Αποκριάτικές στολές για να καταλήξουν σε κάποιο από τα κέντρα της πόλης για ξεφάντωμα.



• Η Αποκριά στην Αρκαδία

Η Αποκριά=από+κρέας σημαίνει αποχή από το κρέας. Διαρκεί 3 εβδομάδες.

Η 1η εβδομάδα παλαιότερα αναγγελλόταν με τυμπανοκρουσίες και πυροβολισμούς (στην Πάτρα, υπάρχει ο "ντελάλης" που αναγγέλλει την έλευση της Αποκριάς).

Η 2η εβδομάδα, η "Κρεατινή" - τρώμε μόνο κρέας (βέβαια, στις μέρες μας, όλες οι βδομάδες είναι..."κρεατινές"!). Σε αυτή τη βδομάδα ανήκει και η Τσικνομέμπτη, μέρα κρεατοφαγίας (μέχρι σκασμού)και οικογενειακής συγκέντρωσης, διασκέδασης.

3η εβδομάδα:"Τυρινή". Κρεατοφαγία τέλος! Τρώμε κυρίως τυρί,αβγά και μακαρόνια. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδος φτιάχνουν το τυροζούμι, ένα ζωμό από άγρια χόρτα και τυριά.

Στην Αρκαδία συνοδεύεται από ένα διασκεδαστικό έθιμο: την Κυριακή της Τυρινής μαζεύονται όλοι οι συγγενείς στο σπίτι του γεροντότερου.Aφού καθήσουν στο τραπέζι και κάνουν προσευχή, το...σηκώνουν όλοι μαζί με τα δάχτυλα πάνω-κάτω τρείς φορές και λένε "αγιοζούμι, τυροζούμι -όποιος πιεί και δε γελάσει- ψύλλος δε θα τον δαγκάσει". Και πίνουν χωρίς να γελούν. Ύστερα όμως τρώνε γελώντας με την ψυχή τους... Οι ανύπαντροι παίρνουν κρυφά ένα μακαρόνι, το βάζουν στο μαξιλάρι τους και όποιον/α ονειρευτούν, αυτή/όν θα παντρευτούν! Όταν τελειώσουν το φαγητό, σηκώνουν πάλι το τραπέζι με τα δάχτυλα και ο γεροντότερος ρωτά:

-"Φάγατε?"
-"Φάγαμε!"
-"Ήπιατε?"
-"Ήπιαμε!"
-"Χορτάσατε? "
-"Χορτάσαμε!"
-"Πάντα χαρούμενοι νά'στε..."

Μερικοί από τους κατοίκους της Αρκαδίας, ιδίως οι γεροντότεροι, γνωρίζουν και κρατούν αυτά τα έθιμα



• Οι θρύλοι για τα "στοιχειά" στην Άμφισσα

Οι θρύλοι για τα "στοιχειά", είχαν μεγάλη διάδοση στην περιοχή. Λέγεται πως τα "στοιχειά" αποτελούν ψυχές σκοτωμένων ανθρώπων ή ζώων που τριγυρίζουν στην περιοχή. Το σπουδαιότερο στοιχειό, που είναι συνδεδεμένο με την παράδοση είναι το στοιχειό της "Χάρμαινας". Αυτό αγαπούσε και προστάτευε τους Ταμπάκηδες (βυρδοδέψες), που η δουλειά τους ανάγκαζε να βρίσκονται στην Βρύση νύχτα - μέρα. Πολλοί ορκίστηκαν, πως είδαν το στοιχειό να τριγυρίζει τη νύχτα σ' όλη τη συνοικία, να καταλήγει στην πηγή του νερού και να χάνεται.

Ακόμη διηγούνται οι πιο παλαιοί πως το στοιχειό της Χάρμαινας έβγαινε κάθε Σάββατο βράδυ, κατέβαινε από της "Κολοκυθούς το Ρέμα" και γύριζε στους δρόμους μουγκρίζοντας και σέρνοντας αλυσίδες. Το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς αναβιώνει στην Άμφισσα ο Θρύλος του "Στοιχειού". Από την συνοικία Χάρμαινα, όπου βρίσκονται τα παλιά Ταμπάκικα και τα σκαλιά του Αϊ Νικόλα κατεβαίνει το "στοιχειό" και μαζί ακολουθούν εκατοντάδες μεταμφιεσμένοι. Στο ιστορικό μεγάλο καφενείο της πόλης γίνονται συζητήσεις σατυρικού περιεχομένου για τους Θρύλους και τα Στοιχειά.



• Το έθιμο της «Mπούλας» και του «Γενίτσαρου» στη Nάουσα

Στη Nάουσα αναβιώνει το έθιμο της «Mπούλας» και του «Γενίτσαρου». Η ιστορία του παραδοσιακού χορευτικού συγκροτήματος αρχίζει το 1705. Την χρονιά εκείνη οι Ναουσαίοι τιμώντας τη μνήμη των παλικαριών που έπεσαν στον αγώνα εναντίον των Τούρκων, εμφανίστηκαν την αποκριά με τις στολές των αρματολών, με κέρινο πρόσωπο και θώρακα από χιλιάδες ασημένια νομίσματα. Οι στολές, η μουσική και οι χοροί είναι αυθεντικοί και μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, χωρίς ξένη επίδραση. Οι χορευτικοί σύλλογοι και η φιλαρμονική της πόλης παίζουν και χορεύουν στους δρόμους και σε πολλά στέκια γλεντιού, όπου προσφέρονται δωρεάν ναουσιώτικο κρασί, μήλα και άλλα εδέσματα.




• ΜΩΜΟΓΕΡΟΙ

- Στις περιοχές της Μακεδονίας, Θράκης και Θεσσαλίας εμφανίζεται το έθιμο των μεταμφιέσεων, που φαίνεται πως έχει σχέση με τους καλικάντζαρους. Συγκεκριμένα, στα χωριά (Σιταγροί κ.ά.) όπου υπάρχουν πρόσφυγες του Πόντου, την παραμονή των Χριστουγέννων, εφτά άνδρες του χωριού γίνονται οι Μωμόγεροι: η αρκούδα, που συμβολίζει τη δύναμη, η γραία το παρελθόν, η νύφη το μέλλον, το άλογο την ανάπτυξη, ο γιατρός την υγεία, ο στρατιώτης την άμυνα, η κατσίκα το την τροφή και ο Άι Βασίλης είναι η νέα χρονιά που θα έρθει σε λίγες ημέρες. Οι μεταμφιεσμένοι γυρίζουν όλη την ημέρα στους δρόμους με τη συνοδεία ζουρνάδων και νταουλιών .

- Οι επτά πρωταγωνιστές κάνουν μεταξύ τους διάφορα αστεία και από πίσω τους ακολουθεί όλο το χωριό. Ο κάθε μεταμφιεσμένος πλησιάζει ένα άτομο από το πλήθος και δεν το αφήνει ήσυχο, αν δεν προσφέρει κάτι. Αν δεν πληρώσει, τότε του αλείφει το πρόσωπο με "παστί καν" (ξινό γιαούρτι). Συχνά γίνεται και παραγγελία προς τον πρωταγωνιστή, δηλαδή τον πλήρωναν και του ζητούσαν να αλείψει με το ξινό γιαούρτι κάποιο συγκεκριμένο άτομο. Σήμερα ο σκοπός του εθίμου είναι ψυχαγωγικός, ενώ μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ΄50 ήταν ευετηρικός, δηλαδή ανήκε στις εθιμικές εκείνες παραστάσεις, που κατά κανόνα είχαν ένα μαγικό χαρακτήρα και αποσκοπούσαν σε μια εύφορη χρονιά.




• Δερβένα στο χωριό Μυρρίνη

Εθιμο των Αποκριών, η Δερβένα τηρείται στο χωριό Μυρρίνη, όπου οι κάτοικοι από τις γύρω περιοχές συναθροίζονται στην πλατεία του χωριού και ανάβουν φωτιές για να ξορκίσουν το κακό. Με το άναμμα της φωτιάς και το κάψιμο των ξύλων θεωρείται ότι καίγονται τα πάθη, το μίσος, η κακία και η εχθρότητα ανάμεσα στους ανθρώπους. Είναι η ημέρα της συγχώρησης των μικρών από τους μεγάλους και των μεγάλων από τους μικρούς. Η παραδοσιακή αυτή τελετουργία συνοδεύεται από φαγοπότι, τραγούδια και χορούς.



• Ιερός Γάμος

Στην Κληματιά, στο Χλωμό, στο Μαραθιά, στα Κρητικά, στους Γιαννάδες κι αλλού έχουν τον Ιερό Γάμο. Η τέλεση του καρναβαλίτικου γάμου όπως λεγόταν στα χωριά της Κέρκυρας ως το 1960, γινόταν στα περισσότερα χωριά της Κέρκυρας. Σιγά - σιγά σε κάποια έσβησε και παρέμεινε μόνο ως ανάμνηση ενώ σε κάποια άλλα ευτυχώς διατηρείται μέχρι σήμερα.

Συμβαίνει την Κυριακή της Τυροφάγου ή Τυρινής και ξεκινά από το πρωί όταν οι άνδρες του χωριού μαζεύονται σε κάποιο σπίτι και ντύνουν το γαμπρό. Σε άλλη γειτονιά οι γυναίκες στολίζουν τη νύφη. Το ότι η νύφη είναι κι αυτή άνδρας και μάλιστα μουστακαλής, μάλλον οφείλεται στην πατριαρχική κοινωνία που απαγόρευε στις γυναίκες να χουν θέση στα δρώμενα της κοινότητας. Στην τελετή του γάμου συμμετέχει κι ένας δαίμονας με τη μορφή σάτυρου που προσπαθεί να χαλάσει το γάμο. Σ’ όλη τη διάρκεια του μυστηρίου οι χωριάτες αισχρολογούν ακατάπαυστα, πειράζοντας οι μεν τους δε.



• Πανάρατος - Καρπενήσι

Λαϊκή θεατρική παράσταση της Αποκριάς, που παίζεται στο Καρπενήσι από τις αρχές του 20ου αιώνα. Εντάσσεται στα "αγερμικά έθιμα", αφού τα πρώτα χρόνια ήταν μικρής διάρκειας και παρουσιάζονταν σε πλατείες των γύρω χωριών ή τα σταυροδρόμια της κωμόπολης. (Αργότερα προσαρμόστηκε, με την εισαγωγή επίκαιρων σχολίων και νεωτεριστικών στοιχείων, σκηνικά στο χώρο της Κεντρικής πλατείας).

Η παράσταση, που έχει δεθεί με τις Αποκριάτικες εκδηλώσεις στο Καρπενήσι, παίζονταν πάντα την τελευταία Αποκριά, ενώ την Καθαρή Δευτέρα κυριαρχούσε ο σατιρικός "Γύφτικος Γάμος". Αν και δεν παίζονταν κάθε χρόνο, η προετοιμασία του απαιτούσε κόπο και χρήματα. Προπολεμικά η ομάδα των προσώπων που συμμετείχαν έβγαζε δίσκο και συγκέντρωνε κάποιο ποσό που συνήθως χρησίμευε για διασκέδασή τους την άλλη μέρα, αλλά και για κοινωφελείς σκοπούς. Τα πρόσωπα, που υποδύονταν όλους τους ρόλους ήταν άνδρες, επαγγελματίες και εργαζόμενοι κάτοικοι της πόλης, παλιά ήταν συνήθως τα ίδια για μια σειρά ετών.



• Μόστρα - Χίος

Στα Θυμιανά της Χίου, την περίοδο της αποκριάς και πιο συγκεκριμένα την Κυριακή της Τυρινής, λαμβάνει χώρα το έθιμο της «Μόστρας». Οι ρίζες αυτού του εθίμου βρίσκονται στην εποχή του Μεσαίωνα. Η γιορτή να γίνεται σε δύο ημέρες. Το βράδυ της Παρασκευής της Τυροφάγου και το πρωί της Κυριακής της Τυρινής. Σε αυτό οφείλεται και η έκφραση «την Παρασκευή την ανεβάζουμε και την Κυριακή την κατεβάζουμε».

Το βράδυ της Παρασκευής, νεαροί κυρίως, φοράνε παλιά ρούχα, γυναικεία ή αντρικά, καλύπτουν το πρόσωπό τους με αυτοσχέδιες μάσκες (τις μουτσουναριές) και κάνουν διάφορα σκετς σκορπώντας το κέφι, το γέλιο και τη χαρά. Αυτοί είναι οι κουδουνάτοι. Την Κυριακή εκκλησιάζονται όλοι στα εξωκλήσια του Αγίου Ιωάννη και του Αγίου Δημητρίου. Μετά την λειτουργία κατευθύνονται στο νεκροταφείο του χωριού με συνοδεία οργάνων που παίζουν το ρυθμό του ταλιμιού.

Τελικός προορισμός είναι η κεντρική πλατεία του χωριού, όπου και χορεύουν το ταλίμι. Ταλίμι ονομάζεται ένας χορός που αναπαριστά τις μάχες των Χιωτών με τους πειρατές. Μετά το ταλίμι ακολουθεί ένας άλλος χορός, ο «Δετός» όπου οι χορευτές πιάνονται από τους ώμους, σχηματίζουν έναν κύκλο, και χορεύουν. Κατόπιν και πάλι με την συνοδεία μουσικών οργάνων οδηγούνται όλοι στην εκκλησία του Αγίου Ευστρατίου, όπου στα κάγκελα του ναού κρεμούν Χιώτικα λάβαρα και σημαίες.



• Δίκη του Καδή – Λιτόχωρο

Στο Λιτόχωρο Πιερίας θα αναβιώσουν το βράδυ της Κυριακής έθιμα που έχουν σκοπό τον εξαγνισμό των κακών πνευμάτων και τον εξοβελισμό της κακοτυχίας. Αυτό επιτυγχάνει, σύμφωνα με το έθιμο, ο Χορός των βωμολόχων που περιδιαβάζει όλο το χωριό με πειράγματα για όλους τους περαστικούς. Ακολουθεί βέβαια ξέφρενο γλέντι.

Στην Πολυκάρπη της Πέλλας θα αναβιώσει η Δίκη του Καδή. Οι κάτοικοι θα συγκεντρωθούν στην πλατεία για να δικάσουν τον αντιπρόσωπο της κακοκεφιάς και της κακής τύχης. Τελικά τον καταδικάζουν και καίνε το ομοίωμά του ανάμεσα σε χορούς και τραγούδια



• Κυρά Σαρακοστή - Πόντος

Η Κυρά Σαρακοστή που έφτιαχναν στον Πόντο ήταν διαφορετική. Εκεί κρέμαγαν από το ταβάνι μια πατάτα ή ένα κρεμμύδι που πάνω του είχαν καρφωμένα εφτά φτερά κότας. Κι εδώ κάθε βδομάδα αφαιρούσαν ένα φτερό κι έτσι μέτραγαν το χρόνο μέχρι την Ανάσταση. Αυτό το «ημερολόγιο» το ονόμαζαν Κουκουρά.



• Γαϊδουροδρομίες - Σάπες

Στις Σάπες της Ροδόπης αναβιώνει την Κυριακή της Αποκριάς το έθιμο των Γαϊδουροδρομιών σε κεντρικό δρόμο της πόλης. Οι νέοι της περιοχής διαγωνίζονται στην ταχύτητα τρέχοντας με γαϊδούρια. Έπειτα ακολουθεί γλέντι στην Πλατεία Δημαρχείου με συγκροτήματα από όλη τη Θράκη.







  • Ρέθυμνο - Το κλέψιμο της νύφης
Την Παρασκευή γίνεται η μεγάλη καρναβαλική παρέλαση, η μεγαλύτερη της Κρήτης. Την Καθαρά Δευτέρα σε δύο χωριά της περιοχής, το Μέρωνα και το Μελιδώνι αναβιώνουν μια σειρά από έθιμα όπως το κλέψιμο της νύφης και το μουτζούρωμα. Φυσικά το κρασί ρέει άφθονο.



0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου