Οι βασικές τροφές των αρχαίων Ελλήνων ήταν το κριθάρι, το σιτάρι και οι φακές. Από αυτά, οι φακές τρώγονταν ως σούπα, το κριθάρι ως πολτός ή παξιμάδι, το σιτάρι κυρίως ως ψωμί, αλλά και για κουρκούτια ή χυλούς. Το σιτάρι ήταν η πιο ακριβή από τις τροφές αυτές, επειδή δεν ευδοκιμούσε στα περισσότερα μέρη του ελλαδικού χώρου, σε αντίθεση με το κριθάρι και τις φακές. Τα όσπρια...
καταναλώνονταν γενικά στο καθημερινό τραπέζι, ενώ στα επίσημα γεύματα, στα συμπόσια, κυριαρχούσαν το σιτάρι και το κρέας.
Γενικά οι τροφές συνοδεύονταν συνήθως από τον όψον, αυτό δηλαδή που τρώει κανείς με ψωμί, όπως λαχανικά, τυρί, αβγά και ψάρια -φρέσκα, παστά ή ξερά- και πιο σπάνια κρέας.
Γενικά το κρέας που έτρωγαν νωπό, προέρχονταν συνήθως από τις θυσίες και ήταν κρέας από οικόσιτα ζώα, όπως από πρόβατα, κατσίκες ή χοίρους.
Επίσης στη διατροφή τους περιλαμβάνονταν τα πουλιά που εξασφαλίζονταν από το κυνήγι ή τα εξημερωμένα πτηνά, όπως το ορτύκι και τα πουλερικά.
Το τυρί, από πρόβειο και κατσικίσιο γάλα, παρασκευάζονταν από παλιά, ενώ η κατανάλωση λαχανικών αυξήθηκε με το πέρασμα των χρόνων.
Τα ψάρια και τα οστρακοειδή ήταν πολύ γνωστά και συμπεριλαμβάνονταν στη διατροφή. Από τη στιγμή κι όλας που το ψάρεμα πραγματοποιούνταν σε βαθιά νερά, έγινε κοινή πρακτική η κατανάλωση ψαριών, τα οποία συχνά τρώγονταν παστά ή με ξίδι. Ορισμένα είδη ψαριών ήταν ο τόννος, το βατραχόψαρο, ο κέφαλος, η μουρούνα, ο λούτσος, ο κυπρίνος, ο ξιφίας κ.α.
Στη βασική αυτή διατροφή προστίθεντο και πολλά συμπληρώματα και έτσι τα γεύματα διέθεταν πολυπλοκότητα. Του κυρίου γεύματος προηγούνταν τα ορεκτικά και μάλιστα ορισμένα με πικάντικη γεύση.
Ο οίνος έπονταν του γεύματος. Οι αρχαίοι έπιναν μόνο ένα είδος άκρατου οίνου κατά τη σπονδή και μεγάλες ποσότητες οίνου κεκαρμένου, αναμεμιγμένου με νερό στα συμπόσια. Στα συμπόσια μάλιστα, στη φάση του οίνου, έφερναν στο χώρο καθαρά τραπέζια, τα δεύτερα, στα οποία σερβίρονταν τα συνοδεύοντα το κρασί, τα τραγήματα, δηλαδή τα γλυκά, οι γλυκές πίτες, οι ξηροί καρποί, τα φρέσκα και τα ξερά φρούτα. Η εισαγωγή του κρασιού στην ελληνική διατροφή είναι μία σημαντική αλλαγή, μαζί με την καλλιέργεια και την κανονική χρήση της ελιάς. Αν και έχουν βρεθεί σταφύλια και ελιές στην προϊστορική Ελλάδα, η καλλιέργεια της αμπέλου και της ήμερης ελιάς των ύστερων προϊστορικών χρόνων αποτέλεσε ένα γεγονός τεράστιας σημασίας για την ελληνική διατροφή. Το ελαιόλαδο χρησιμοποιούνταν στη μαγειρική και στην παραγωγή σαλτσών, ενώ ο καρπός της ελιάς τρωγόταν πριν από το γεύμα ως ορεκτικό.
Οι άντρες και οι γυναίκες σ' αυτού του είδους τις κατοικίες της αρχαιότητας θα πρέπει να έτρωγαν ξεχωριστά. Οι γυναίκες μαζί με τους οικιακούς δούλους και τα παιδιά, ενώ οι άντρες ξεχωριστά. Το μεσημεριανό γεύμα λεγόταν άριστον και το βραδινό δείπνον. Όταν δεν υπήρχαν ξένοι άνδρες στο σπίτι, οι νοικοκύρηδες μπορούσαν να φάνε και στα γυναικεία διαμερίσματα, όπου θα τους σέρβιραν, είτε οι γυναίκες τους είτε οι οικιακές δούλες.
Λίγα λόγια για το αρχαίο Συμπόσιο
Τα συμπόσια της αρχαιότητας πραγματοποιούνταν στο χώρο του ανδρώνα ο οποίος ήταν γεμάτος με αρώματα από αιθέρια έλαια και στεφάνια, ενώ φωτίζονταν με λυχνάρια κρεμασμένα στους τοίχους.
Το αρχαίο συμπόσιο ακολουθούσε ένα συγκεκριμένο τυπικό, με τους άνδρες να πλένουν τα πόδια τους, να ανεβαίνουν στις κλίνες και έπειτα να συμμετέχουν στο δείπνον ή σύνδειπνον, υλοποιώντας και τις απαραίτητες σπονδές στους θεούς. Μέσα στην όλη διαδικασία ήταν και η εκλογή του συμποσίαρχου αυτού δηλαδή που θα αποφάσιζε πώς θα υλοποιούνταν η επόμενη φάση της οινοποσίας, ο πότος ή σύμποτος, δηλαδή αυτός που καθόριζε το ρυθμό της πόσης, την αναλογία νερού και κρασιού που θα αναμιγνύονταν στον κρατήρα, τα προς συζήτηση θέματα και άλλα ζητήματα.
Πολλές φορές για τη διασκέδαση των συμποσιαστών καλούνταν χορευτές, ακροβάτες και εταίρες, ενώ στη γιορτινή ατμόσφαιρα συνέτειναν μερικές φορές και διάφορα παιχνίδια, όπως ο κότταβος ή ο ασκολιασμός. Η διεξαγωγή ενός συμποσίου απαιτούσε αρκετά χρήματα για τον εξοπλισμό του ανδρώνα, την επίπλωση, τη σκευή, τα φαγητά, τους δούλους και τους μουσικούς, γεγονός το οποίο δεν θα μπορούσε να καλύψει το βαλάντιο ενός φτωχού πολίτη της αρχαιότητας.
Για τη διεξαγωγή ενός συμποσίου απαραίτητη ήταν η επίπλωση του ανδρώνα, με τη σχετική κλινοστρωμνή, ο εφοδιασμός του με τα κατάλληλα σκεύη για την προετοιμασία και το σερβίρισμα του φαγητού και του κρασιού, ο φωτισμός του χώρου, καθώς και ο ειδικός εξοπλισμός για τον κότταβο, το κοτταβείον. Τα όπλα και τα μουσικά όργανα που παρουσιάζονται στις αρχαίες παραστάσεις ανήκουν μάλλον στους καλεσμένους και στις εταίρες του συμποσίου. Από έπιπλα, αυτά που εμφανίζονται κατά κόρον είναι φυσικά οι κλίνες, τα τραπέζια και τα υποπόδια. Πάντως με βάση τις πληροφορίες που διαθέτουμε από την αγγειογραφία και τις επιγραφές, η εύπορη τάξη της εποχής αν και είχε την οικονομική δυνατότητα, παρ' όλα αυτά δεν προτιμούσε τη μεταλλική, αλλά την ξύλινη οικιακή επίπλωση. Επάνω στις κλίνες τοποθετούνταν στρώματα και μαξιλάρια, ο χώρος διακοσμούνταν με παραπετάσματα, ενώ συχνά αντίστοιχα καλύμματα κοσμούσαν και τα υποπόδια. Τα προσκεφάλαια ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της συμποσιακής σκευής με πλήθος διακοσμήσεων, απαραίτητα ώστε οι συμποσιαστές να σηκώνουν πιο ψηλά τον κορμό τους.
Τα πιάτα του φαγητού ακολουθούσαν το ένα το άλλο με καθορισμένη σειρά, τα οποία έφερνε τραπεζοκόμος σε κάθε ένα συνδαιτυμόνα για να διαλέξει κομμάτι. Το φαγητό ξεκινούσε με τα ορεκτικά, φρέσκα φρούτα, οστρακοειδή, ψητά πουλιά, ψάρια όπως παστό οξύρρυγχο και τόνο, καθώς και νοστιμιές από κρέας με έντονες αρωματικές σάλτσες και τέλος μαγειρεμένο ή ψητό στη σούβλα αρνί ή κατσίκι. Το επιδόρπιο περιελάμβανε πίτες, γλυκίσματα, τυρί, αποξηραμένα φρούτα και ξηρούς καρπούς. Τα αγγεία τα οποία χρησιμοποιούνταν στο συμπόσιο ήταν αγγεία μεταφοράς νερού ή κρασιού, όπως οι αμφορείς, αγγεία ανάμιξης του οίνου με το νερό, όπως οι κρατήρες και οι λέβητες, αγγεία μεταφοράς του κρασιού από τους οινοχόους, όπως οι οινοχόες, αγγεία πόσης, όπως οι κύλικες, οι σκύφοι, οι κάνθαροι και τα ρυτά και μυροδοχεία για τον αρωματισμό των συμποσιαστών, όπως οι αρύβαλλοι. Τα αγγεία πόσης που κρατούν συνήθως οι συμποσιαζόμενοι στις παραστάσεις είναι κύλικες, με ή χωρίς στέλεχος και φιάλες, χρήσιμες για την τέλεση σπονδών στην αρχή της οινοποσίας. Σπάνια εικονίζονται σκύφοι και ρυτά.
Από τις πηγές μαθαίνουμε για την τέλεση σπονδών μετά το τέλος του δείπνου και ίσως εκεί οφείλεται η χρήση της φιάλης στις παραστάσεις. Τα καλάθια που απεικονίζονται κρεμασμένα στους τοίχους χρησίμευαν για τη μεταφορά εδεσμάτων, τροφίμων, σκευών, ως προσφορά των συμποσιαστών προσκεκλημένων στη γιορτή. Μαχαίρια απεικονίζονται επίσης για το κόψιμο των κρεάτων, εδέσματα επάνω στα τραπέζια, λουτήρες για το πλύσιμο αλλά και τον εμετό, ηθμοί για το στράγγισμα του κρασιού από τα ιζήματα, αρύταινες για την άντληση του κρασιού από τον κρατήρα και τριποδικοί λυχνοστάτες, συνήθως μάλλον από μέταλλο που έφεραν λυχνάρια, γεγονός που υπονοεί τη διεξαγωγή της γιορτής κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Για το υλικό κατασκευής των αγγείων του συμποσίων η έρευνα δεν είναι σε θέση να αποκλείσει τη χρήση τόσο των πήλινων, όσο και των αντίστοιχων μεταλλικών αγγείων, όπως πιστοποιείται και από συγκεκριμένες παραστάσεις όπου τα αγγεία φέρουν μοτίβα καθαρά αποδιδόμενα σε μεταλλικά σκεύη.
tmth.gr : Δρ Κώστας Νικολαντωνάκης, Βάλεια Αμοιρίδου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου