Βραχιόλι - γόνδολα - καναπές ~ Ξένες λέξεις; Αμ δε...

 

Η λέξη καναπές, έχει σχέση με το... κουνούπι!

Βραχιόλι

Ο αρχαίος βραχίων (γεν. βραχίονος), που δήλωνε ό,τι και σήμερα, δηλαδή το μέρος του χεριού από τον αγκώνα μέχρι τον ώμο, έγινε στα λατινικά brachium.

Από τη λατινική λέξη σχηματίστηκε το...
brachiale (= περιβοαχιόνιο).

Το brachiale ταξίδεψε και έφτασε στην ελληνική των ελληνιστικών χρόνων ως βραχιάλιον, το οποίο, με επίδραση της λέξης βραχιόνιον (που είχε την ίδια σημασία), έγινε βραχιόλιον και στα σύγχρονα νέα ελληνικά βραχιόλι.

Παρόμοιος είναι ο τρόπος σχηματισμού ίων λέξεων μπράτσο και μπρασελέ.



Γόνδολα

Πατρίδα της ιδιόμορφης βάρκας που λέγεται γόνδολα, όπως ξέρουν όλοι, είναι η Ιταλία (gondola), και ιδιαίτερα τα κανάλια της Βενετίας. Ποιος θα φανταζόταν ότι μπορεί η λέξη να κατάγεται από την Ελλάδα;

Στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής αναφέρεται ότι μακρινός πρόγονος της γόνδολας είναι το ελληνιστικό κόνδυ (= είδος ποτηριού, πιθανόν περσικής προέλευσης), από τον πληθυντικό του οποίου (κόνδυα) ίσιος με επίδραση του υποκοριστικού κονδύλιον σχηματίστηκε το μεσαιωνικό λατινικό *condua {γόνδολα, κατά το Λεξικόν της Νέας Ελληνικής Γλώσσης Σταματάκου, ονομαζόταν λενα είδος ποτηριού με χαμηλή βάση, εν χρήσει κατά τον Μεσαίωνα), είτε, όπως αναφέρει το Λεξικό Μπαμπινιώτη, η μεσαιωνική κοντούρα (= μικρό πλοίο που περιπλέει τις ακτές), θηλυκό του επιθέτου κόντουρος (κοντός + ουρά).



Καναπές

Δύσκολο να σκεφτεί κανείς ότι ο καναπές έχει κάποια σχέση με το κουνούπι! Η γαλλική λέξη canapé

δημιουργήθηκε στο τέλος του 12ου αιώνα (παλιότερος τύπος conopé) προήλθε από το ελληνιστικό κωνώπιον (υποκοριστικό του κώνωψ, κώνωπος = κουνούπι).

Το κωνώπιον ή κωνωπείον ήταν «κλίνη| ή ανάκλιντρον μετά παραπετάσματος διά τους κώνωπας» (Liddell-Scott) όπως η σημερινή κουνουπιέρα.

Μ' αυτή τη σημασία η λεξη πε'ρασε στα λατινικά ως conopeum κι από εκεί στα γαλλικά, όπου κατέληξε να σημαίνει «κάθισμα για δύο ή περισσότερα άτομα» (χωρίς κουνουπιέρα!).