Θα δούμε ξανά το ανάκτορο του Φιλίππου

Το ανάκτορο του Φιλίππου Β', στις Αιγές, ήταν τρεις φορές μεγαλύτερο από τον Παρθενώνα και δεν στέγαζε απλώς τη βασιλική οικογένεια. Ηταν ένα δημόσιου χαρακτήρα κτήριο, με πολλές λειτουργίες, στο οποίο είχαν πρόσβαση αξιωματούχοι και απλοί πολίτες του μακεδονικού βασιλείου. Το εντυπωσιακό αυτό Μέγαρο, έκτασης 12.000 τ.μ., έργο πιθανόν του μεγαλοφυούς αρχιτέκτονα Πυθέου, θα ανακτήσει σύντομα την τρίτη του διάσταση.

Ο αρχαιολογικός χώρος των Αιγών Αρχικά, θα αναστηλωθεί η ανατολική και βόρεια πτέρυγα τού κυρίως κτηρίου, ενώ στη συνέχεια θα δούμε να υψώνονται κάποιοι κίονες του εσωτερικού αιθρίου, στο οποίο σχηματίζονταν στοές (σε κάποια σημεία διώροφες). Ο χώρος αυτός, στην καρδιά του ανακτόρου, χρησίμευε και για τη συνάθροιση κοινού, αφού χωρούσε γύρω στους 3.500 ανθρώπους.
Το κτήριο (4ου αι. π.Χ.) φαίνεται ότι καταστράφηκε μια νύχτα, τον 1ο αι. μ.Χ., όταν «έσπασε» το βουνό, καλύπτοντας με τόνους λάσπης όλο τον οικισμό. Οι κάτοικοι βέβαια έχτισαν ξανά τα σπίτια τους, αλλά το παλάτι παρέμεινε στις λάσπες, με τα νερά να κατακλύζουν τις βασιλικές αίθουσες, τις καταστόλιστες με εξαίσια μαρμαροθετήματα και ψηφιδωτά. Στα χρόνια που ακολούθησαν, λιθολογήθηκε άγρια. Με το αρχιτεκτονικό του υλικό (πέτρες, ακόμη και ολόκληροι κίονες) κατασκευάστηκαν σπίτια, αλλά και τάφοι, από τη Ρωμαϊκή εποχή ώς και τους δύο τελευταίους αιώνες. Σεισμοί, ωθήσεις γαιών και η φθορά του χρόνου, το αποτέλειωσαν. Σήμερα, αποκαλύπτονται μόνο τα ίχνη του, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η κατανόηση του μεγέθους και της μεγαλοπρέπειας που είχε στην ακμή του, όταν ήταν έδρα ενός ισχυρού βασιλείου και μεγάλο διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής.

Ερευνώντας τα ίχνη του, η προϊσταμένη της ΙΖ' Εφορείας Αρχαιοτήτων της περιοχής, Αγγελική Κοτταρίδη, μία από τις αγαπημένες μαθήτριες του Μανόλη Ανδρόνικου, προσπαθεί να συντηρήσει και να αναστηλώσει ό,τι έχει απομείνει από αυτό, για να φανεί η έκταση που είχε, αν όχι η μεγαλοπρέπειά του. Με το ιδιαίτερο ταμπεραμέντο που τη διακρίνει, υποστήριξε με πάθος στο Αρχαιολογικό Συμβούλιο την αρχιτεκτονική μελέτη της Ολυμπίας Φελεκίδου, που παρουσιάστηκε και εγκρίθηκε με ευμενέστατα σχόλια.


Η μελέτη προβλέπει τη στερέωση, ανάταξη και αναστήλωση της ανατολικής και βόρειας πτέρυγας του κεντρικού τμήματος του κτηρίου. Σύμφωνα με την κ. Κοτταρίδη, μεγάλος εχθρός του ανακτόρου, εκτός από το χρόνο, είναι η ίδια η φύση. «Οι πέτρες του, χωρίς υπερβολή... φυτρώνουν», γιατί το κτήριο είναι κατασκευασμένο από πωρόλιθο, ο οποίος έχει την ιδιότητα, μόλις έρθει σε επαφή με το νερό, να βγάζει βρύα και χόρτα. Φταίει και το υπέδαφος, όπως εξήγησε, γιατί είναι μαλακό και συγκρατεί την υγρασία. Ως εκ τούτου, πρέπει να γίνουν αποστραγγιστικά έργα και μια ειδική μελέτη για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα οριστικά. Ηδη, έχουν γίνει κάποια προκαταρκτικά έργα προς αυτή την κατεύθυνση, γιατί το αρχαίο «κολυμπούσε στα νερά», όπως χαρακτηριστικά είπε.

Παραδόξως, τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, που συνήθως δεν ενθαρρύνουν τους αναστηλωτές για μεγάλης έκτασης επεμβάσεις, ώστε να μην αλλοιώνεται ο χαρακτήρας των μνημείων, στην περίπτωση αυτή προέτρεψαν τους μελετητές να σηκώσουν και τη δεύτερη σειρά κιόνων, που υπήρχε στην εσωτερική αυλή κατά την αρχαιότητα. Από την πλευρά της, η κ. Κοτταρίδη δήλωσε την πρόθεσή της να ζητήσει από το Λούβρο ένα κιονόκρανο και κάποιους σφονδύλους κιόνων, που βρίσκονται εκεί από το 19ο αιώνα. «Εχει εντοπιστεί περίπου το 70% του αρχαίου υλικού στα σημεία που θα γίνει η επέμβαση», τόνισε, διευκρινίζοντας πως το επόμενο βήμα θα είναι η αναστήλωση κάποιων τοίχων του κτηρίου, σε ύψος 1-2 δόμων, από το σωζόμενο αρχαίο υλικό. Τα κατώφλια που λείπουν θα ανακατασκευαστούν με τεχνητό λίθο.


Σχεδιαστική αναπαράσταση του ανακτόρου των Αιγών

  Η ανασκαφή του ανακτόρου του Φιλίππου


Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

Πολυκεντρικό Μουσείο

Ενα γόνιμο διάλογο ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον υπόσχεται το Πολυκεντρικό Μουσείο Αιγών στη Βεργίνα, παρέχοντας μια νέα, «ολιστική» και δυναμική προσέγγιση του ζητήματος της σχέσης αρχαιολογικού χώρου - μουσείου - επισκέπτη.

Ο συνολικός χώρος θα διαθέτει πολλαπλά κέντρα και πιθανές διαδρομές για τον επισκέπτη, ανάμεσα στο διάσημο Μουσείο των Βασιλικών Τάφων, τον αρχαιολογικό χώρο του αποκατεστημένου πλέον Ανακτόρου, των κύριων συστάδων των βασιλικών τάφων και του νέου κτιρίου που κατασκευάζεται σε οικόπεδο έκτασης 140 στρεμμάτων στα δυτικά της Βεργίνας.

Το νέο αυτό κτίριο αποτελεί την «είσοδο» του Πολυκεντρικού Μουσείου, όπου πρόκειται να εκτεθούν σε μόνιμη ημιυπαίθρια έκθεση γλυπτά που προέρχονται από τα ιερά της πόλεως και να αναταχθεί ο άνω όροφος της πρόσοψης του ανακτόρου. O μεγάλος, ενιαίος εκθεσιακός χώρος που θα κατασκευαστεί προορίζεται για την παρουσίαση περιοδικών θεματικών εκθέσεων, που αφορούν το βίο, τον πολιτισμό και την ιστορία των Αιγών.

Η πρώτη έκθεση που θα ανοίξει για το κοινό το 2016 θα έχει τον τίτλο «Αιγών μνήμη». Παράλληλα, στο κτίριο αυτό θα βρίσκεται η φυσική έδρα του ψηφιακού μουσείου «Μέγας Αλέξανδρος από τις Αιγές στην Οικουμένη», αλλά και του ψηφιακού δικτύου περιήγησης στο αρχαίο βασίλειο των Μακεδόνων.


Εικονική περιήγηση

Στη ζωή, το έργο και την προσωπικότητα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, καθώς και στην απήχησή τους από την εποχή του μέχρι τις μέρες μας, αφιερώνεται το ψηφιακό έργο «Ο Μέγας Αλέξανδρος από τις Αιγές στην Οικουμένη», το οποίο φιλοδοξεί ν’ αλλάξει τον τρόπο που ορίζουμε τα εικονικά μουσεία σήμερα. Οπως εξηγεί στον «ΑτΚ» η αρχαιολόγος και υπεύθυνη του έργου Κατερίνα Νικολαΐδου, το έργο δεν περιορίζεται στην αφήγηση της ζωής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αλλά κάνει και αναφορές στη σύγχρονη εποχή, αγγίζοντας θέματα όπως «Ο Μέγας Αλέξανδρος στην Τέχνη». «Είναι αρκετά πρωτοποριακό έργο, καθώς αλλάζει την εικόνα που έχουμε γαι τα εικονικά μουσεία. Σύνήθως τα εικονικά μουσεία είναι η περιήγηση μέσω διαδικτύου σε μία συλλογή ή ένα χώρο. Εδώ αξιοποιούμε διαδραστικές μεθόδους, ντοκιμαντέρ, σύγχρονα εκπαιδευτικά εργαλεία και απευθύνεται σε Ελληνες αλλά και ξένους και παράλληλα σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες. Είναι ένα τεράστιο έργο, με πολλά επίπεδα πληροφόρησης. Μπορεί κάποιος επισκέπτης να ρίξει μια ματιά και να βρει κάτι συνοπτικό, αλλά και αυτός που ενδιαφέρεται να ψάξει πιο βαθιά, ένας μελετητής, να εντοπίσει πιο αναλυτικό πληροφοριακό υλικό». Το έργο θα ολοκληρωθεί το τέλος του 2014 με αρχές του 2015.
Διαφορετική στόχευση έχει το δεύτερο ψηφιακό έργο, με υπεύθυνη και πάλι την κ. Νικολαΐδου, και τον τίτλο «Δίκτυο εικονικής περιήγησης στο αρχαίο βασίλειο των Μακεδόνων». Ο πολιτιστικός τουρισμός και η χρήση του στο εξωτερικό αποτελούν τους στόχους, ή όπως το θέτει στον «ΑτΚ» η κ. Νικολαΐδου, αποτελεί «μια πρότυπη πληροφόρηση για να προκαλέσουμε φυσική επίσκεψη. Περιλαμβάνει σημεία ενδιαφέροντος στην ευρύτερη περιοχή, όχι μόνο στις Αιγές, ενώ θα παρέχεται οπτικό υλικό τάφων, για παράδειγμα, που δεν είναι επισκέψιμοι. Ακόμη θα δίνεται η εικόνα μιας πόλης, για παράδειγμα της Πέλλας, την εποχή του Μ. Αλέξανδρου». Ενας τρόπος να προωθηθεί το πρόγραμμα στο εξωτερικό είναι να υπάρχει η μετάφραση σε κινεζικά και ρωσικά, πέρα από ευρωπαϊκές γλώσσες.


Τα τείχη λένε τη δική τους ιστορία

Και ένα έργο αποκατάστασης μπορεί να δώσει ιστορικές πληροφορίες, μπορεί να αφηγηθεί τη δική του ιστορία σε σχέση με ένα συγκεκριμένο μνημείο, σύμφωνα με την αρχαιολόγο Μαρία Χειμωνοπούλου, υπεύθυνη του έργου αποκατάστασης των αρχαίων τειχών της Βέροιας. «Είναι πολύ ενδιαφέρον το πώς ένα σημαντικό μνημειακό σύνολο, όπως είναι η οχύρωση μιας πόλης, αλλάζει χαρακτήρα. Ετσι μετά τα μέσα του 18ου αιώνα, που ατονούν οι ανάγκες για οχύρωση της πόλης, που μπαίνουμε σε μια εποχή όπου οι Ελληνες εμπορεύονται, ταξιδεύουν, ιδρύουν παροικίες, χτίζουν αρχοντικά σε πολλές πόλεις της Μακεδονίας, βλέπουμε ότι και οι Οθωμανοί σταματούν να φροντίζουν τα τείχη και αρχίζουν να χτίζουν πάνω τους. Ειδικά στην περιοχή των νοτιοανατολικών τειχών της πόλης, όπου υπήρχε μια μεγάλη πύλη, βλέπουμε ότι χτίζεται τα μετέπειτα χρόνια, σύμφωνα και με τη λαϊκή παράδοση, ένα λαϊκό σπίτι και εκεί πληρώνονται τέλη από όσους μπαίνουν στην πόλη. Ετσι βλέπουμε πως μολονότι χάνεται η αμυντική λειτουργία των τειχών, συνεχίζει η περιοχή να λειτουργεί ως πέρασμα», εξηγεί στον «ΑτΚ» η κ. Χειμωνοπούλου. Η αποκατάσταση, μάλιστα, αυτών των παραδοσιακών οικιών και η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου τους θα δημιουργήσει χώρους που θα χρησιμοποιηθούν από το Βυζαντινό Μουσείο Βέροιας για τις ανάγκες λειτουργίας και τις δράσεις του.


Διαχρονικός τόπος λατρείας

Η Βέροια ανήκει στις πόλεις με διαρκή παρουσία επί αιώνες, γεγονός που καταφαίνεται και αποδεικνύεται και μέσα από τα μνημεία της, όπως συμβαίνει και με την περίπτωση του αρχαιολογικού συγκροτήματος του αγίου Παταπίου. Σχετικά επισημαίνει στον «ΑτΚ» η αρχαιολόγος Μαρία Πολατίδου, υπεύθυνη του συγκεκριμένου έργου αποκατάστασης: «Σημαντικά θρησκευτικά κτίρια του 4ου και 5ου αιώνα, που παράλληλα αποτελούν και μάρτυρες για τη μετάβαση της πόλης από τον παγανιστικό κόσμο στο χριστιανικό, περιλαμβάνονται στον αρχαιολογικό χώρο. Το συγκρότημα αυτό εγκαταλείπεται κάπου στα τέλη του 7ου αιώνα και αποκτά τη χρήση του κοιμητηρίου Αυτό σηματοδοτεί την έναρξη μισς νέας εποχής, που οδηγεί την πόλη της Βέροιας στους σκοτεινούς αιώνες. Το συγκρότημα συμπληρώνεται από το μεταβυζαντινό ναό του Αγίου Παταπίου, που χτίζεται τα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας και αποδίδει πάλι στο χώρο την αρχική του χρήση, δηλαδή τη θρησκευτική, η οποία, βέβαια, και διατηρείται έως τις μέρες μας». Οι εργασίες στερέωσης, αποκατάστασης και συντήρησης των μνημείων του αρχαιολογικού χώρου του Αγίου Παταπίου τα τελευταία χρόνια συνετέλεσαν στην ανάδειξη ενός εμβληματικού λατρευτικού χώρου στο κέντρο της σύγχρονης Βέροιας. Η ανάδειξη του χώρου εντάσσει στο σύγχρονο ιστό της πόλης έναν αρχαιολογικό πυρήνα, ο οποίος συνδέει τον επισκέπτη με το παρελθόν και την τοπική κοινωνία με τις ρίζες της.

Κορυφαίο μνημείο της Βέροιας, η Παλαιά Μητρόπολη, με εργασίες αποκατάστασης που βρίσκονται σε εξέλιξη και έχουν στόχο τη συνολική μορφολογική και λειτουργική επάρκεια του μνημείου, προκειμένου αυτό να αναδειχθεί ως παράδειγμα λαμπρής αρχιτεκτονικής και ζωγραφικής, φέροντας την ιστορία της πόλης της Βέροιας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.



Μίεζα – Λευκόπετρα

Η Μίεζα της Νάουσας, όπου βρισκόταν η Σχολή του Αριστοτέλη, και η Λευκόπετρα Βερμίου, είναι δύο μόνο από τα πολλαπλά σημεία ενδιαφέροντος του δικτύου εικονικής περιήγησης, αλλά και δύο σημαντικότατοι αρχαιολογικοί χώροι όπου η ΙΖ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων επιτελεί ανασκαφικό και αναστηλωτικό έργο. Η συντήρηση και ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου της Μίεζας καθώς και του ναού της Μητρός των Θεών Αυτόχθονος στη Λευκόπετρα, του μόνου ναού που έχει μέχρι σήμερα αναστηλωθεί, αποτέλεσαν σπουδαία έργα της Εφορείας. Το αρχαίο θέατρο της Μίεζας αποκαλύφθηκε το 1992 και ανήκει στα ελληνιστικά χρόνια (2ος αι. π.Χ.). Η ορχήστρα του έχει διάμετρο 22 μέτρα και υπολογίζεται ότι είχε χωρητικότητα 1.500-2.000 θεατών.

Tο υπό ανέγερση νέο κτίριο στις Αιγές, η πύλη του Πολυκεντρικού Μουσείου.

O ναός της Μητρός των Θεών Αυτόχθονος στη Λευκόπετρα Βερμίου

Θέατρο Μίεζας

ΤΗΣ ΧΑΪΔΩΣ ΣΚΑΝΔΥΛΑ