Πώς οι Τούρκοι βάζουν «φερετζέ» σε ελληνικές αρχαιότητες

H Mικρά Ασία από αρχαιοτάτων χρόνων υπήρξε σταυροδρόμι πολιτισμών και κυρίως σημείο συνάντησης μεταναστευτικών φυλών που μετακινούνταν από την Ανατολή προς τη Δύση ή και αντίστροφα. 

Οι αρχαίοι λαοί που την κατοίκησαν ήταν πολλοί...

και ανάμεσά τους οι Χετταίοι ή Χιτίτες, οι Φρύγες, οι Τρώες, οι Λυδοί, οι Κάρες, οι Λυκάονες, αλλά και ελληνικά φύλα όπως οι Ιωνες, οι Αιολείς και οι Δωριείς, που ίδρυσαν εκεί αποικίες.

Ακολούθησαν οι Ελληνες της ελληνιστικής περιόδου και στη συνέχεια οι Ρωμαίοι. Μετά, κατά τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, εκεί υπήρχαν πολλές πόλεις, το ίδιο και κατά την οθωμανική περίοδο.

Οι ανασκαφές στα πέρατα της σημερινής Τουρκίας φέρνουν στο φως αρχαιότητες από όλες τις περιόδους. Κατά έναν περίεργο τρόπο όμως, τα ευρήματα που παρουσιάζονται είναι συνήθως χιτιτικά (οι γείτονες θέλουν να θεωρούν προγόνους τους τους Χετταίους, κάτι που δεν έχει ιστορική βάση), ρωμαϊκά ή βυζαντινά -το τελευταίο υπό όρους. Ελληνικά ή, έστω, ελληνιστικά, δεν παρουσιάζονται με βάση την περίοδο δημιουργίας ή με την καταγωγή των λαών κάθε πόλης-κράτους, αλλά με βάση τη χρονολογία δημιουργίας τους.

Χωρίς ιστορική περίοδο δηλαδή. Μερικά παραδείγματα από φετινές ανασκαφές, με πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα, δείχνουν την πρακτική που ακολουθείται από τους Τούρκους αρχαιολόγους.

Ανασκαφές στο Αλατζάχογιουκ αυτό το καλοκαίρι έφεραν στο φως μια κρυφή στοά ηλικίας 2.300 ετών. «Αυτή η στοά αποτελεί μια μεγάλη ανακάλυψη ως προς την αρχιτεκτονική των Χετταίων» δήλωσε ο επικεφαλής της ανασκαφής Αϊκούτ Τσινάρογλου. Υπολογίζοντας πρόχειρα, θα δούμε πως πριν από 2.300 χρόνια είχαμε 300 π.Χ. Αρα, των αδυνάτων αδύνατο να είναι χιττικό το εύρημα. Το βασίλειο των Χετταίων χωριζόταν σε δύο μεγάλες ιστορικές περιόδους: Το Παλαιό Βασίλειο των Χετταίων (1600-1430 π.Χ.) και το Νεότερο Βασίλειο ή Μέγα Βασίλειο των Χετταίων (1430-1178 π.Χ.). Αν ο... ποιητής ήθελε να πει κάτι άλλο, απλώς δεν το εξέφρασε σωστά. Αν δεν μπέρδεψε πάντως τις χρονολογίες, δεν μας τα λέει καθόλου καλά.

Βυζαντινά σκεύη ανακαλύφθηκαν σε βυθισμένο πλοίο ανοικτά των ακτών Αντρασάν και θα εκτεθούν στην Αττάλεια, χωρίς όμως να αναφέρεται πουθενά ο ρόλος της Ελλάδας στο Βυζάντιο.

Στα Κοτύωρα του Πόντου, Τούρκοι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα μοναδικό άγαλμα της θεάς Κυβέλης (ο Πόντος, φυσικά, δεν βρίσκεται στη Μικρά Ασία, αλλά και εκεί ακολουθείται η ίδια πρακτική ως προς τα ευρήματα).

Πρόκειται για άγαλμα 2.100 ετών, ύψους 1,10 μ. και βάρους 200 κιλών, που αναπαριστά τη θεά Κυβέλη καθήμενη. Βρέθηκε σχεδόν άθικτο, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που γίνονται στον αρχαιολογικό χώρο Κουρούλ Καλεσί, ο οποίος βρίσκεται στην επαρχία των Κοτυώρων (σημερινό Ορντού).

Σύμφωνα με τον επικεφαλής της ανασκαφικής αποστολής και πρόεδρο του Τμήματος Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Γκαζί, καθηγητή Σουλεϊμάν Γιουτζέλ Σενγιούρτ, είναι το πρώτο μαρμάρινο άγαλμα που βρίσκεται στην περιοχή. Σώθηκε κατά χώραν, επειδή κατά την εισβολή Ρωμαίων στρατιωτών κατέπεσε ο χώρος στον οποίο βρισκόταν και το έκρυψε.

Η ρωμαϊκή επίθεση έγινε εναντίον του Μιθριδάτη ΣΤ' κατά την κατάλυση του ελληνιστικού βασιλείου του Πόντου, τον 1ο αιώνα π.Χ. από τον ρωμαϊκό στρατό. Η πληροφορία πως το άγαλμα είναι ελληνιστικό απλώς αποκρύπτεται. Αντίθετα, προβάλλονται πληροφορίες ότι η θεά Κυβέλη ήταν αρχικά φρυγική θεά, η οποία στη συνέχεια υιοθετήθηκε από άλλους λαούς. Ναι, αλλά το συγκεκριμένο βασίλειο καμιά σχέση δεν είχε με τους Φρύγες. Ηταν ελληνιστικό.

Ταφικός θάλαμος 2.300 ετών βρέθηκε στην περιοχή Τζανικλί της Σαμψούντας, ωστόσο οι ανασκαφείς «ξέχασαν» ότι η πόλη είχε ιδρυθεί από Ιωνες της Μιλήτου κατά τον 8ο αι. π.Χ.

Ταφικός θάλαμος
Στην περιοχή Τζανικλί της Σαμψούντας, βρέθηκε σε εργοτάξιο ταφικός θάλαμος ηλικίας 2.300 ετών. Φέρεται να ήρθε στο φως τυχαία κατά τη διάρκεια εκσκαφών και διαμόρφωσης αστικού τοπίου που διεξάγονται υπό την ευθύνη του Δήμου Τζανίκ και του Αρχαιολογικού και Εθνογραφικού Μουσείου της Σαμψούντας. Ο τοπικός δήμαρχος καταχάρηκε και εξέφρασε τη χαρά του για το εύρημα, αλλά κανείς δεν είπε ότι η πόλη είχε ιδρυθεί από Ιωνες της Μιλήτου κατά τον 8ο αι. π.Χ. και ότι το μνημείο που εντοπίσθηκε ανήκει στην ελληνιστική περίοδο. Μάλιστα, δεν πρόκειται για κάποιο μεμονωμένο μνημείο αυτής της περιόδου. Ο αρχαιολογικός χώρος έχει και άλλα ευρήματα από το πλούσιο παρελθόν της πόλης, πολύ πριν από τη ρωμαϊκή εποχή.

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στα Αδανα έφεραν στο φως ένα σπάνιο ψηφιδωτό που απεικονίζει τον αρχαίο θεό της θάλασσας Ποσειδώνα. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, χρονολογείται στον 3ο με 4ο αιώνα μ.Χ. και βρέθηκε στο frigidarium (στη μεγάλη πισίνα με κρύο νερό ενός ρωμαϊκού λουτρού) αρχαίου ρωμαϊκού λουτρού στην αρχαία πόλη των Αιγών της Κιλικίας. Το κάτω μέρος του ψηφιδωτού περιέχει μισοκατεστραμμένη γραφή στα ελληνικά: «ΧΑΙΡΕΤΕ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΛΟΥΟΜΕΝΟΙ». Το ότι η επιγραφή είναι στα ελληνικά δεν αναφέρεται πουθενά. Εστω κι αν πρόκειται για την ελληνιστική κοινή, η οποία ήταν και η πλέον διαδεδομένη γλώσσα της εποχής.

Μαρμάρινο δάπεδο εκκλησίας επίσης, ανασκάφηκε στη Στρατονίκεια, γνωστή ως πόλη των μονομάχων, στη Μούγλα της Μικράς Ασίας. Είναι η μόνη φετινή περίπτωση κατά την οποία ο επικεφαλής της ανασκαφής, καθηγητής Μπιλάλ Σογούτ, αναφέρει πως η πόλη έχει ιστορία 3.000 χρόνων, με Ελληνες, Ρωμαίους, Βυζαντινούς, διάφορους λαούς της Ανατολής και Οθωμανούς να την έχουν κατοικήσει. Η πόλη εγκαταλείφθηκε τον 4ο αι. μ.Χ. ύστερα από σεισμό και αργότερα οικοδομήθηκε εκεί άλλη εκκλησία, που λειτούργησε μέχρι τον 7ο αι. μ.Χ., οπότε και η περιοχή μετατράπηκε σε αμπελώνα.

Ενα ψηφιδωτό με τον Ποσειδώνα ήρθε στο φως στα Αδανα, συνοδευόμενο από επιγραφή στα ελληνικά, γεγονός που δεν αναφέρθηκε πουθενά...

Η βίλα
Στα 307 μ.Χ., κατά την ύστερη αρχαιότητα δηλαδή, χρονολογείται η ρωμαϊκή βίλα με το ψηφιδωτό δάπεδο των 128 τετραγωνικών που αποκαλύφθηκε στην Προυσιάδα. «Ολα τα ευρήματα δείχνουν ρωμαϊκή περίοδο» λέει ο ανασκαφέας, και σωστά. Αν όμως έδειχναν ελληνιστική ή προηγούμενη, δεν ξέρουμε τι θα έλεγε.

Μια λίθινη βυζαντινή επιγραφή βρέθηκε κατά τη διάρκεια εργασιών οδοποιίας στην περιοχή Ερμενέκ στην Τουρκία, στην περιοχή της αρχαίας Γερμανικόπολης. Είναι σε ελληνική γραφή και αναφέρει (σε μετάφραση): «Χαίρε, φίλε. Είθε να λάβεις εις διπλούν εκείνο που θα ευχηθείς για εμένα». Το ότι η επιγραφή είναι στα ελληνικά, δεν αναφέρεται πουθενά. Αντίθετα, αποδίδεται στη βυζαντινή περίοδο (στην οποία, κατά τους γείτονες, η Ελλάδα δεν παίζει ρόλο).

Στα ανοικτά των ακτών του χωριού Αντρασάν στην Αττάλεια της Τουρκίας, Τούρκοι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα σπάνιο σύνολο βυζαντινών σκευών φαγητού.

Μετά την ανακάλυψή τους ακολούθησαν εργασίες συντήρησης από τον Μουσταφά Ντεμιρέλ, διευθυντή του Μουσείου Αττάλειας, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Θαλασσίων Ερευνών του Πανεπιστημίου Ντοκούζ Εϊλούλ και του Τμήματος Ενάλιας Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Σελτσούκ. Τα σκεύη χρονολογούνται στην ύστερη βυζαντινή περίοδο και θα εκτεθούν στο Μουσείο της Αττάλειας μετά τις εργασίες συντήρησης που ολοκληρώνονται στα εργαστήρια του μουσείου. Πολύχρωμα και διακοσμημένα με διάφορα μοτίβα, βρέθηκαν συσσωρευμένα σε βυθισμένο πλοίο ανοικτά των ακτών Αντρασάν.

Μαρμάρινο δάπεδο εκκλησίας που ανασκάφηκε στη Στρατονίκεια. Ο ανασκαφέας αρκέστηκε στην επισήμανση πως ανάμεσα στους λαούς που είχαν κατοικήσει την περιοχή ήταν και οι Ελληνες...

Οι αρχαιολόγοι υποστηρίζουν ότι φορτώθηκαν στο πλοίο από δύο διαφορετικά εργαστήρια κατασκευής κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του 12ου αιώνα, επισημαίνοντας ότι κατασκευάστηκαν χρησιμοποιώντας δύο διαφορετικές τεχνικές. Η συγκεκριμένη ανακάλυψη είναι σημαντική, καθώς βρέθηκαν 300 σπασμένα και 100 άθικτα σκεύη. Τόνισαν επίσης ότι στο σύνολό τους αντιπροσωπεύουν ένα πλήρες σετ δείπνου, με διαφορετικά μεγέθη σκευών, διακοσμημένων με τα ίδια μοτίβα. «Αυτό μας δείχνει ότι υπήρχε σερβίτσιο πριν από 900 χρόνια» δηλώνει ο καθηγητής Χακάν Ονίζ και προσθέτει ότι υπάρχουν κι άλλα παραδείγματα βυθισμένων σκευών στα ανοικτά των ακτών της Αττάλειας και της Μερσίνας, αλλά βρίσκονται σε πολύ μεγάλο βάθος.

Σύμφωνα με τον Ονίζ, το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2017 και τα σκεύη θα εκτεθούν στο Μουσείο της Αττάλειας. Και πάλι ο ρόλος της Ελλάδας στο Βυζάντιο δεν αναφέρεται.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ
aggeliki1957@yahoo.gr

• Η... ρωμαϊκή Εφεσος
Κατά τις ξεναγήσεις σε διάφορες αρχαίες πόλεις της γειτονικής χώρας, ας πούμε στην Εφεσο, οι τουρκικής καταγωγής ξεναγοί στέκονται μόνο στον ρωμαϊκό χαρακτήρα της πόλης. Κρύβονται πίσω από το γεγονός ότι η φάση που κυριαρχεί είναι η ρωμαϊκή και στέκονται σε αυτήν, παρότι η Εφεσος έχει κτιστεί ήδη από τον 8ο αιώνα π.Χ. και αποτελούσε μία από τις σπουδαιότερες ιωνικές πόλεις της Μικράς Ασίας.