Γιατί ο Παρθενώνας είναι αντισεισμικός;

Κοιτάξτε τον Παρθενώνα, λένε κάποιοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στέκεται ανέγγιχτος από τους σεισμούς, αν και δεν έχει θεμέλια! Δεν χρειάζεται να είσαι μηχανικός για να κατανοήσεις πως ένα κτίριο σαν τα φτιαγμένα με τουβλάκια Lego, δηλαδή χωρίς θεμελίωση, είναι αδύνατον να αντιμετωπίσει σεισμό, και στην περίπτωσή μας σεισμούς. Θα σωριαστεί κάτω.

Ο Παρθενώνας βεβαίως και έχει θεμελίωση, η οποία μάλιστα σε κάποιο σημείο πηγαίνει σε βάθος...
11μ και φυσικά έχει και βάση, επάνω στην οποία ορθώθηκε η ανωδομή. Δεν είναι λιγότερο μοναδικό ή κορυφαίο μνημείο επειδή έχει θεμέλια, και ο Ικτίνος με τον Καλλικράτη δεν γίνονται λιγότερο μεγαλοφυείς. Δεν παύουν δηλαδή να υπάρχουν τα κορυφαία επιτεύγματα που τον καθιστούν πρότυπο.

Σε πολλά γραπτά του ο Μανόλης Κορρές, καθηγητής αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ και σήμερα πρόεδρος της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως, ο άνθρωπος που ανάλωσε δεκαετίες στην αναστήλωση του Παρθενώνα, αναφέρεται στη θεμελίωση του ναού. Στον τόμο «Ο Παρθενώνας και η ακτινοβολία του στα νεώτερα χρόνια» των εκδόσεων Μέλισσα, σημειώνει ανάμεσα σε άλλα: «Χάρις σε συστηματικές ανασκαφές των εδαφών γύρω από το μνημείο, και σε ειδικές μελέτες των λίθων του, των κατά χώραν και των διασπάρτων, είναι σήμερα βέβαιον ότι η ανέγερση ενός πρώτου μαρμάρινου Παρθενώνος στη θέση ακόμη παλαιότερων ιερών άρχισε το 490 π.Χ. ή το επόμενο έτος ως έκφραση ευγνωμοσύνης και τιμής για τη μεγάλη νίκη στο πεδίο του Μαραθώνος. Είναι μάλιστα πιθανόν ότι το γιγάντιο βάθρο εκείνου του πρώτου μαρμάρινου Παρθενώνος είχε ως αρχικό προορισμό να φέρει ένα μείζονα πώρινο ναό, απραγματοποίητο σχέδιο των ιδρυτών της δημοκρατίας.

Το βάθρο αυτό, ο περίφημος στερεοβάτης του Παρθενώνος, μέρος του οποίου είναι ακόμη ορατό κάτω από τον κλασικό ναό, έχει μήκος 78 μέτρων και είναι σε όλη την έκτασή του συμπαγές, κτισμένο με πειραϊκούς λίθους βάρους δυο τόννων, εδράζεται δε σε μεγάλες λαξευτές οριζόντιες βαθμίδες του βράχου, σε βάθη που στη νότια πλευρά του φθάνουν τα 11μ.

Περισσότερες λεπτομέρειες δίνει ο Κωνσταντίνος Β. Συριόπουλος στη μελέτη του «Ο στερεοβάτης του Παρθενώνος» έκδοση της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας. Ο μελετητής σημειώνει πως το σχήμα του θεμελίου θα πρέπει να νοηθεί ως ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο προσαρμοσμένο στη ανώμαλη επιφάνεια του βράχου. Στο μεγαλύτερο βάθος του φθάνει τα 10,7μ και αποτελείται από 22 δόμους πειραϊκού ακτίτη μέχρι τη μαρμάρινη κρηπίδα του ναού. Σε άλλα σημεία, όπου υπήρχε βράχος, μπορεί και να φτάσει σε βάθος λιγότερων δόμων, αν και ο βράχος έχει απολαξευθεί σε πολλά σημεία, ώστε να δεχτεί τις στρώσεις των θεμελίων.

Ο Κων. Συριόπουλος διαβάζει τα αποσπάσματα των οικοδομικών επιγραφών που έχουν σωθεί και διαπιστώνει πως μονάχα ένα έτος έχουμε μεταφορά λίθων (μετά υπάρχει μεταφορά, αλλά από Πεντέλη, επομένως πρόκειται για μάρμαρο). Το δε τέταρτο έτος αναφέρεται προμήθεια κορμών δέντρων. Συμπεραίνει πως τότε είχε ολοκληρωθεί η θεμελίωση και ξεκινούσε η υποδομή. Αρα, όπως και άλλα στοιχεία δείχνουν, ο στερεοβάτης δεν έγινε ολόκληρος στο πλαίσιο του περίκλειου οικοδομικού προγράμματος, αλλά είχε ξεκινήσει πριν και εγκαταλείφθηκε κατόπιν. Μάλιστα, διαπιστώνει ότι υπήρξε μικρή επέκταση της βάσης του ναού όταν το πρόγραμμα ξεκίνησε κανονικά.
Το νότιο τμήμα του στερεοβάτη έχουν δει οι επιστήμονες κατά τη διάρκεια ανασκαφών που έγιναν στον Ιερό Βράχο τον 19ο αιώνα, μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον οθωμανικό ζυγό. Εχει απαθανατισθεί σε φωτογραφίες της εποχής από το Γερμανικό Αρχαιολογικό΄ Ινστιτούτο. Ένα τμήμα είναι ακάλυπτο και σήμερα.

Επομένως ο Παρθενώνας έχει θεμέλιο, και αυτά είναι ένας λόγος που συγκρατείται κατά τους σεισμούς, τους οποίους αντιμετωπίζει από το 426 π.Χ. Στις μέρες μας έχουν παρουσιαστεί μικρά προβλήματα και συγκεκριμένα στροφή ενός κίονα κατά χιλιοστά. Σε γενικές γραμμές όμως είναι ένα οικοδόμημα που συμπεριφέρεται άριστα κατά τη διάρκεια αυτών των καταστροφικών φυσικών φαινομένων. Πού το οφείλει αυτό;

Το βραχώδες υπόστρωμα και η ισχυρή θεμελίωση είναι δύο μόνο από τους λόγους. Η βάση στην οποία είπαμε πως πατάει, από λεπτές οριζόντιες μαρμάρινες πλάκες, είναι ο επόμενος. Επίσης οι κίονες δεν είναι μονοκόμματοι, αλλά αποτελούνται από επιμέρους τμήματα, τους σφονδύλους. Τέλος, οι μεταλλικοί σύνδεσμοι που συνδέουν το κάθε στρώμα περιβάλλονται από μολύβι, το οποίο βοηθά στην ελαστικότητα μετατρέποντας σε θερμική ενέργεια τμήμα της κινητικής.

Πριν κλείσουμε, θα ήθελα να παραθέσω μια ανάμνηση από ξενάγηση που είχε κάνει ο Μανόλης Κορρές σε ειδικούς επιστήμονες κατά τη δεκαετία του 80 και στην οποία είχα παραστεί ως νεαρή δημοσιογράφος. Είχε αναφέρει το εντυπωσιακό πως ο Παρθενώνας θα μπορούσε σήμερα να κρατήσει επάνω του ένα αεροπλανοφόρο, τονίζοντας πως όταν έχτιζαν οι πρόγονοί μας, έχτιζαν για την αιωνιότητα.

Της Αγγελικής Κώττη



Δείτε ακόμη:

Μυστικά του Παρθενώνα NG (Βίντεο)