«Από κόσκινο» 55 επιδόματα του Ο.Α.Ε.Δ.

Eπί τάπητος τίθενται τα 55 κοινωνικά επιδόματα που χορηγούνται σήμερα με στόχο την εξοικονόμηση τουλάχιστον 660 εκατ. ευρώ μέχρι το 2015, εκ των οποίων τα 550 εκατ. θα κοπούν μέσα στα επόμενα δυο χρόνια. Η αναμόρφωση των κοινωνικών επιδομάτων είναι αναπόφευκτη ανεξάρτητα από τις εξελίξεις σε πολιτικό επίπεδο, καθώς περιλαμβάνεται στο μνημόνιο.

Ετσι, τα συναρμόδια υπουργεία βάζουν στο «μικροσκόπιο» όχι μόνον τα μη ανταποδοτικά επιδόματα, αλλά και όλα...
 όσα χορηγούνται για την κάλυψη συγκεκριμένων αναγκών χωρίς να έχει προηγηθεί έλεγχος περιουσιακών ή εισοδηματικών πηγών των δικαιούχων. Θα πρέπει να τονιστεί ότι στο πλαίσιο της επανεξέτασης των καθολικών μη ανταποδοτικών παροχών, υπό αναθεώρηση θα τεθούν και οι προϋποθέσεις των 22 επιδομάτων που καταβάλλονται από τον ΟΑΕΔ. Σε αυτά περιλαμβάνονται το εφάπαξ ειδικό βοήθημα (239,98 ευρώ) που χορηγείται μετά την ολοκλήρωση της τακτικής επιδότησης, το επίδομα (73,37 ευρώ μηνιαίως) των νεοεισερχόμενων άνεργων επιστημόνων στην αγορά εργασίας, το επίδομα των μακροχρόνια ανέργων (200 ευρώ), καθώς και οι παροχές σε επαγγελματικές κατηγορίες που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα.


Το πόρισμα

Ηδη έχει εκδοθεί πόρισμα απο επιστημονική επιτροπή, η οποία οδηγείται στο συμπέρασμα ότι η έλλειψη σχεδιασμού, ο κατακερματισμός των παροχών, αλλά και η γραφειοκρατία έχουν ως αποτέλεσμα τη μειωμένη αποτελεσματικότητα των συνολικά 77 επιδομάτων που σήμερα καταβάλλονται από τους φορείς των υπουργείων Υγείας και Εργασίας αλλά και από το υπουργείο Οικονομικών. Η έκθεση καταγράφει τις υφιστάμενες παροχές, ώστε στη συνέχεια η επιτροπή να προχωρήσει στην αξιολόγησή τους και κυρίως την περικοπή τους, μέσα από τον ανασχεδιασμό και την εφαρμογή εισοδηματικών κριτηρίων. Η έκθεση, διενεργήθηκε με εντολή του ΟΑΕΔ και διαπιστώνει, μεταξύ άλλων, ότι από το σύνολο των 77 κοινωνικών επιδομάτων, η συντριπτική πλειοψηφία (τα 55) των παροχών, χορηγούνται για την κάλυψη συγκεκριμένου ασφαλιστικού κινδύνου (γήρας, αναπηρία, ανεργία) ή την κάλυψη άλλων αναγκών χωρίς έλεγχο περιουσιακών και εισοδηματικών πηγών των δικαιούχων ανεξάρτητα από το ύψος του ατομικού ή του οικογενειακού εισοδήματος. Ο κατακερματισμός των παροχών, η περιορισμένη καθολικότητά τους, η ύπαρξη πελατειακών σχέσεων κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού τους αλλά και του καθορισμού των δικαιούχων και κατά συνέπεια η αναποτελεσματικότητα των δαπανών για κοινωνική προστασία καταγράφονται στην έκθεση, την ίδια στιγμή που οι επιστήμονες επισημαίνουν το εξής παράδοξο: ενώ οι δαπάνες για κοινωνικές παροχές αυξάνονταν, το ποσοστό φτώχειας στην Ελλάδα έμενε σχεδόν αμετάβλητο.

Οι παροχές

Στην έκθεση, οι παροχές κωδικοποιούνται, βάσει των φορέων που τις καταβάλλουν, σε:


1. Βασικές μη ανταποδοτικές παροχές των ασφαλιστικών ταμείων. Οι συγκεκριμένες παροχές χορηγούνται από τα ασφαλιστικά ταμεία αρμοδιότητας του υπουργείου Εργασίας σε άμεσα και έμμεσα ασφαλισμένους, καλύπτοντας κάποιον από τους τυποποιημένους κινδύνους χωρίς να προϋποθέτουν την καταβολή εισφορών. Οι παροχές αυτές διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:


Α) καθολικές μη ανταποδοτικές παροχές κοινωνικής ασφάλισης που χορηγούνται για την κάλυψη συγκεκριμένου κινδύνου (γήρας, αναπηρία και ανεργία) χωρίς έλεγχο περιουσιακών και εισοδηματικών πηγών των δικαιούχων, ανεξάρτητα από το ύψος του ατομικού ή οικογενειακού τους εισοδήματος. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα κατώτατα όρια συντάξεων, η βασική σύνταξη του ΟΓΑ, το εξωιδρυματικό επίδομα τετραπληγικών - παραπληγικών και το επίδομα απόλυτης αναπηρίας, καθώς και τα εποχικά επιδόματα του ΟΑΕΔ προς τους ανέργους και τους ηλικιωμένους. Μόνον από τον ΟΑΕΔ και μόνο για ανέργους, καταβάλλονται 22 παροχές, όπως είναι το εφάπαξ ειδικό βοήθημα μετά τη λήψη της τακτικής επιδότησης (239,98 ευρώ για το 2011), το επίδομα νεοεισερχόμενων άνεργων επιστημόνων -μόλις 73,37 ευρώ το μήνα-, το επίδομα μακροχρόνια ανέργων στα 200 ευρώ, αλλά και το επίδομα σε καπνεργάτες, κεραμοποιούς, ρητινοσυλλέκτες και εργαζόμενους στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη, που ανέρχεται σε 809,48 ευρώ το μήνα.


Β) επιλεκτικές μη ανταποδοτικές καθολικές παροχές κοινωνικής ασφάλισης, που χορηγούνται για τη συμπληρωματική κάλυψη γήρατος και ανεργίας, ύστερα από έλεγχο περιουσιακών και εισοδηματικών πηγών των δικαιούχων. Αυτά είναι το ΕΚΑΣ, το ειδικό βοήθημα του ΟΑΕΔ μετά τη λήψη της τακτικής επιδότησης, το επίδομα μακροχρόνια ανέργων, το ειδικό βοήθημα αποφυλακισμένων καθώς και το ειδικό βοήθημα μετά την τρίμηνη παραμονή στα μητρώα των ανέργων του ΟΑΕΔ.


2. Βασικές παροχές των φορέων κοινωνικής πρόνοιας. Πρόκειται για προγράμματα που απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες (άτομα με αναπηρία, απροστάτευτα παιδιά, ανασφάλιστες μητέρες, μονογονεϊκές οικογένειες, τρίτεκνες οικογένειες, οικογένειες σε κρίση, άστεγοι και άποροι), καθώς το ελληνικό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας δεν έχει ακόμη προβλέψει ένα γενικό πρόγραμμα ελάχιστου εισοδήματος για κάθε άτομο που βρίσκεται σε κατάσταση ανάγκης. Στην έκθεση αναφέρεται ρητά πως τα προγράμματα εισοδηματικής ενίσχυσης αρμοδιότητας του υπουργείου Υγείας δεν αντανακλούν τις βασικές διαστάσεις ενός μοντέλου στοχευμένης επιλεκτικής κάλυψης, καθώς δεν υιοθετούν ενιαία τις αρχές της επικουρικότητας και της εξατομίκευσης, που θα εξασφάλιζαν την επικέντρωση των πόρων σε φτωχά άτομα και νοικοκυριά. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα, επεκτείνουν τη χορήγηση παροχών σε άτομα ανεξάρτητα από την έκταση της οικονομικής τους ανάγκης και την ενδεχόμενη κάλυψη των μέσων βιοπορισμού.

ΤΟΥ ΗΛΙΑ Π. ΓΕΩΡΓΑΚΗ