Ο Νικολάι Κοντράτιεφ (Nikolai Dmitriyevich Kondratiev 1892-1938) ήταν Ρώσος οικονομολόγος, από τους σημαντικότερους της περιόδου του μεσοπόλεμου. Πρόκειται για τον άνθρωπο που ανακάλυψε...
τους κύκλους της οικονομίας και για τον άνθρωπο που – άθελά του – συνεχίζει να δικαιώνει έως σήμερα τη… βιωσιμότητα του καπιταλιστικού μοντέλου.
Βασική του θεωρία είναι ότι οι καπιταλιστικές οικονομίες διανύουν μεγάλες ανοδικές περιόδους που κατόπιν ακολουθούνται από εξίσου μεγάλες περιόδους συρρίκνωσης.
Πολλά έχουν γραφτεί τις τελευταίες δεκαετίες για τους οικονομικούς κύκλους, για το καπιταλιστικό σύστημα που ακμάζει, φουσκώνει, φτάνει σε κορεσμό εν μέσω υπερκατανάλωσης και υπερβολικής αίσθησης (πλασματικής) ευημερίας και κατόπιν χρεοκοπεί. Όμως, ο Νικολάι Κοντράτιεφ ήταν αυτός που «αποκρυπτογράφησε» και κωδικοποίησε ξεκάθαρα και με εντελώς απλό – θεωρητικά – τρόπο τους οικονομικούς κύκλους.
Η… παραγγελία – επιταγή του Στάλιν (γύρω στο 1920) προς τον Νικολάι Κοντράτιεφ ήταν να βρει (ντε και καλά) «αποδείξεις» που να δείχνουν ότι ο καπιταλισμός είναι καταδικασμένος σε χρεοκοπία και εξαφάνιση – όπως είχε πει και ο Καρλ Μάρξ.
Τελικά όμως, η «διάγνωση» του πολύ νεαρού Κοντράτιεφ ήταν απρόσμενα δυσάρεστη για τον Στάλιν καθώς ούτε λίγο ούτε πολύ αποφάνθηκε ότι «ο καπιταλισμός έχει κύκλους, περνάει κρίσεις, αλλά µέσα από αυτές θα ανανεώνεται και ουσιαστικά δεν θα πεθάνει ποτέ!». Η ετυμηγορία του Ρώσου οικονομολόγου ήταν ότι ο καπιταλισμός «αναγεννάται» μέσα από τις στάχτες του. Αποτέλεσμα αυτού, ήταν ο… δημοκρατικός Στάλιν να τον εξορίσει στα Γκουλάγκ, όπου και πέθανε το 1938 σε ηλικία 46 ετών.
Αν και ποτέ οι περίοδοι - οικονομικής, χρηματιστηριακής και κατ’ επέκταση κοινωνικής - ακμής δεν είναι ίδιες, εντούτοις τα στοιχεία που «τροφοδοτούν», συντηρούν και οδηγούν στις υπερβολές το σύστημα είναι ίδια και απαράλλακτα και έγκεινται στον ίδιο (ανά τους αιώνες) ανθρώπινο παράγοντα.
Οι τέσσερις διακριτές φάσεις του οικονομικού κύκλου
Ο Ρώσος οικονομολόγος αναγνώρισε τέσσερις διακριτές φάσεις οι οποίες διαδέχονται η μία την άλλη και τις περιέγραψε ως εξής:
α) περίοδος πληθωριστικής αύξησης,
β) περίοδος στασιμοπληθωρισμού,
γ) περίοδος αντιπληθωριστικής αύξησης και τέλος
δ) η μεγάλη ύφεση.
Οι τέσσερις προαναφερθείσες περίοδοι παραλληλίζονται εύστοχα από τις τέσσερις εποχές του χρόνου με τα ανάλογα χαρακτηριστικά: Άνοιξη - Καλοκαίρι - Φθινόπωρο – Χειμώνας.
Άνοιξη (πληθωριστική αύξηση),
καλοκαίρι (στασιμοπληθωρισμός, μικρή ύφεση),
φθινόπωρο (αντιπληθωριστική αύξηση, κορύφωση) και τέλος
χειμώνας (μεγάλη ύφεση).
Παρατηρώντας τις προηγούμενες συμπεριφορές του καπιταλιστικού μοντέλου ανάπτυξης, ο Κοντράτιεφ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι δυτικές καπιταλιστικές οικονομίες διέπονται από έναν μακροχρόνιο οικονομικό κύκλο, μέσω ανάπτυξης, κορεσμού, ύφεσης και κατάρρευσης.
Εν συνεχεία, ξεκινά ο νέος αναπτυξιακός κύκλος.
Μετά την ακμή και τον κορεσμό σε πολλά επίπεδα, επέρχεται καθαρισμός, (ύφεση), εξυγίανση μέσω αποβολής των κακώς κειμένων, ενώ κατόπιν το καπιταλιστικό σύστημα γίνεται πιο δυνατό (έχοντας «προίκα» την πρότερη γνώση), μέχρι να φθαρεί και να χρεοκοπήσει εκ νέου.
Αιτίες στον ανθρώπινο παράγοντα…
Σε ότι αφορά τις αιτίες που ο καπιταλισμός έχει αυτούς τους οικονομικούς κύκλους, ο Νικολάι Κοντράτιεφ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κυρίαρχο στοιχείο είναι ο παράγοντας άνθρωπος.
Την ευθύνη για την παρακμή την έχει ο άνθρωπος και όχι το σύστημα.
Το σύστημα χρεοκοπεί λόγω του ότι «κυβερνάται» - από ανθρώπινες ιδιότητες όπως πλεονεξία, υπέρμετρη φιλοδοξία, απληστία, ασυδοσία.
Ιδιότητες που διέπουν την ανθρώπινη φύση εδώ και χιλιάδες χρόνια.
Αυτές καθιστούν τον άνθρωπο αχόρταγο και το σύστημα διάτρητο. Μια ματιά στις κρίσεις που έλαβαν χώρα όλα τα τελευταία χρόνια, στις χρηματιστηριακές φούσκες, στα subprime δάνεια, στα υβριδικά επενδυτικά προϊόντα και σ’ όλες τις άλλες ακρότητες του συστήματος τις τελευταίες δεκαετίες, απλώς δικαιώνουν το Ρώσο οικονομολόγο για τον ανθρώπινο παράγοντα.
Ασχέτως με τα… χρονοδιαγράμματα και την εποχικότητα της διαπίστωσης του Κοντράτιεφ – τα ίδια στοιχεία, οι ίδιες ανθρώπινες ιδιότητες της πλεονεξίας, ασυδοσίας και της απληστίας είναι αυτές που ευθύνονται και τις σύγχρονες οικονομικές κρίσεις.
Βεβαίως, το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα έχει μεταλλαχτεί εντελώς σε σχέση με τους καιρούς του Κοντράτιεφ, καθώς έχει επέλθει η παγκοσμιοποίηση και η μεγάλη επανάσταση της τεχνολογίας, το εύρος και τις δυνατότητες της οποίας σε καμιά περίπτωση δεν μπορούσε να προβλέψει και να «συμψηφίσει» ο Ρώσος οικονομολόγος.
Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι η παγκόσμια οικονομία έχει μετεξελιχτεί υπέρμετρα σε μια αγορά… εικονική, σε μια αγορά υπέρμετρης κηδεμονίας κεφαλαίων, σε μια αγορά που «κυβερνούν» υπέρμετρα οι αγορές.
Αναφερόμαστε στην τεράστια μόχλευση και στο δαιδαλώδες και ανεξέλεγκτο επενδυτικό σύστημα παγκοσμίως. Στα χρηματιστήρια «παίζονται» ποσά που δεν υπάρχουν. Οι χώρες (αθροιστικά) χρωστούν χρήματα που ποτέ δεν υπήρξαν, ούτε θα υπάρξουν ποτέ. Τα χρηματιστήρια και η χρηματοοικονομική βιομηχανία δείχνει να έχει αποκοπεί από την πραγματική οικονομία και γι’ αυτό βλέπουμε φαινόμενα τεράστιας στρέβλωσης. Στην παγκόσμια αγορά παραγώγων φτάσαμε να «παίζεται» πολλές φορές το ΑΕΠ όλης της Υφηλίου!
Επόμενο στοίχημα του καπιταλιστικού συστήματος και της παγκόσμιας οικονομίας, σε ευρύτερο επίπεδο, είναι να κινηθεί σε περισσότερο πραγματικές βάσεις, πιο κοντά στην πραγματική οικονομία, μακριά από την καζινοποίηση των δύο τελευταίων δεκαετιών….
www.bankingnews.gr
Απόστολος Σκουμπούρης
Δημοσιογράφος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου