Η διάμετρος των τειχών της Αλεξάνδρειας, είναι 15.840 μ., ενώ η διάμετρος του τύμβου στο λόφο Καστά είναι 158,40 μ.

Η Αμφίπολη είναι ταυτόχρονα σημείο πολέμου με χιλιάδες νεκρούς -ένα απέραντο νεκροταφείο με εκατοντάδες τάφους-, αλλά και σημείο συνάντησης αντιπάλων και πολιτισμών. Εδώ υπεγράφη η πενηντάχρονη Συνθήκη του Νικία. Εδώ ετάφη με τιμές και ετήσιες θυσίες και αγώνες ο Σπαρτιάτης Βρασίδας από τους Αμφιπολίτες ως ήρωας απελευθερωτής.

 Το γέμισμα του τάφου με ψιλή άμμο -μια αιγυπτιακή μέθοδος- μπορεί να είναι ακόμα μία ένδειξη πως ο κατασκευαστής είχε σχέση με την Αλεξάνδρεια...

**Οι Σφίγγες παραπέμπουν στην Αίγυπτο, όπου θα βρούμε κατ' αρχάς τον Αλέξανδρο, που θεωρεί τον εαυτό του γιο του Αμμωνα Αν πρέπει να ψάξουμε για κοινά, όπως η Ολυμπία ή οι Δελφοί, η Αμφίπολη είναι ένα τέτοιο σημείο, μόνο που είναι θέατρο πολέμου κατάλληλο για μνημεία και ηρώα υπέρ της ειρήνης και σε ανάμνηση του πολέμου.

Αυτό που εντυπωσιάζει είναι το μέγεθός του, αλλά μερικοί εστιάζουν στη θέση που «κοιτάζει». Ο Αλέξανδρος διάλεξε την πόλη για ναό προς τιμήν του Ηφαιστίωνα -μαζί με άλλες πόλεις-, με διαταγή να διατεθούν 1.500 τάλαντα, αλλά οι Μακεδόνες κατ' αρχάς το απέρριψαν λόγω του υπερβολικού κόστους, αλλά και λόγω της άρνησής τους να τιμάνε θνητούς ως θεούς. Πολλοί όμως περιμένουν να δουν εδώ το ναό της Ταυροπόλου ή κενοτάφιο για τον Αλέξανδρο - ακόμα και τον ίδιο του τον τάφο. Αν και πολλοί βεβαιώνουν πως είδαν τον τάφο του Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια, μπορεί να είδαν ένα κενοτάφιο ή να έχουν χτισθεί περισσότερα από ένα ταφικά μνημεία. Το μνημείο δεν είναι απαραίτητο να ανήκει σε ένα πρόσωπο, μιαν εποχή, έναν πολιτισμό. Αλλά, αντί να αναζητήσουμε τον «νεκρό» - που μπορεί να μη βρούμε ή να ταυτοποιήσουμε ποτέ- είναι καλύτερα να εντοπίσουμε το δημιουργό, τον αρχιτέκτονα και τον ή τους γλύπτες. Το αίνιγμα της Αμφίπολης παίρνει τώρα μια άλλη μορφή.

Οι Σφίγγες παραπέμπουν στην Αίγυπτο, όπου θα βρούμε κατ' αρχάς τον Αλέξανδρο, που θεωρεί τον εαυτό του γιο του Αμμωνα. Το κρατίδιο θα αναλάβει μετά το θάνατό του ο Πτολεμαίος, που ίσως είναι αδελφός του, ως νόθος γιος του Φιλίππου. Αλλά θα βρούμε και έναν από τους προσωπικούς γλύπτες του Αλεξάνδρου, τον Δεινοκράτη.

Οι ερευνητές-ανασκαφείς ανέφεραν από την πρώτη στιγμή το όνομά του, αν και δεν υπάρχουν δείγματα της δουλειάς του. Ωστόσο, ο αρχιτέκτονας που μετέχει στις έρευνες, Μιχάλης Λεφαντζής, παρατήρησε πως το αρχικό ύψος του Λέοντος της Αμφίπολης, που βρισκόταν στην κορυφή του τύμβου, έφτανε μαζί με τη βάση ακριβώς στα 15,84 μέτρα.

«Το έργο υλοποιήθηκε από αρχιτέκτονα που είχε υψηλή γνώση της γεωμετρίας. Αρκεί να αναφέρω ότι χρησιμοποιεί το π= 3,14, αντί του 3,17 των Αιγυπτίων, που ήταν έως τότε σε χρήση».
Ο αρχιτέκτονάς του γνώριζε πολύ καλά και την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Η διάμετρος των τειχών της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, που έφτιαξε ο αρχιτέκτονας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Δεινοκράτης, είναι 15.840 μέτρα, ενώ η διάμετρος του τύμβου στο λόφο Καστά είναι 158,40 μέτρα. Δηλαδή, ο τύμβος στο λόφο Καστά είναι μια μικρογραφία της αγαπημένης πόλης του Μακεδόνα βασιλιά σε κλίμακα ένα προς εκατό.

Οι ερευνητές από την πρώτη στιγμή αναρωτήθηκαν αν η ταφική κατασκευή είναι σύγχρονη με τον φτιαγμένο από θασίτικο λίθο περίβολο. Μερικοί παρατήρησαν πως η πέτρα είναι χαμηλότερης ποιότητας, «άγρια» δουλεμένη. Ο περίβολος είναι καλύτερα αρμολογημένος. Ο τάφος με πελεκητούς πωρόλιθους, καμαρωτή στέγη και χτιστό δρόμο μοιάζει με μακεδονικό τάφο.

Ο τύμβος Καστά βρίσκεται ενάμισι χιλιόμετρο από τα εντυπωσιακά τείχη των επτάμισι χιλιομέτρων - πιο μεγάλα κι από αυτά των Αθηνών. Οι δύο Σφίγγες στην είσοδο δεν σημαίνουν πως ο τιμώμενος νεκρός είναι άνδρας, αλλά ο Λέων παραπέμπει σε πολεμιστή. Το πλάτος των 4,5 μέτρων του κτιστού δρόμου, που δεν υπάρχει σε άλλους τάφους στη Δυτική Μακεδονία, μας δείχνει πως εκεί γινόταν πομπή. Τα χρώματα είναι από τα πιο σημαντικά ευρήματα του ταφικού μνημείου, αφού θα δώσουν πληροφορίες και για άλλα αγάλματα και την εποχή.

Ο Δεινοκράτης ο Ρόδιος είχε επιμεληθεί ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου, το ναό της Αρτέμιδος στην Εφεσο. Ο Αλέξανδρος, ωστόσο, είχε μαζί του πάνω από τριακόσιους αρχιτέκτονες, μηχανικούς, γλύπτες και καλλιτέχνες. Ο Λύσιππος, που είχε φτιάξει τον Ερωτα τον Θεσπιών μετά τη Μάχη της Χαιρώνειας, προς τιμήν των νεκρών Ιερολοχιτών -κατ' εντολήν του Φιλίππου- ήταν μαζί του. Ο Απελλής ο ζωγράφος εργάστηκε για τον Πτολεμαίο της Αιγύπτου. Φαίνεται ότι μαθήτευσε κοντά στο ζωγράφο Αμφιπολίτη. Εργάστηκε τόσο για τον Φίλιππο όσο και για τον Αλέξανδρο και τον ακολούθησε στην εκστρατεία του μέχρι την Εφεσο. Ανάμεσα στα έργα του, είναι και ο Αλέξανδρος ο Κεραυνοφόρος.

Ο Λεωχάρης, που εργάστηκε ώς το 320 π.Χ., έχει φτιάξει χρυσελεφάντινα αγάλματα του Φιλίππου, της Ολυμπιάδας και το χάλκινο σύμπλεγμα «Κυνήγι» του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Λύσιππος από τη Σικυώνα ήταν ένας από τους επίσημους καλλιτέχνες της Αυλής του Αλεξάνδρου. Τα περισσότερα αγάλματα που φιλοτέχνησε, αν όχι όλα, ήταν μπρούντζινα. Κατά τον Πλίνιο, διακρίθηκε για την ανάγλυφη απόδοση των μαλλιών, ενώ βασικό χαρακτηριστικό της τέχνης του ήταν συνολικά η λεπτότητα των έργων, ακόμα και στη μικρότερη λεπτομέρειά τους.

Ο Δεινοκράτης επιμελήθηκε την ταφική πυρά του Ηφαιστίωνα κι ένα μνημείο προς τιμήν του, που θα είχε πέντε ορόφους. Τέσσερις κολόνες στον πρώτο, διακόσιες σαράντα πρώρες πλοίων, σκαλισμένες στην πέτρα στο δεύτερο, ντυμένες με χρυσές πλάκες. Ο τρίτος θα 'χε χρυσά λιοντάρια, ο τέταρτος κενταύρους, ο πέμπτος ταύρους και πολεμιστές με θώρακες. Στην κορυφή, με κούφια αγάλματα υπό μορφή Σειρήνων, θα μπορούσαν ιερείς να ψάλλουν ύμνους.

Ο αρχιτέκτονας της Αλεξάνδρειας είχε τάσεις προς την υπερβολή. Ηταν αυτός που είχε προτείνει να σκαλίσει όλο το ακρωτήριο του Αθω, για να φτιάξει -ενόσω ο Αλέξανδρος ζούσε- ένα άγαλμά του. Το αριστερό του χέρι θα κρατούσε ένα ποτάμι -τον Στρυμόνα;- και το δεξί μια πόλη δέκα χιλιάδων κατοίκων, όσους συμπτωματικά είχε η Αμφίπολη.

 

Ο τεχνητός λόφος Καστά είναι ένα έργο που κόστισε πολύ κι απαίτησε χρόνο και μάρμαρο. Ο άνθρωπος που το έχτισε είχε χρόνο και χρήμα και ήταν στην εξουσία. Αυτός δεν μπορεί να ήταν ο Κάσσανδρος, εκτός αν το έχτισε για τον εαυτό του. Οχι μόνο είχε συγκρουσθεί με τον Αλέξανδρο στη Βαβυλώνα, αλλά κατηγορήθηκε πως πήγε εκεί για να τον δηλητηριάσει - κατά μία εκδοχή με τη συνέργεια του... Αριστοτέλη.

Η διαμάχη Αντίπατρου-Ολυμπιάδας είχε φτάσει, μέσω επιστολών εκατέρωθεν, στον Αλέξανδρο στη Βαβυλώνα. Ο Κάσσανδρος έφτασε εκεί να απολογηθεί, όταν ειρωνεύτηκε τον κοντό Αλέξανδρο, που δεν έφτανε να ανεβεί στο θρόνο και πατούσε σε ένα μαξιλάρι. Ο μικρότερος αδελφός του, ο Ιόλας, οινοχόος του Αλεξάνδρου, είναι ύποπτος κατά την Ολυμπιάδα για πιθανή δηλητηρίαση του γιου της, και θα βρεθεί δολοφονημένος.

Το γέμισμα του τάφου με ψιλή άμμο -μια αιγυπτιακή μέθοδος- μπορεί να είναι ακόμα μία ένδειξη πως ο κατασκευαστής είχε σχέση με την Αλεξάνδρεια. Η δήλωση της επικεφαλής της ανασκαφής, πως αν ο τάφος συλήθηκε «θα βρούμε τα κόκαλά τους», σημαίνει πως ο τάφος είναι παγιδευμένος. Οι αρχιτέκτονες πλέον ασχολούνται με τον τέταρτο τοίχο και το αν υπάρχουν θυρόφυλλα. Φαίνεται πως ο κατασκευαστής ήθελε τον τάφο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους.

Ο Δεινοκράτης δεν είναι άλλος από τον Στησικράτη, όπως αναφέρεται στον Πλούταρχο:
«Τα σχέδιά του ήταν τόσο μεγαλεπήβολα ώστε τα έσοδα ενός μεγάλου κράτους με δυσκολία θα επαρκούσαν για την εκτέλεσή τους... Ο Αλέξανδρος θαύμασε την τόλμη τού καλλιτέχνη, επαίνεσε την πεποίθησή του και πρόσθεσε: «Ασε τον Αθω να μένει στη θέση του, αρκεί ότι είναι μνημείο της ύβρεως του βασιλιά (εννοούσε τον Ξέρξη, που είχε επιχειρήσει να κατασκευάσει διώρυγα). Εμένα θα με κάνει γνωστό ο Καύκασος και τα Ημωδά όρη (Ιμαλάια), και ο Τάναης, και η Κασπία θάλασσα. Οι πράξεις μου θα είναι οι εικόνες μου...».

Οι έξι ναοί θα ήταν πολυτελείς «από ταλάντων χιλίων και πεντακοσίων έκαστος». Οι τρεις από τις πόλεις που επέλεξε ο Αλέξανδρος ήταν τα τρία ιερά. Η Δήλος, η Δωδώνη και οι Δελφοί. Τα άλλα τρία θα ήταν για τον Δία στο Δίον, την Ταυροπόλον στην Αμφίπολη και την Αθηνά στην Κύρνο. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει πως όταν ο Κρατερός, ζώντος του Αλεξάνδρου, επέστρεψε με στρατό μυρίων «απολυθέντων» με γραπτές εντολές τις ακύρωσε ως «πολλών δεομένην χρημάτων» αφήνοντας το Κοινόν των Μακεδόνων να αποφασίσει.

Από την αφήγηση που στηρίζεται στον αυτόπτη ιστορικό Ιερώνυμο -του οποίου δεν σώθηκε το έργο του- φαίνεται πως ο Αλέξανδρος σχεδίαζε και στον Ιλιον ένα μεγάλο ναό της Αθηνάς και μια μεγάλη πυραμίδα για τον Φίλιππο. Είναι η στιγμή που με την ηγεσία των Αθηναίων αρχίζει ο Λαμιακός Πόλεμος. Με το θάνατο του Αλεξάνδρου, οι Θεσσαλοί συμμάχησαν με τον Αντίπατρο, αλλά μετά πέρασαν με την πλευρά των Αθηναίων.

Ο Περδίκκας, «ορεγόμενος γαρ βασιλείας», παντρεύτηκε την Κλεοπάτρα, αδελφή του Αλεξάνδρου και κόρη του Φιλίππου. Το πρόβλημα της υπό διάλυση αυτοκρατορίας είναι το πώς θα μεταφερθεί το σώμα του νεκρού Αλεξάνδρου. Η αρμάμαξα πρέπει να είναι αντάξια της δόξας του στρατηλάτη. Ο Αριδαίος ξόδεψε δυο χρόνια για να κατασκευάσει την αρμάμαξα που θα πήγαινε το σώμα του βασιλιά από τη Βαβυλώνα στην Αίγυπτο, όπως εκείνος είχε ζητήσει πριν πεθάνει.

Ο Πτολεμαίος το παρέλαβε με τιμές και μεγάλη φροντίδα, αλλά έκρινε ότι προς το παρόν δεν θα το μετέφερε στην -επιφανέσταση κατά την οικουμένην- πόλη που είχε χτισθεί για τον Αμμωνα. Κι έτσι κατασκεύασε ένα τέμενος, στα πρότυπα της Αλεξάνδρειας σε μέγεθος και αντάξιο της δόξας του ηγέτη. Τον κήδευσε δε -λέει ο Σικελιώτης- με ηρωικές θυσίες και μεγαλοπρεπείς αγώνες.

Ο Κρατερός έπεσε στη μάχη από το άλογό του και πατήθηκε από τα άλογα, βρίσκοντας το» θάνατο. Ο Ευμένης σκότωσε τον Νεοπτόλεμο σε μονομαχία, όταν είχε πέσει στα γόνατα τραυματισμένος. Οι Μακεδόνες που ακολουθούσαν τον Περδίκκα «απεθηριώθησαν», μπήκαν το βράδυ στη σκηνή του και τον κατέσφαξαν. Οι φίλοι του και η αδελφή του, η Αταλάντη, έπεσαν νεκροί σε μαζικές εκκαθαρίσεις στην Καππαδοκία. Στην Ελλάδα, οι Αιτωλοί εξεγέρθηκαν με ηγέτη τους κάποιον Αλέξανδρο. Ο Αντίπατρος γίνεται με εντολή του Μεγάλου Αλεξάνδρου επιμελητής (αντιβασιλέας) στη Μακεδονία και στη συνέχεια αναγνωρίζεται ως στρατηγός αυτοκράτωρ, ο οποίος όμως θα δυσκολευθεί να αφήσει διάδοχο τον Πολυσπέρχοντα. Ο νέος επίτροπος κάλεσε την Ολυμπιάδα -που είχε απομακρυνθεί από τον Αντίπατρο, στην Ηπειρο- να αναλάβει την επιμέλεια του ανήλικου Αλεξάνδρου, του εγγονού της. Ο Κάσσανδρος δεν άντεχε την ιδέα πως ο πατέρας του άφησε κάποιον άλλον στη θέση του. Ολη η Ελλάδα -κι ο κόσμος από την Ιταλία έως τη Συρία- είναι ένα θέατρο πολέμου με χιλιάδες νεκρούς. Ο ρήτορας Υπερείδης θανατώνεται από τους Μακεδόνες και ο Δημοσθένης αυτοκτονεί το 322 π.Χ. Το μέλλον της αυτοκρατορίας περιστρέφεται γύρω από ένα μωρό που έγινε βασιλιάς πριν γεννηθεί. Η Ρωξάνη θα γεννήσει τον μικρό Αλέξανδρο μετά το θάνατο του πατέρα του. Και είναι Περσίδα. Με τον Περδίκκα, που φαίνεται να πήρε το δαχτυλίδι της διαδοχής, αν και άλλοι άκουσαν «τω Ηρακλή» και άλλοι «τω κρατίστω» (στον δυνατότερο), θα φροντίσει να είναι ο μοναδικός κληρονόμος. Η άλλη Περσίδα σύζυγος του Αλεξάνδρου θα δολοφονηθεί, όπως και η αδελφή της, που είχε παντρευτεί τον Ηφαιστίωνα.

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ - ΜΕ ΤΗΝ ΜΑΤΙΑ ΕΝΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΤΗ (Virgidesign)