Η ιστορία του κουταλο-μαχαιρο-πίρουνου

Είτε σε σετ, είτε χωριστά, είτε με πλαστική λαβή, είτε με ασημένια, κουταλο-μαχαιρο-πίρουνα θα βρείτε σε όλα τα νοικοκυριά, αφού χωρίς αυτά ούτε η σούπα τρώγεται, ούτε και το χοιρινό κόβεται.

Το κουτάλι, το πιρούνι και το μαχαίρι, έχουν μακρά ιστορία και πέρασαν από πολλά κύματα και στάδια για να βρεθούν στη σημερινή τους μορφή στο τραπέζι μας, χαρίζοντάς μας τη δυνατότητα να φάμε το… γαλακτομπούρεκο χωρίς να κολλάνε τα χέρια μας από το σιρόπι.

Κουτάλι

Το κουτάλι, είναι ένα από τα παλαιότερα σκεύη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Μπορεί να μην είχε πάντα τη μορφή που έχει σήμερα, αλλά ένα κοχύλι ή μια σχηματισμένη πέτρα έκαναν καλά τη δουλειά τους για την κατανάλωση του ζωμού που περιλάμβανε τότε το μενού.
Οι πρώτες ενδείξεις για κουτάλι με λαβή αναφέρονται σε αιγυπτιακές θρησκευτικές τελετές, όχι όμως για την κατανάλωση φαγητού, αλλά περισσότερο για διακοσμητικούς και τελετουργικούς σκοπούς, ενώ η λαβή ήταν συνήθως από ελεφαντόδοντο, ξύλο ή πυριτόλιθο, στολισμένη με ιερογλυφικά και άλλα σχέδια.

Τα πρώτα κουτάλια ήταν φτιαγμένα από ξύλο, εξαιτίας του χαμηλού κόστους του υλικού, ενώ οι μπρούτζινες και ασημένιες εκδοχές παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Στην Αγγλία, η στέψη κάθε Βρετανού βασιλιά την περίοδο του 1200-1300 μ.Χ., συνοδευόταν από τελετή, κατά την οποία αποδιδόταν στον εστεμμένο, ένα κουτάλι. Η σημασία των κουταλιών απέκτησε ακόμα περισσότερη αίγλη, όταν κατά την περίοδο της διακυβέρνησης των Τυδώρ, απέκτησαν το χαρακτήρα δώρου βάπτισης. Το σετ περιελάμβανε δεκατρία κουτάλια, με το τελευταίο να έχει σκαλισμένη τη μορφή του Χριστού πάνω του.

Αυτή η παράδοση αφορούσε όλες τις τάξεις, με τη διαφορά πως τα κουτάλια των πλουσίων ήταν φτιαγμένα από ασήμι ή χρυσό, ενώ τα αντίστοιχα των χαμηλότερων τάξεων από χαλκό.
Το σχέδιο του κουταλιού εξελίχθηκε σημαντικά κατά την περίοδο της Αναγέννησης και του Μπαρόκ, μέχρι να πάρει την πιο σύγχρονη μορφή του, τον 18ο αιώνα.


Πιρούνι

Είναι η πιο πρόσφατη προσθήκη στην οικογένεια, αν και υπάρχουν πρώιμες εκδοχές του από τους αρχαίους χρόνους, όταν κατά βάση το χρησιμοποιούσαν για το μαγείρεμα και το σερβίρισμα του φαγητού, ενώ το φαγητό τρωγόταν κυρίως με τα χέρια, τα κουτάλια και τα μαχαίρια.
Τα πρώτα πιρούνια εμφανίστηκαν στην αρχαία Αίγυπτο, ενώ μέσω του δρόμου του μεταξιού, κατέληξαν και στη Βενετία, που σηματοδοτείται και η εμφάνισή τους στο δυτικό κόσμο. Η παλαιότερη καταγραφή πιρουνιών στη Βενετία, είναι σε  γάμο του 11ου αιώνα, όπου σύμφωνα με την ιστορία, χρυσά πιρούνια ήταν μέρος της προίκας της βυζαντινής πριγκίπισσας, Θεοδώρας Άννας Δούκαινας. Το πιο ενδιαφέρον στην υπόθεση είναι το σκάνδαλο που προκάλεσαν στους θρησκόληπτους Ιταλούς της Βενετίας,  τα πιρούνια της πριγκίπισσας, καθώς θεωρούνταν προσβολή προς στο πρόσωπο του Θεού, εφόσον η «σοφία του Μεγαλοδύναμου είχε προικίσει τους ανθρώπους με τα δάχτυλα, οπότε ποιος ο λόγος για την ύπαρξη των πιρουνιών»;  Ο πρόωρος θάνατος της Θεοδώρας, εκλήφθηκε ως η τιμωρία της για την ασέβειά της να χρησιμοποιεί… πιρούνια.

Η δαιμονοποίηση των πιρουνιών συνεχίστηκε για πολλά χρόνια στη Δύση, ενώ ήταν επίσης συνδεδεμένα με την ηθική παρακμή της Ανατολής. Τα πιρούνια πήραν «τα πάνω τους» τελικά μόλις τον 16ο αιώνα, εξαιτίας της δράσης της Αικατερίνης των Μεδίκων που έφερε στη μόδα τα πιρούνια και πολλά άλλα πράγματα όπως το ελαιόλαδο, τα μακαρόνια και το ιταλικό κρασί. Η αλήθεια είναι μάλιστα, πως εκείνη την περίοδο και εξαιτίας της Αναγέννησης, οτιδήποτε ιταλικό ήταν στη μόδα.
Στη συνέχεια, μια σχετική αποδοχή του πιρουνιού έγινε όταν η υγιεινή έγινε κομμάτι της καθημερινότητας και οι αρρώστιες θέριζαν τα πλήθη. Ένα τελικό εμπόδιο στην ολοκληρωτική εγκαθίδρυση του πιρουνιού ήταν ότι θεωρούνταν σκεύος θηλυκού γένους, ενώ και αυτό το κώλυμα ξεπεράστηκε όταν οι λαβές του πιρουνιού διακοσμήθηκαν με... βολάν.

Μέχρι τον 18ο αιώνα λοιπόν, τα πιρούνια είχαν εξαπλωθεί για τα καλά, τουλάχιστον στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, ενώ ο καθένας κουβαλούσε μαζί του το προσωπικό του μαχαιροπίρουνο. Τέλος, και πολύ αργότερα, κατά τη διάρκεια της περιόδου της εκβιομηχάνισης, τα πιρούνια πέρασαν και στις κατώτερες και μεσαίες κοινωνικές τάξεις, έγιναν σετ για να τρώνε και οι καλεσμένοι, ενώ πια θεωρούνται είδος πρώτης ανάγκης στις δυτικές κοινωνίες.



Μαχαίρι

Τα μαχαίρια υπάρχουν από τους προϊστορικούς κιόλας χρόνους και είχαν διπλή λειτουργία, καθώς χρησίμευαν και σαν όπλο για το σκότωμα της τροφής και σαν εργαλείο για την κατανάλωση της τροφής. Κομμάτι του οικιακού τραπεζιού έγιναν το 16ο αιώνα στη Γαλλία, αν και εξαιρετικά κοφτερά εξαιτίας της αρχικής τους χρήσης σαν όπλο.

Η κοφτερή φύση των μαχαιριών και το γεγονός ότι αναφερόμαστε σε μια περίοδο κατά την οποία οι συνδαιτυμόνες ενός γεύματος έπιναν κρασί και μπίρα για να δροσιστούν παρά νερό, ο κίνδυνος να αυτοτραυματιστούν οι καλεσμένοι στην προσπάθειά τους να φάνε, ήταν ομολογουμένως αυξημένος.
Από την άλλη πλευρά, όταν αυξήθηκε η δημοτικότητα και χρήση των πιρουνιών κατά το Μεσαίωνα, μειώθηκε και η ανάγκη για μαχαίρια στο τραπέζι. Καθοριστικής σημασίας ήταν η κίνηση του Λουδοβίκου του 14ου, ο οποίος απαγόρευσε τα πολύ κοφτερά μαχαίρια στο τραπέζι και τα αντικατέστησε με πιο φαρδιά και στρογγυλεμένα, που θυμίζουν πολύ τη σημερινή εκδοχή τους. Τέλος, τα σύγχρονα ανοξείδωτα μαχαίρια εμφανίστηκαν μόλις τον 20ο αιώνα.



clickatlife.gr