Οι αρχαίοι Φωκαείς, πρόγονοι των κατοίκων της Προβηγκίας και της Κορσικής

Ένας στους περίπου δέκα άνδρες στη νότια Γαλλία προέρχεται από αποίκους της Ιωνίας της αρχαϊκής εποχής.

Βρισκόμαστε στο 570-560 π.Χ. Οι κάτοικοι της αρχαίας Φώκαιας, στα παράλια της Μικράς Ασίας, τολμηροί θαλασσοπόροι, επιχειρούν μακρινά ταξίδια στην Κεντρική και Δυτική Μεσόγειο.

Στο τέλος του 7ου αιώνα, χρησιμοποιώντας τις θρυλικές πεντηκοντόρους, αντί για τα στρογγυλά πλοία των Φοινίκων,...
 ιδρύουν εμπορικούς σταθμούς και αποικίες κατά μήκος των ακτών της Δυτικής Μεσογείου με σκοπό τις εμπορικές συναλλαγές με μακρινούς προορισμούς στη Δύση.

Γύρω στο 600 π.Χ. οι Έλληνες από τη Φώκαια ιδρύουν την πόλη της Μασσαλίας κοντά στην εκβολή του ποταμού Ροδανού, όπου βρίσκεται και η σημερινή πόλη της Μασσαλίας, και την Αλαλία στην ανατολική ακτή της Κορσικής, για να εξασφαλίσουν βάσεις για το εμπόριο με την Ισπανία και ακόμη μακρύτερα.

Λόγω όμως της στρατηγικής θέσης της η Μασσαλία αναπτύχθηκε σε μία από τις μεγαλύτερες ελληνικές αποικίες της Δυτικής Μεσογείου. Στην περιοχή αυτή, ιδιαίτερα γόνιμη για τις εμπορικές συναλλαγές, οι τολμηροί Φωκαείς συνάντησαν, προέβησαν σε εμπορικές συναλλαγές και αλληλεπίδρασαν με τους ντόπιους κελτο-λιγουριανούς πληθυσμούς. Τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής αποδεικνύουν ότι οι ντόπιοι κάτοικοι της περιοχής είχαν αναπτύξει ένα ιδιαίτερα οργανωμένο δίκτυο διανομής κρασιού από τους τοπικούς αμπελώνες, εκμεταλλευόμενοι τον Ροδανό ποταμό, ο οποίος καταλήγει στη Μεσόγειο...


Οι γενετικές μελέτες

Η μελέτη των ελλήνων γενετιστών δημοσιεύθηκε σε έγκυρο επιστημονικό περιοδικό Βιολογίας (Evolutionary Biology 2011 http://www.biomedcentral.com/1471-2148/11/69).

Αυτά τα ίχνη των κατοίκων της ιωνικής πόλης Φώκαιας καταγράφονται στις πληθυσμιακές ομάδες της περιοχής, όπως δείχνουν οι γενετικές μελέτες του ομότιμου καθηγητή Γενετικής Ανθρώπου (τομέας Γενετικής Ανάπτυξης και Μοριακής Βιολογίας) στο ΑΠΘ Κ. Τριανταφυλλίδη και της αναπληρώτριας καθηγήτριας Αναστασία Κουβάτση.

Σύγκριση του γενετικού δείγματος Ελλήνων από τη Σμύρνη και τη Φώκαια και των Γάλλων από την Προβηγκία και την Κορσική δείχνει πως είναι πολύ πιθανό ένας στους περίπου δέκα άνδρες στη νότια Γαλλία να προέρχεται από αποίκους της Ιωνίας της αρχαϊκής εποχής. Η κυριότερη ένδειξη για αυτή τη γενετική σχέση είναι η απλοομάδα Ε -V13, η οποία παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συχνότητά της στα νότια Βαλκάνια και έχει συνδεθεί στο παρελθόν και με τον αποικισμό της Σικελίας.

Ο καθηγητής Γενετικής Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης εξηγεί: “Λίγες πληθυσμιακές μελέτες έχουν διερευνήσει τη συμβολή απλοομάδων του χρωμοσώματος Υ των Ελλήνων στη διάδοση της γεωργίας από την Εγγύς Ανατολή προς τη Δυτική Μεσόγειο. Για τον σκοπό αυτό μελετήθηκε η γενετική σύσταση ατόμων που η καταγωγή τους είναι η ιωνική πόλη Φώκαια με τη γενοτύπηση 66 γενετικών δεικτών του χρωμοσώματος Υ και συγκρίθηκε με αντίστοιχα αποτελέσματα από δείγματα που προέρχονται από τη Σμύρνη, την ηπειρωτική Ελλάδα (Νέα Νικομήδεια, Σέσκλο, Διμήνι και Λέρνη/Σπήλαιο Φράχθη), την Ανατολική Τουρκία, την Προβηγκία (Νότια Γαλλία), την Κορσική, τη χώρα των Βάσκων και την Ευρώπη.


Η διείσδυση του ελληνικού αποικισμού

Η σύγκριση αυτή στόχο είχε να διατυπώσει τη γενετική συμβολή και διείσδυση του ελληνικού αποικισμού στο σημερινό δημογραφικό πρότυπο της νότιας Γαλλίας και της Κορσικής. Ο στατιστικός έλεγχος των απλοομάδων ανάμεσα σε εννέα πληθυσμιακά δείγματα έδειξε ότι δεν υπάρχει σημαντική διάκριση ανάμεσα σε αυτά από τη Φώκαια και τη Σμύρνη, ενώ το δείγμα από τη Σμύρνη διέφερε σημαντικά από το δείγμα που προερχόταν από την Κεντρική Ανατολία και αυτό της Φώκαιας από τη Δυτική Ανατολία.

Η περαιτέρω στατιστική ανάλυση των εννέα δειγμάτων ανάλογα με τη γεωγραφική θέση (ηπειρωτική Ελλάδα σε αντίθεση με την Ανατολία-Τουρκία ) και τη γλώσσα - θρησκεία (Έλληνες/χριστιανοί σε αντίθεση με Τούρκους/μουσουλμάνους) έδειξε ότι τόσο η γλώσσα - θρησκεία όσο και η γεωγραφική θέση διακρίνουν τις διάφορες πληθυσμιακές ομάδες:

Η υπο-απλοομάδα Ε V-13 έχει θεωρηθεί ότι αποτελεί τη γενετική ‘υπογραφή’ των πρώιμων κατοίκων της εποχής του Χαλκού των Ελλήνων / Βαλκανίων ή της αποίκησης της Νότιας Ιταλίας από τους αρχαίους Έλληνες. Είναι συνεπώς ενδιαφέρον ότι ποσοστό ίσο με 19,4% των δειγμάτων από τη Φώκαια και 12,1% από την περιοχή της Σμύρνης είχε γενετική σύσταση με την υπο-απλοομάδα ΕV-13 που χαρακτηρίζει την ηπειρωτική Ελλάδα, ενώ το 3,9% των δειγμάτων από την Προβηγκία ήταν φορείς της απλοομάδας αυτής. Η στατιστική ανάλυση εκτίμησης του ποσοστού επιμειξίας έδειξε ότι ποσοστό 17% των χρωμοσωμάτων της Προβηγκίας μπορεί να αποδοθεί στη γενετική συμβολή αποίκων από τις ελληνικές πόλεις της Φώκαιας και της Σμύρνης. Χρησιμοποιώντας μεγαλύτερο δείγμα από 368 άτομα που ζουν στην Προβηγκία και φέρουν γαλλικά επίθετα, η στατιστική ανάλυση έδειξε ότι στην ανατολική Προβηγκία η ελληνική γενετική συμβολή είναι της τάξης του 12%, ενώ η αντίστοιχη τιμή για τη δυτική Προβηγκία είναι 19%”.
Της Στελίνας Μαργαριτίδου