Επιστήμονες ανακάλυψαν κρυμμένα στοιχεία σε ψηφιδωτό του Μεγάλου Αλεξάνδρου ~ Οι εκατομμύρια πέτρες προέρχονται από όλα τα μέρη του Αρχαίου Κόσμου

 

Ένα από τα πιο εμβληματικά έργα τέχνης της αρχαιότητας αποτυπώνει, σχεδόν σαν χάρτης, το μέγεθος και την ισχύ της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το 79 μ.Χ., ο Βεζούβιος «έθαψε» την Πομπηία κάτω από ένα τεράστιο στρώμα στάχτης, όμως παράλληλα διατήρησε ένα από τα πιο αξιόλογα έργα τέχνης του αρχαίου κόσμου: Ένα τεράστιο ψηφιδωτό που απεικονίζει την επικράτηση του Μέγα Αλέξανδρου επί του Πέρση βασιλειά Δαρείου του Γ’ στη θρυλική Μάχη της Ισσού. Το περίτεχνο αυτό μωσαϊκό των 1.9 εκατομμυρίων ψηφίδων παρέμενε θαμμένο κάτω από την έπαυλη του Φαύνου, όπου ανακαλύφθηκε το 1831, κεντρίζοντας το ενδιαφέρον των ιστορικών και των αρχαιολόγων.

Ωστόσο, μια πρόσφατη μελέτη, αποκάλυψε μια νέα διάσταση στην ιστορία του ψηφιδωτού: Οι ψηφίδες του, προέρχονται από ένα εντυπωσιακά μεγάλο φάσμα λατομείων, από την Ευρώπη μέχρι τη Βόρεια Αφρική.

Το Μωσαϊκό του Μεγάλου Αλεξάνδρου και μερικές εικόνες που απεικονίζουν την μη καταστροφική,

μη επεμβατική αρχαιομετρική έρευνα. Φωτογραφία: PLOS ONE

Οι νίκες του Μέγα Αλέξανδρου

Η “Μάχη της Ισσού”, η οποία χαρακτηρίζεται ως ένα από τα “πιο σπουδαία ψηφιδωτά της Ρωμαϊκής Εποχής”, απεικονίζει τον Μακεδόνα στρατηγό στην μεγάλη μάχη, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Ισσό το 333 π.Χ., στα σημερινά σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία.

Ανάμεσα στις σκηνές της μάχης που έχουν διασωθεί, βρίσκεται ενδεχομένως το πιο εμβληματικό πορτρέτο το Μέγα Αλέξανδρου, το οποίο έχει φιλοτεχνηθεί σε λεπτές αποχρώσεις του ροζ. Το ψηφιδωτό θεωρείται πως είναι ρωμαϊκό αντίγραφο ενός προηγούμενου ελληνιστικού πίνακα του Φιλόξενου του Ερετριέως και απεικονίζει μια κομβική στιγμή της μάχης.

Στο κέντρο βρίσκεται ο Αλέξανδρος, νέος και αποφασιστικός, και οδηγεί τις δυνάμεις του προς τον περσικό στρατό. Ο Δαρείος, αμήχανος μπροστά στο χάος, υποχωρεί και απλώνει το χέρι σε ένδειξη απογοήτευσης αλλά και θέλησης για επιβολή. Ο Δαρείος άφησε πίσω την μητέρα, τη γυναίκα και τα παιδιά του – τους οποίους αιχμαλώτισε ο Αλέξανδρος.

Μετά την μάχη της Ισσού, ο Αλέξανδρος κινήθηκε νότια για να εξασφαλίσει κρίσιμες πόλεις κατά μήκος της Μεσογειακής ακτής, όπως η Τύρος και η Γάζα. Κατακτώντας αυτούς τους παράκτιους κόμβους, απομόνωσε την περσική ναυτική δύναμη και εξασφάλισε τις γραμμές εφοδιασμού του για μελλοντικές εκστρατείες. Μετά την Ισσό, η εκστρατεία του Αλεξάνδρου απέκτησε πρωτοφανή δυναμική.

Στη συνέχεια, στράφηκε προς την Αίγυπτο, όπου τον υποδέχτηκαν ως απελευθερωτή από την περσική κυριαρχία και στέφθηκε Φαραώ.

Η νίκη στην Ισσό άνοιξε επίσης τον δρόμο για τον θρυλικό του θρίαμβο στα Γαυγαμήλα το 331 π.Χ. που ουσιαστικά σφράγισε την μοίρα της Περσικής Αυτοκρατορίας.

Εκτίμηση της τοποθέτησης εξωτερικών επεμβάσεων με χρήση πολυφασματικής απεικόνισης, με παραδείγματα παρεμβολής από πολυτεχνικές μελέτες. Φωτογραφία: PLOS ONE

Ένας ιστορικός γρίφος

Αυτό το έργο τέχνης ωστόσο, δεν απεικονίζει μόνο την ιστορία αλλά, όπως και ο Αλέξανδρος, καλύπτει ένα τεράστιο γεωγραφικό εύρος. Σε μια πρόσφατη πρωτοβουλία για την αποκατάστασή του, οι ερευνητές αξιοποίησαν ένα σύνολο από μη παρεμβατικές τεχνολογίες.

Αξιοποίησαν φορητό φθορισμό ακτίνων X (pXRF) για τον προσδιορισμό των χημικών συνθέσεων, θερμογραφία υπερύθρων (IRT) για την ανίχνευση κρυφών θερμικών ανωμαλιών και πολυφασματική απεικόνιση για την μελέτη των επιφανειακών επεξεργασιών και των συνθέσεων των τετραγωνικών πλακιδίων. Τεχνικές όπως η φασματοσκοπία Raman και η φασματοσκοπία υπερύθρων μετασχηματισμού Fourier (FTIR) συμπλήρωσαν την παλέτα των προηγμένων αναλυτικών δοκιμών.

Αξιοσημείωτο είναι ότι όλες αυτές οι τεχνικές επιτρέπουν μια άνευ προηγουμένου μελέτη του μωσαϊκού του Μεγάλου Αλεξάνδρου χωρίς να αγγίξουν καμία από τις ευαίσθητες ψηφίδες ή να απειλήσουν το έργο τέχνης με οποιονδήποτε τρόπο.

Για παράδειγμα, οι λευκές ψηφίδες μπορεί να προέρχονται από τις Άλπειες Απουάν, ενώ οι ροζ και κόκκινες, μπορεί να υποδηλώνουν συνδέσεις με τα μάρμαρα και τον βράχο breccia από την Μεσόγειο.
Οι πράσινες ψηφίδες, υποδηλώνουν την ύπαρξη σερπεντινίτη ή άλλων λίθων από τα λατομεία της Ρωμαϊκής εποχής σ’ ολόκληρη την αυτοκρατορία.

Η λογιστική αυτή αλυσίδα, αντανακλά την εντυπωσιακή εμβέλεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σ’ ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου. Από τη στιγμή της εγκατάστασής της στον Οίκο του Φαύνου, οι τεχνίτες είχαν πρόσβαση σε υλικά από απόμακρες περιοχές.

Ειδικοί εργάζονται στη δεύτερη φάση της αποκατάστασης του Μωσαϊκού του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η οποία ξεκίνησε το 2023. Φωτογραφία: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Νάπολης.

Στόχος η αποτελεσματική συντήρηση

Ωστόσο, ο χρόνος έχει φθείρει το ψηφιδωτό του Μεγάλου Αλέξανδρου. Οι εργασίες αποκατάστασης που έχουν πραγματοποιηθεί κατά το παρελθόν, έχουν αφήσει τα σημάδια τους, όπως οι επιστρώσεις με προστατευτικό κερί και τα στρώματα γύψου που χρησιμοποιήθηκαν μετά την μεταφορά του, τον 19ο αιώνα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης, όπου το θαυμάζουν οι επισκέπτες μέχρι σήμερα.

Τα υλικά αυτά, ενώ στην αρχή λειτουργούσαν πράγματι προστατευτικά, έχουν παλιώσει και φθαρεί, δημιουργώντας λεπτά στρώματα γύψου και θερμικές ασυνέχειες σ’ ολόκληρη την επιφάνεια.

Η θερμογραφία υπερύθρων εντόπισε περιοχές όπου τα τετραγωνικά πλακίδια είχαν μετακινηθεί λόγω περιβαλλοντικών πιέσεων. Αν και ανησυχητικές, αυτές οι πληροφορίες θα συμβάλουν σημαντικά στη βελτίωση των συνεχών στρατηγικών συντήρησης, βοηθώντας τους συντηρητές να μειώσουν τους κινδύνους διασώζοντας την ακεραιότητα του έργου τέχνης.

Για τους επισκέπτες στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης, όπου φιλοξενείται σήμερα το μωσαϊκό, αυτά τα ευρήματα δίνουν μια νέα εκτίμηση για ό,τι κρύβεται κάτω από την επιφάνειά του — όχι μόνο την καλλιτεχνική αρτιότητα, αλλά και τα εκτεταμένα δίκτυα που έκαναν δυνατή τη δημιουργία του.

 

https://www.enikos.gr/technology/epistimones-anakalypsan-krymmena-stoicheia-se-psifidoto-tou-megalou-alexandrou-oi-ekatommyria-petres-proerchontai-apo-ola-ta-meri-tou-archaiou-kosmou-ki-afto-kati-deichnei/2414924/