Μυθωδία ~ Στίχοι & Ερμηνεία (Ντοκυμανταίρ)

Τo καλοκαίρι του 2001 δόθηκε στο χώρο των Στηλών του Ολυμπίου Διός μια συναυλία του διάσημου Έλληνα συνθέτη Βαγγέλη Παπαθανασίου. Από τότε πολλά ερωτηματικά έχουν τεθεί από την κοινή γνώμη αλλά και την επιστημονική κοινότητα...

 Ας πάμε όμως λίγους μήνες πιο πίσω. Η υπηρεσία διαστήματος των ηνωμένων πολιτειών, ή αλλιώς NASA, αναθέτει στον Έλληνα συνθέτη τη σύνθεση της μουσικής, η οποία θα πλαισίωνε και θα γινόταν μέρος μιας νέας διαστημικής αποστολής της NASA στον πλανήτη Άρη… με την ονομασία Mars Odysssey, που θα είχε ως σκοπό την έρευνα για ανακάλυψη τυχών στρωμάτων πάγου κάτω από στη επιφάνεια του κόκκινου πλανήτη, κάτι που θα σήμαινε αυτόματα την πιθανότητα ύπαρξης ζωής.

Όμως, πριν ακόμη επιβεβαιωθεί η συναυλία, από το τότε Υπουργείο Πολιτισμού, και εν μέσω θύελλας αντιδράσεων από πολλούς καλλιτέχνες του ελληνικού στερεώματος, μιλώντας για υπέρογκα ποσά δαπανών και πιθανή καταστροφή των αρχαίων μνημείων, η συναυλία αρχικά αναβλήθηκε και τέλος ματαιώθηκε. Τότε, επενέβη η NASA και μέσω της αμερικανικής κυβέρνησης ανέλαβε την πλήρη χρηματοδότηση της συναυλίας. Το Υπουργείο Πολιτισμού ένταξε την προσπάθεια στα πλαίσια της πολιτιστικής Ολυμπιάδας.

Από τον καλλιτεχνικό χώρο της Ελλάδος πολλοί μίλησαν με κακεντρεχή σχόλια απέναντι στην ελληνική πολιτεία, που επέτρεψε την πραγματοποίηση της συναυλίας και δη σε έναν τέτοιο χώρο σπουδαίας αρχαιολογικής σημασίας, από την άλλη, για τις οικονομικές δαπάνες, που ποτέ ως τότε δεν είχαν διατεθεί για κάποιον εγχώριο καλλιτέχνη με χρόνια προσφοράς στην ελληνική σκηνή. Η NASA εγκατέστησε πίσω από τις υπάρχουσες κολώνες του Ναού ένα τεράστιο λευκό πανί για προβολή εικόνων στη διάρκεια της συναυλίας, ενώ ένα ειδικά διαμορφωμένο ξύλινο πάτωμα στήθηκε ακριβώς κάτω από την βόρεια πλαϊνή πλευρά του δαπέδου του Ναού, χώρος που χρησιμοποιήθηκε για την τοποθέτηση της ορχήστρας, και για τις δυο διάσημες σοπράνο που θα εκτελούσαν το μελωδικό τμήμα της συμφωνίας, την Kathleen Battle & Jessie Norman. Επίσης δυο ειδικά διαμορφωμένες σειρές καθισμάτων αμφιθεατρικού τύπου στήθηκαν ακριβώς μπροστά από την ορχήστρα για τους δεκάδες θεατές. Πίσω από το λευκό πανί η NASA τοποθέτησε ενισχυτές και συσκευές καταγραφής και εκπομπής σήματος. Την ώρα της τελετής γινόταν τόσο η εγγραφή για την παραγωγή του CD, όσο και αποστολή της μουσικής στο διάστημα. Η Μυθωδία μετά την παγκόσμια προβολή της προκάλεσε ποικίλα σχόλια. Πέρα από το θαυμασμό τους για τη μαγεία της μουσικής παράστασης, πολλοί στάθηκαν σε διάφορα ερωτήματα που γέννησε αυτή η συναυλία.

Για ποιο λόγο η NASA δαπάνησε περίπου 6 εκατομμύρια ευρώ για την πραγματοποίηση μιας τέτοιας συναυλίας;

Για ποιο λόγο γινόταν αποστολή σήματος...στον Άρη, ενώ θεωρητικά πρόκειται για έναν πλανήτη από πέτρα, χωρίς ίχνος ζωής;

Γιατί η συναυλία πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο Ναό Ολυμπίου Διός – κάτι που δε συνέβη ποτέ στο παρελθόν και σε κανένα παρόμοιο αρχαιολογικό χώρο;

Γιατί επιλέχτηκε ελληνική σύνθεση και όχι κάποια σύνθεση από άλλη χώρα;

Ένα είναι βέβαιο. Πως η NASA, για πρώτη φορά, μας αποκαλύπτει τις καλλιτεχνικές της ευαισθησίες!

Τα πιο σημαντικά ερωτήματα, ωστόσο, προέκυψαν αμέσως μετά το τέλος της συναυλίας. Πολλοί μίλησαν για τελετή, κι όχι απλώς για μια απλή μουσική παράσταση. Στα ερωτήματα που γέννησε η «Μυθωδία» προστέθηκαν απορίες σχετικά με το περιεχόμενο των λόγων τόσο των δυο σοπράνο, όσο και του Χορού. Υπήρχαν στίχοι; Και αν όντως υπήρχαν, γιατί εμφανίζονται φράσεις και λέξεις στα αρχαία Ελληνικά; Γιατί επαναλαμβάνονται ακούσματα όπως ΔΙΑ ΕΛΑ;

Για ποιό λόγο οι εικόνες που επιλέχθηκαν να σταλθούν στον Άρη, εικόνες όπως (1) η προτομή του Δία, (2) της Ίσιδος, (3) του Ομήρου, (4) του Απόλλωνα, (5) εικόνες τις μινωικής Κρήτης, (6) του Αγαμέμνονα, (7) της αρχέγονης θεάς Εκάτης, (8) παραστάσεις από αγγεία με τον Οδυσσέα και τις Σειρήνες, (9) φτερωτά άρματα και αγάλματα με τα χέρια τους σε στάση ικεσίας ήταν αποκλειστικά ελλάνια δημιουργήματα;

Μια ακόμη παράσταση πραγματοποιήθηκε για 2η φορά για τις ανάγκες παραγωγής του DVD, μια μέρα μετά την κανονική παράσταση, χωρίς ιδιαίτερο κοινό. Την μέρα της κανονικής συναυλίας, την 28η Ιουνίου του 2001 συνέβαινε παράλληλα με την εκτέλεση της μουσικής συμφωνίας και ένα επίσης σημαντικό συμπαντικό φαινόμενο. Ο πλανήτης Άρης ευθυγραμμιζόταν με τον επίγειο ναό Ολυμπίου Διός στην Αθήνα κι ερχόταν όπως χαρακτηριστικά λένε οι αστροφυσικοί σε σύνοδο.

Δύο χρόνια μετά εμφανίζονται στο διαδίκτυο σε διάφορα φόρουμ οι πρώτες αναφορές για την ύπαρξη στίχων και αρχίζουν προσπάθειες εύρεσης των. Ένας Έλληνας χρήστης με ψευδώνυμο ΕΧΕΤΛΑΙΟΣ πραγματοποιεί την 1η παγκοσμίως προσέγγιση των στίχων και παρουσιάζει το 1ο Movement μαζί με στίχους. Λίγους μήνες μετά, και μετά από αρκετό προσωπικό κόπο και ώρες εργασίας και ανάλυσης της συναυλίας με επαγγελματικά προγράμματα επεξεργασίας ήχου μέσα από Η/Υ ο ΕΧΕΤΛΑΙΟΣ παρουσιάζει σε προσωπική του ιστοσελίδα τη Μυθωδία ΜΕ ΣΤΙΧΟΥΣ. Διάφοροι «ειδήμονες» ξεκινούν τραγελαφικές προσπάθειες ερμηνείας των στίχων, και εμφανώς επηρεασμένοι από συνομωσιολογικές θεωρίες συνδέουν την συμφωνία με πιθανές εξωγήινες υπάρξεις, γιαχβιστικές καταβολές και μεταφυσικές δραστηριότητες. Εκπομπές στην τηλεόραση, και αφιερώματα τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, προσπαθούν να αποκαλύψουν τι κρύβεται από πίσω. Αλλά πίσω από το φάσμα των θεωριών συνομωσίας ή εξωγήινης ζωής, η ουσία του έργου ποτέ δεν προσεγγίζεται.

Το 2007 πραγματοποιείται η 1η παγκοσμίως προσπάθεια σοβαρής και επιστημονικώς τεκμηριωμένης ερμηνευτικής ανάλυσης των στίχων από έναν χρήστη του διαδικτύου, που υπογράφει την προσπάθειά του ως Πελασγός, και την αναρτά στην ιστοσελίδα του Εχετλαίου.

Το αν η θεωρία ύπαρξης στίχων στη Μυθωδία αληθεύει ή όχι δεν μπορεί κανείς να το πιστοποιήσει, ίσως μόνο ο ίδιος ο συνθέτης, αν και αρνείται να πάρει ξεκάθαρα θέση. Όσο δεδομένο κι αν προτείνεται από διάφορες πηγές, πως όλα αυτά είναι αποκύημα της φαντασίας και τίποτε δεν υφίσταται στην πραγματικότητα, το ίδιο πιθανό είναι όλα αυτά τα θέματα να διαθέτουν μια ισχυρή δόση αληθείας. Άλλωστε κανείς δεν μπορεί να πει με σαφήνεια αν έχει δίκιο ή άδικο. Μπορεί, όμως, μέσα από μια διαδικασία που στηρίζεται σε λογικά επιχειρήματα και σαφή βήματα να προσπαθήσει να αποδείξει την εγκυρότητα αυτών που ισχυρίζεται, πως δηλαδή και στίχοι υπάρχουν, και νόημα έχουν και ακριβώς ποιο είναι το νόημά τους! Όλα αυτά επιχειρούμε να τα απαντήσουμε μέσα από την αποκρυπτογράφηση των στίχων και από μια ερμηνευτική προσέγγιση, συνδυάζοντας ήχο, εικόνα και σχόλια, προσπαθώντας μέσα από επαγγελματική δουλειά να ανακαλύψουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την αλήθεια.

Από τη στιγμή που ο Εχετλαίος έβγαλε τους στίχους, εμφανίστηκαν διάφοροι «ερμηνευτές» προσπαθώντας να ερμηνεύσουν την στιχομυθία της ΜΥΘΩΔΙΑΣ, βασιζόμενοι στους στίχους του, αλλά συχνά επηρεασμένοι από φανταστικές θεωρίες συνομωσίας, ή θεωρίες εξωγήινων υπάρξεων, έπεσαν αρκετά συχνά σε τραγελαφικά λάθη, μπερδεύοντας αρχαία με νέα ελληνική γλώσσα, βγάζοντας αυθαίρετα συμπεράσματα, χωρίς στοιχεία, απλά βασιζόμενοι στα πιστεύω τους και στις επιρροές τους από τις διάφορες συνομωσιολογικές θεωρίες.

Με τη βοήθεια των βίντεο γίνεται μια ουσιαστική προσπάθεια να προσεγγιστεί το κείμενο των στίχων που αποκωδικοποίησε ο Εχετλαίος, με βάση τεκμηριωμένα γλωσσολογικό¬ιστορικά στοιχεία, καθώς και με αρχές φωνητικής, γλωσσικής σύνταξης και λαογραφικής παρατήρησης, αναλύοντας κάθε φράση ή λέξη που προφέρεται στη συμφωνία, από σημασιολογική και καλολογική σκοπιά, λαμβάνοντας υπόψη φυσικά, και το τι γίνεται κατά την εκτέλεση της μουσικής συμφωνίας, σε συνδυασμό πάντα με το γενικότερο πλαίσιο αναφοράς της ελληνικής ιστορίας ανά τους αιώνες, αλλά και διάφορα γεγονότα που έλαβαν και συνεχίζουν να λαμβάνουν χώρα, ακόμη και μετά την εκτέλεση της Μυθωδίας.

Η «Μυθωδία», βασιζόμενη στους στίχους που αποκωδικοποίησε ο Εχετλαίος φαινόταν να κρύβει μέσα στις λέξεις της ένα νόημα, το οποίο ωστόσο κανείς δε θα μπορούσε απλά ακούγοντάς τη μια δυο φορές να το κατανοήσει, πόσο μάλλον αν στους στίχους της υπάρχουν λέξεις τόσο αρχαίας, όσο και νεότερης ελληνικής γλώσσας. Έτσι, ο χρήστης Πελασγός βασιζόμενος στο αποκωδικοποιημένο κείμενο του Εχετλαίου, προέβη σε ποικίλες αλλαγές καταλήγοντας σε ένα νέο κείμενο στίχων, το οποίο αιτιολόγησε μέσα από μια ανάλυση τόσο από συντακτική, όσο κι από καλολογική σκοπιά, και η προσπάθειά του αυτή αποτέλεσε την πρώτη σοβαρή ανάλυση των στίχων με σκοπό την αποκάλυψη της βαθύτερης ερμηνεία της «Μυθωδίας», αλλά και μια πιο πλήρη εκδοχή των πιθανών στίχων.

Είναι χρήσιμο να τονίσουμε, πως από τη στιγμή που ο Εχετλαίος έβγαλε τους στίχους σε γνωστό φόρουμ ανταλλαγής απόψεων «εσωτερικού» χαρακτήρα, εμφανίστηκαν διάφοροι ερμηνευτές, που είτε οικειοποιήθηκαν την προσπάθεια για κερδοσκοπικές πρακτικές, είτε βασιζόμενοι στους στίχους του, αλλά εμφανώς επηρεασμένοι από φανταστικές θεωρίες, άρχισαν προσπάθειες ερμηνείας των στίχων, πέφτοντας αναγκαστικά σε τραγελαφικά λάθη, μπερδεύοντας αρχαία με νέα ελληνική γλώσσα, βγάζοντας αυθαίρετα συμπεράσματα, προσθέτοντας στοιχεία εκεί που δεν υπήρχαν, απλά βασιζόμενοι στα πιστεύω και στις επιρροές τους από τις διάφορες θεωρίες, και κατέληξαν να αποδώσουν νοήματα στην Μυθωδία, εκεί που δεν υπήρχαν...Χαρακτηριστικά στο Movement 7, δεν είναι δυνατόν να μεταφράζεται το ΔΕΙ μια ως «πρέπει» και λίγες λέξεις παρακάτω ως «βλέπει», χωρίς αιτιολογία, μόνο και μόνο για να αποδοθεί μια νότα συνομωσίας με γιαχβιστικό υπόβαθρο!

Ένα ακόμη σημαντικό πρόβλημα που παρουσιάστηκε κατά την αποκωδικοποίηση της Μυθωδίας, ήταν το γεγονός πως κατά την προφορά των φθόγγων οι δυο σοπράνο συχνά πυκνά ξεκινούν την απαγγελία σχεδόν ταυτόχρονα με διαφορετικό περιεχόμενο η καθεμία, ενώ η παρουσία μουσικής σε αρκετά μεγάλη ένταση λειτουργεί ως επιπλέον κάλυψη στην προφορά τους. Αυτό ήταν ένα γενικό πρόβλημα στην προσπάθεια εύρεσης των στίχων, γι' αυτό και κρίθηκε αναγκαία η χρήση επαγγελματικών προγραμμάτων επεξεργασίας ήχου μέσω Η/Υ, καθώς και η χρήση πολλών φίλτρων, και δεκάδων επαναλήψεων σε ακούσματα, για την καλύτερη δυνατή προσέγγιση.

Αμέσως μετά την συναυλία της Μυθωδίας, ακολούθησε δεξίωση προς τιμήν του συνθέτη στο Ζάππειο, όπου εκτός των επαίνων για το έργο του, δέχτηκε και πλήθος ερωτήσεων. Πολλοί από τους τυχερούς εκείνης της βραδιάς έθεσαν ερωτήσεις σχετικά με το περιεχόμενο των λόγων του Χορού και των δυο σοπράνο, ενώ έκτοτε διάφορες εκπομπές τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό έθεσαν ερωτήματα σχετικά με το περιεχόμενο της Μυθωδίας. Ο ίδιος ο συνθέτης απέφυγε να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με την πιθανή ύπαρξη στίχων. Το ίδιο συνέβη και με άλλους συντελεστές της μουσικής συναυλίας, όπως το προσωπικό της Nasa. Σε σχετική ερώτηση για την ύπαρξη στίχων ο μαέστρος Blake Neely (Μπλέϊκ Νίλι) απάντησε:«Εμμ, δεν είναι κατ' ανάγκη στίχοι με την έννοια πως δεν αποτελούν γλώσσα». Ο δημοσιογράφος συνέχισε ρωτώντας: Υπάρχουν πολλοί που νομίζουν πως ακούνε λέξεις στα γαλλικά, ενώ ουσιαστικά ακούνε ελληνικά. Ακούνε μέχρι και τη λέξη Μυθωδία να επαναλαμβάνεται παντού. Κι ο Neely απάντησε χαρακτηριστικά..αφήνοντας πολλά υπονοούμενα!:

«Ναι, υπάρχουν πολλά στοιχεία που ακούγονται ως λέξεις, αλλά μπορώ να σας πω, πως δε θα μπορούσατε να τα μεταφράσετε. Τόσο ο Βαγγέλης, όσο και εγώ πιστεύουμε πως θα είναι αστείο στα χρόνια που θα έρθουν, πως κάποιος θα εμφανιστεί και θα πει πως «Α ναι, ξέρω τι σημαίνουν!» και θα προσπαθήσει να τα μεταφράσει… Ο Βαγγέλης ξέρει τη σημασία τους, αφού ο ίδιος τους δημιούργησε. Σίγουρα δεν είναι τυχαίοι! Υπάρχουν πολλά σημεία, που ο καλλιτέχνης ζητά από τους τραγουδιστές να δημιουργήσουν τους δικούς τους ήχους, αλλά πολύ συγκεκριμένα. Υπήρξαν στιγμές που ο Βαγγέλης είπε πχ «όχι όχι δεν είναι 'Cah May' αλλά 'Vah Meh'», είναι επομένως πολύ συγκεκριμένος. Αλλά ταυτόχρονα χωρίς να σημαίνουν κάτι… Είμαι σίγουρος πως σημαίνουν κάτι για αυτόν. Κι όταν ακούς την Kathleen Battle και τη Jessye Norman να το τραγουδούν, φαίνεται όντως να σημαίνει κάτι. Υπάρχουν σίγουρα σημεία που ξέρω πως έχουν κάποια ερμηνεία, αφού εργάστηκα πάνω σε αυτά για μήνες, σε σημείο μετά από λίγο καιρό να νομίζω «μάλλον αυτό θα εννοεί»! Όλοι όσοι συμμετείχαν, από ακροατές ως συντελεστές έφτιαξαν μια ιστορία για τη Μυθωδία. Είναι ένα διαδραστικό μουσικό κομμάτι. Αυτό νομίζω ήταν κι ο στόχος,...να δημιουργήσουμε ένα είδος ιστορίας. Άλλωστε, χρησιμοποίησε τη λέξη ΜΥΘΟΣ…»

Ο ίδιος ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, ωστόσο, ποτέ δε πήρε καθαρή αρνητική θέση απέναντι στο θέμα της ύπαρξης ή όχι στίχων. Υπάρχουν, ωστόσο, κάποιες εμφανείς αντιφάσεις στο όλο σκηνικό. Ας δεχτούμε, πως δεν υπάρχουν στίχοι, και κατ’ επέκταση λόγια. Πώς είναι, όμως, δυνατόν δεκάδες άτομα να ισχυρίζονται την ύπαρξη στίχων με στοιχεία; Το ότι οι συντελεστές αρνούνται την ύπαρξη, δεν αποτελεί στοιχείο απόδειξης! Από την άλλη πλευρά, είναι τόσο προφανής η χρήση συγκεκριμένων εκφράσεων από την ελληνική γλώσσα, που όλοι μας καταλαβαίνουμε πως κάτι λέγεται. Ακόμη κι αν θεωρήσουμε πως τελικά ο Βαγγέλης Παπαθανασσίου έφτιαξε μια μουσική παράσταση με τυχαίους ήχους τότε είναι προφανώς εξαιρετικό θαύμα, το γεγονός πως το αποτέλεσμα φαίνεται παρά τον παράγοντα της τύχης να είναι τόσο συγκεκριμένο, με πλήρες νόημα και ερμηνεία.

Η φράση πχ «ΔΙΑ ΕΛΑ», ακούγεται τόσες φορές μέσα στη συμφωνία, που είναι αδύνατον να δεχτούμε πως δε λέγεται αυτό που όλοι μας ακούμε. Το να προφέρουν οι σοπράνο τυχαίους ήχους όπως «αααα», «οοο», «εεεε», δεν αρκεί. Φωνητικά τουλάχιστον αυτό είναι αδύνατο. Ο ίδιος ο Neely μας λέει ξεκάθαρα, πως υπάρχουν σίγουρα στοιχεία που έχουν μια κάποια ερμηνεία, άρα παραδέχεται την ύπαρξη στίχων. Αν οι στίχοι ήταν μόνο ένα σύνολο ήχων χωρίς λογικό νόημα, τότε δε θα μπορούσαν να έχουν ερμηνεία. Ακόμη κι αν μόνο ένα μέρος της ωδής βγάζει νόημα, και όλη η υπόλοιπη συμφωνία να είναι απλά κορώνες και διάφοροι άλλοι ήχοι, υπάρχουν στίχοι, έστω για ένα μικρό κομμάτι της.

Σίγουρα οι σοπράνο θα είχαν μια σχετική δυσκολία να τραγουδήσουν στα ελληνικά, άσχετα αν η γλώσσα του κειμένου ήταν αρχαία ή νέα. Κάποιοι φθόγγοι της ελληνικής γλώσσας δεν υφίστανται στα αγγλικά. Πχ. ο φθόγγος Θ. Ένας Έλληνας θα τον προφέρει κανονικά ΘΘΘ, ενώ ένας πολίτης με γλώσσα την αγγλική θα το προφέρει ΤΗ! Το ότι ο Βαγγέλης επιτρέπει – κατά τα λεγόμενα του Neely – οι σοπράνο να κάνουν δικές τους εκδοχές ήχων, αλλά μέσα σε κάποια όρια φανερώνει έμμεσα την ύπαρξη στίχων. Αν δεν υπήρχαν στίχοι, τότε ποιος ο λόγος τα ακούσματα από τις δυο σοπράνο να είναι τόσο σημαντικά, ώστε να έχουν συγκεκριμένη χροιά;

Επιπλέον, από την σκοπιά του Χορού, αν και σε τηλεοπτική εκπομπή η χορωδός της συναυλίας αρνήθηκε κατηγορηματικά την ύπαρξη στίχων, αν εξετάσουμε τα όσα είπε, καταλήγουμε πάλι σε αντιφάσεις. Αν δεχτούμε πως ο Χορός απλά απαγγέλει διάφορες συλλαβές χωρίς ιδιαίτερο νόημα, αφού έτσι κι αλλιώς ο ρόλος του είναι βοηθητικός σε σχέση με το κομμάτι των σοπράνο, κάπου θα πρέπει να βασίζεται. Αυτό που εννοούμε, είναι πως, δε μπορεί κάποιος άνθρωπος να απομνημονεύσει μια σειρά τυχαίων συλλαβών με ακαθόριστη σημασία χωρίς γενικό νόημα, πόσο μάλλον σε επίπεδο 150 ατόμων… και για μια μουσική παράσταση διάρκειας πάνω από μια ώρα!

Ταυτόχρονα, έστω κι αν δεχτούμε πως όντως δεν υπάρχουν στίχοι, και πως τα λόγια τόσο του Χορού, όσο και των σοπράνο είναι ένα σύνολο ακατανόητων συλλαβών, λογικά, κάπου δε θα έπρεπε να είναι γραμμένες; Αν όντως δεν υπάρχουν στίχοι, παρακαλούμε να μας το αποδείξουν, παρέχοντάς μας τις παρτιτούρες!

Βασιζόμενοι λοιπόν στην προσωπική μας περιέργεια, το ενδιαφέρον μας να μάθουμε περισσότερα και ουσιαστικότερα πράγματα, ξεκινήσαμε με μεράκι αυτή την προσπάθεια καταγραφής και ερμηνευτικής ανάλυσης των στίχων της Μυθωδίας. Το παρόν υλικό είναι μια προσπάθεια ιδιωτικής πρωτοβουλίας με σκοπό την προσέγγιση της ερμηνείας της μουσικής παράστασης «Μυθωδία». Στόχος μας δεν είναι να πείσουμε πως όλο αυτό που ισχυριζόμαστε είναι αναγκαστικά και η μοναδική αλήθεια, αλλά μια απλή προσπάθεια γνωστοποίησης της έρευνας που κάναμε στο ευρύ κοινό. Το κοινό είναι ελεύθερο να την αποδεχτεί ή να την απορρίψει ανάλογα με τις πεποιθήσεις και τις εμπειρίες του, ή αφού πρώτα μελετήσει σοβαρά τις αποδείξεις που παραθέτουμε εδώ.

http://ello.gr/