Krasoblog: Σπουδαία αρχαία ευρήματα δίπλα στον Αλιάκμονα (Φωτό)

Για τουλάχιστον έξι χιλιετίες κατοικήθηκε και καλλιεργήθηκε η εύφορη γη στη λεκάνη του Αλιάκμονα, στην καρδιά της Μακεδονίας.

Ίχνη της αδιάλειπτης κατοίκησης της περιοχής από την 5η χιλιετία π.Χ. έως τους βυζαντινούς χρόνους αποκάλυψε η αρχαιολογική ανασκαφή στις όχθες του ποταμού, στα σύνορα των νομών Κοζάνης, Γρεβενών και Λάρισας:

Εκεί, στη θέση Λογκάς της Ελάτης, ένα μεγάλο τεχνικό έργο που σχεδιάζει η ΔΕΗ, αυτό της κατασκευής του φράγματος του Ιλαρίωνα, έδωσε την ευκαιρία να αναπτυχθεί μία ιδιαίτερα εκτεταμένη ανασκαφική έρευνα, που καλύπτει 455 στρέμματα! Πρόκειται, όπως εξηγεί στον «Α» η δρ αρχαιολόγος, προϊσταμένη της Λ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Γεωργία Καραμήτρου - Μεντεσίδη, για μία από τις μεγαλύτερες ανασκαφές που έχουν γίνει ποτέ σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Εκατοντάδες ανθρώπινες ταφές της Πρώιμης, Μέσης και Υστερης Εποχής του Χαλκού, καθώς και της πρώιμης εποχής του Σιδήρου, με σκελετούς ιπποειδών να συνοδεύουν σε κάποιες περιπτώσεις τους νεκρούς, και ένας τεράστιος αριθμός κινητών ευρημάτων (αγγεία, κοσμήματα, εργαλεία, όπλα, ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα πήλινα ειδώλια) ήρθαν στο φως μόνο κατά τους τελευταίους μήνες στο πλαίσιο των ερευνών που χρηματοδοτεί η ΔΕΗ. «Τα ευρήματα είναι μοναδικά, πολλαπλά. Χιλιάδες, δεκάδες χιλιάδες ευρημάτων που δεν έχουμε πού να τα βάλουμε», τονίζει η κ. Μεντεσίδη.

Οι αρχαιολόγοι δίνουν αγώνα κόντρα στο χρόνο: το χρονοδιάγραμμα ορίζει ότι ώς τον Ιούλιο του 2012 πρέπει να ολοκληρώσουν την ανασκαφή. Στη συνέχεια ο χώρος θα κατακλυστεί από τα νερά και θα μετατραπεί σε λίμνη. «Γίνεται μία απέλπιδα προσπάθεια. Μέχρι τον Ιούλιο του 2012 έχουμε το χρονικό όριο να περισσώσουμε ό,τι μπορούμε να περισσώσουμε. Δεν έχουμε άλλη λύση, η αρχαιολογική υπηρεσία προσπαθεί να κάνει τα αδύνατα δυνατά, να περισσώσει τον πολιτιστικό πλούτο. Η ΔΕΗ δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Εδώ και δεκαετίες σχεδιάζει αυτό το μεγάλο τεχνικό έργο, που θα έχει οφέλη για την ενέργεια του κράτους».

Ανάμεσα στα πλούσια ευρήματα, η έρευνα επιφύλασσε και εκπλήξεις στους αρχαιολόγους: ένα χάλκινο τριγωνικό εγχειρίδιο με τρεις οπές για την προσήλωσή του σε λαβή από άλλο υλικό. Παρόμοιο είχε βρεθεί σε τάφο της 2ης χιλιετίας π.Χ. στην παραλίμνια, επίσης, θέση Τούρλα Γουλών, δεξιά του ρου του Αλιάκμονα. Το μαχαίρι, πέρα από όπλο ή εργαλείο, αποτελεί αντικείμενο κύρους, δύναμης και γοήτρου, ενώ το γεγονός της ανεύρεσης σε δύο ταφές μαρτυρά τις πλούσιες επαφές της περιοχής τόσο με το Νότο όσο και με το Βορρά: τέτοιου είδους μαχαίρια έχουν βρεθεί κυρίως στην Κρήτη αλλά και στη Λήμνο, την Αργολίδα και την Αλβανία.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης ένα οστέινο ειδώλιο σε πτηνόμορφο σχήμα που εντοπίστηκε στο νεολιθικό στρώμα της έρευνας. Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι είναι φτιαγμένο από οστά ελαφιού και αποτελεί δείγμα της ιδεολογίας των ανθρώπων που κατοικούσαν την περιοχή.

Η περιοχή

Στις κοιλάδες και τις πεδινές ζώνες του Αλιάκμονα αναπτύχθηκαν ήδη από τα προϊστορικά χρόνια σημαντικές εγκαταστάσεις, οι οποίες εξελίχθηκαν σε σημαντικές πόλεις στα πρώτα ιστορικά χρόνια.

Στο χώρο της λεκάνης του Λογκά έχουν ανασκαφθεί από τους αρχαιολόγους της Λ' ΕΠΚΑ γύρω στους 100 ταφικούς περιβόλους και λιθοσωρούς της Πρώιμης και Μέσης Εποχής του Χαλκού, ενώ με βεβαιότητα το νεκροταφείο εκτείνεται σε πολύ μεγαλύτερη έκταση. Αποκαλύφθηκαν 100 ανθρώπινες ταφές, καθώς και σκελετοί ιπποειδών που συνοδεύουν τους νεκρούς. Οι λίθινοι περίβολοι περιέχουν λακκοειδείς ταφές, κιβωτιόσχημες ή ταφές σε πιθάρια και αμφορείς (εγχυτρισμοί). Ως κτερίσματα φέρουν οπλισμό ή λίθινα περίαπτα και όστρεα.

Σε άλλο τμήμα της λεκάνης του Λογκά ανασκάπτεται Νεκροταφείο της Υστερης Εποχής του Χαλκού και της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου, με κιβωτιόσχημες ταφές πλούσια κτερισμένες με αγγεία και κοσμήματα.

Επίσης εντοπίστηκαν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα κατοικιών της νεολιθικής εποχής και μεγάλο κτίριο, πιθανότατα δημόσιο, των ελληνιστικών χρόνων. Στα κινητά ευρήματα ανήκουν πήλινα αγγεία, κυρίως μεγάλα αποθηκευτικά και άφθονα μικροευρήματα: πήλινα ειδώλια (ανθρωπόμορφα, ζωόμορφα, αγκυρόσχημα, πτηνόμορφα), εργαλεία (λίθινα τριπτά και πελεκητά, από πυριτόλιθο και οψιανό, υλικό σπάνιο στην περιοχή, καθώς και οστέινα), καθώς και υφαντικά βάρη και οστέινες βελόνες, που μαρτυρούν την ενασχόληση των κατοίκων με την υφαντική δραστηριότητα.
ΤΗΣ ΧΡΥΣΑΣ ΝΑΝΟΥ

Σπουδαία αρχαία ευρήματα δίπλα στον Αλιάκμονα (2η πηγή για το άρθρο)

Αρχαιότητες που εκτείνονται σε 455 στρέμματα! Οικιστικά κατάλοιπα, τεράστια νεκροταφεία και ταφές από την Νεολιθική εποχή ως την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου με πλούσια ευρήματα: αγγεία, κοσμήματα, ειδώλια, εργαλεία, οπλισμός. Αρχαιότητες της Αρχαϊκής, Κλασικής και Ελληνιστικής Εποχής με χρυσά, αργυρά και χάλκινα ευρήματα. Ολα αυτά στην παραποτάμια θέση του Λογκά Ελάτης, από τα πρανή των λόφων ως την όχθη του Αλιάκμονα.

Στην περιοχή όπου βρίσκεται υπό κατασκευή το συνεχόμενο φράγμα Ιλαρίωνα της ΔΕΗ, εξ αιτίας του οποίου, το 2012 ο χώρος θα πλημμυρίσει και θα μετατραπεί σε λίμνη! Λίγος χρόνος απομένει ως τότε, γι΄ αυτό και η Λ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων καταβάλλει τεράστιες προσπάθειες ώστε να ολοκληρωθεί το σωστικό της έργο (με χρηματοδότηση της ΔΕΗ Α. Ε.) το οποίο αυτή τη στιγμή βρίσκεται στην πιο αποδοτική φάση του. Κι αυτό, όπως λέει η Δρ Γεωργία Καραμήτρου - Μεντεσίδη προϊσταμένη της Εφορείας, όχι μόνον γιατί έχει πλέον διαπιστωθεί περίτρανα η διαρκής κατοίκηση του χώρου από τα νεολιθικά χρόνια αλλά έχουν έρθει στο φως σπουδαία ευρήματα που εντάσσουν την περιοχή στον αρχαιολογικό - ιστορικό χάρτη, αλλάζοντας τα έως τώρα δεδομένα.

Από το 2004 άρχισε το ανασκαφικό πρόγραμμα ενώ ήδη από το 1985 είχε αρχίσει η έρευνα και η μελέτη της περιοχής, όπου αποκαλύφθηκαν δεκάδες θέσεις (οι περισσότερες προϊστορικές) κατά μήκος του μέσου ρου του Αλιάκμονα από την Αιανή έως το Βελβεντό, που σήμερα καλύπτονται για πολλούς μήνες από τα νερά της τεχνητής λίμνης του φράγματος Πολυφύτου.

«Ο χώρος ήταν ιδανικός για να προσελκύει το ενδιαφέρον των ανθρώπων για μόνιμη εγκατάσταση, περιζήτητος για τη διαβίωσή τους διαχρονικά και δεν θα τον εγκατέλειπαν εύκολα», λέει Γεωργία Καραμήτρου - Μεντεσίδη. «Πιο συγκεκριμένα διαπιστώσαμε ότι και στους αγρούς δίπλα στο ποτάμι, όπου δεν υπήρχαν επιφανειακές ενδείξεις και το χώμα ήταν λίγο, τις αρχαιότητες κάλυπτε ένα παχύ στρώμα λάσπης με πολλή άμμο, την "λούνη" κατά τη ντοπιολαλιά».

Ετσι: Στα αδιατάρακτα στρώματα της Νεολιθικής Εποχής και της Εποχής Χαλκού στην περιοχή του Λογκά αποκαλύφθηκαν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα κατοικιών με συνοδευτικούς λάκκους, πίθους και εστίες, καθώς και εγχυτρισμοί (δηλαδή ταφές σε αγγεία). Πήλινα αγγεία από τα οποία τα περισσότερα είναι μεγάλα αποθηκευτικά, καθώς και πήλινα ειδώλια (ανθρωπόμορφα, ζωόμορφα, αγκυρόσχημα, πτηνόμορφα) είναι μεταξύ των ευρημάτων. Στα εργαλεία περιλαμβάνονται λίθινα τριπτά και πελεκητά, εργαλεία από πυριτόλιθο και οψιανό (υλικό σπάνιο στην περιοχή) καθώς και οστέινα. Η υφαντική δραστηριότητα εξάλλου δηλώνεται από τα υφαντικά βάρη (δηλαδή τις αγνύθες), τα αποστρογγυλεμένα όστρακα με οπή αλλά και από τα σφονδύλια και τα πηνία, καθώς και οστέινες βελόνες.

Στο χώρο της λεκάνης του Λογκά έχουν ανασκαφθεί γύρω στους 100 ταφικούς περιβόλους και λιθοσωροί της Πρώιμης και Μέσης Εποχής Χαλκού ενώ με βεβαιότητα το νεκροταφείο εκτείνεται σε πολύ μεγαλύτερη έκταση. Αποκαλύφθηκαν 100 ανθρώπινες ταφές καθώς και σκελετοί ιπποειδών, που συνοδεύουν τους νεκρούς. Οι λίθινοι περίβολοι περιέχουν λακκοειδείς ταφές, κιβωτιόσχημες ή ταφές σε αγγεία. Και ανάμεσα στα κτερίσματα υπάρχει οπλισμός ή λίθινα περίαπτα και όστρεα.

Σημαντικότατο εύρημα όμως αποτελεί ένα χάλκινο τριγωνικό εγχειρίδιο με τρεις οπές για την προσήλωσή του σε λαβή από άλλο υλικό. «Μπορεί να συγκριθεί με παρόμοιο που είχε βρεθεί σε τάφο με ένταξη στα 2140-1680 π. Χ. στην παραλίμνια, επίσης, θέση Τούρλα Γουλών, δεξιά του ρου του Αλιάκμονα. Το μαχαίρι, πέρα από χρηστικό, όπλο ή εργαλείο, αποτελεί και αντικείμενο κύρους, δύναμης και γοήτρου, ενώ το γεγονός της ανεύρεσης σε δύο ταφές δείχνει πλούσιες επαφές με το νότο, αφού όμοια απαντώνται στην Κρήτη με μικρή διασπορά στην Πολιόχνη Λήμνου, την Λέρνα Αργολίδας και ένα στην Αλβανία ενώ παρόμοιου τύπου αλλά της Μέσης Εποχής Χαλκού έχει βρεθεί στο Σέσκλο της Θεσσαλίας», όπως λέει η κυρία Γεωργία Καραμήτρου - Μεντεσίδη. Σε άλλο τμήμα της λεκάνης του Λογκά εξάλλου ανασκάπτεται Νεκροταφείο Ύστερης Εποχής Χαλκού και Πρώιμης Εποχής Σιδήρου, με κιβωτιόσχημες ταφές πλούσια κτερισμένες με αγγεία και κοσμήματα.

Είναι φανερό δηλαδή ότι στις κοιλάδες και τις πεδινές ζώνες του Αλιάκμονα _του μεγαλύτερου σε μήκος ποταμού στη χώρα _ ιδιαίτερα σε αυτή του μέσου ρου, αναπτύχθηκαν ήδη από τα προϊστορικά χρόνια σημαντικές εγκαταστάσεις, οι οποίες εξελίχθηκαν σε σημαντικές πόλεις στα πρώτα ιστορικά χρόνια. Στα φαράγγια και τις στενωπούς του αναπτύχθηκαν στα βυζαντινά χρόνια τα κάστρα - φρούρια, οι πόλεις κοντά σε αυτά και οι μοναστηριακές εγκαταστάσεις στα πιο δυσπρόσιτα σημεία.

tovima.gr