Οι γλύπτες της κλασικής και της ελληνιστικής εποχής (αρχές 5ου αι. – τέλη 1ου αι. π.Χ.), απέδιδαν στους ανδριάντες επιφανών (φιλοσόφων, ποιητών, ιατρών, ρητόρων, στρατηγών κ.ά.), τα πραγματικά τους χαρακτηριστικά, αλλά με κάποιες ιδεαλιστικές επεμβάσεις, διαφορετικού βαθμού σε κάθε μεμονωμένο έργο (Pollitt, 2006, σελ. 99). Μέσω αυτών των έργων, προβάλλονταν το πνεύμα των εικονιζόμενων προσώπων και εκφραζόταν έντονα ο δημόσιος ρόλος τους, προς μίμηση.
- Κατά την κλασική εποχή, η έκφραση που χαρακτηρίζει τους φιλοσόφους είναι η ηθική τους σεμνότητα, η εμβρίθεια, η αίγλη και το κύρος τους.
Έκθαμβοι έμεναν οι Ρωμαίοι κατακτητές όταν πρωτοαντίκριζαν ελληνικές πόλεις. Μετά την επικράτησή τους, αμύθητης αξίας καλλιτεχνήματα ξεριζώθηκαν από τους ελληνικούς τόπους και μεταφέρθηκαν σαν λάφυρα, μαζικά, για να κοσμήσουν χώρους των κατακτητών. Η Ρώμη είχε μετατραπεί σε ένα απέραντο μουσείο ελληνικών καλλιτεχνικών θησαυρών (Κυριακίδης, 1986, σελ. 125-131).
Ο θαυμασμός και το δέος για τα ελληνικά έργα τέχνης, ώθησαν τους Ρωμαίους και σε παραγωγή αντιγράφων των αυθεντικών έργων (Μπρούσκαρη, 2011, σελ. 3). Οι σωζόμενες εξαίρετες προτομές αρχαίων Ελλήνων επιφανών, που κοσμούν μουσεία σε όλον τον κόσμο, δεν είναι παρά αντίγραφα, συνήθως μαρμάρινα, των αυθεντικών ορειχάλκινων αγαλμάτων.
- Οι αρχαίοι Έλληνες δεν έστηναν προτομές, αλλά τιμητικούς ανδριάντες από χαλκό. Προτομές επί ρωμαϊκής κυριαρχίας, συχνά παράγγελναν Ρωμαίοι σε Έλληνες γλύπτες, επειδή ολόκληρο το άγαλμα κόστιζε (Smith, 2009, σελ. 23, 147). Τα χάλκινα αρχαιοελληνικά πρωτότυπα αγάλματα, χάθηκαν ατυχώς, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, εξ αιτίας της επαναχύτευσης και ανακύκλωσης του χαλκού.
Έτσι ήταν οι Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: Ζωγραφίζοντας τα πορτρέτα τους…
(Εύη Σαραντέα, Ζωγράφος)
Οι ζωγραφικές αναπαραστάσεις αρχαίων
Ελλήνων φιλοσόφων, αποτελούν μία πρώτη προσέγγιση στις φυσιογνωμίες
τους, καθώς και στο σκεπτικό και τον στόχο των αρχαίων καλλιτεχνών.
Πραγματοποιήθηκαν κατόπιν συγκριτικής έρευνας και επιλογής μεταξύ
αντιγράφων αρχαιοελληνικών γλυπτών, λαμβάνοντας υπόψη αρχαία κείμενα και
συγγράμματα σύγχρονων μελετητών.
Ζωγραφικές αναπαραστάσεις αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων βασιζόμενες στα αρχαία γλυπτά πορτρέτα τους
Εικ. 1. ΠΙΝΔΑΡΟΣ (518-438 π.Χ.) |
Ζωγραφική αναπαράσταση. Το άγαλμά του (στήθηκε τον 4ο αι. π.Χ.)
αποτέλεσε σταθμό. Η απεικόνιση του Σωκράτη επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τη
σεμνή, ηθική εικόνα και τον εξατομικευμένο τρόπο δημιουργίας των
αγαλμάτων προσωπικοτήτων του πνεύματος, που ακολούθησαν (Smith, 2009,
σελ. 58).
Στα πλαίσια της καλοκαγαθίας (του καλού και αγαθού της Αθηναϊκής
Δημοκρατίας, που αφορούσε αρετή ηθικού ανδρός με ευγενική κληρονομιά), η
Γλυπτική εκφραζόταν με τη φυσική τελειότητα σώματος και προσώπου.(^) Ο
Σωκράτης προκαλούσε την ιδεολογία της καλοκαγαθίας και μια Δημοκρατία
που παρουσίαζε τόσα σημάδια παρακμής, ώστε είχε καταντήσει κίβδηλη. Μετά
την άδικη εκτέλεσή του, το άγαλμα του Σωκράτη, απροκάλυπτα
περιφρονητικό και ενοχλητικό, ήταν επέκταση του λόγου του (Zanker, 1995,
σελ. 12, 32-39, 335) και αποτέλεσε τομή στην αρχαία αγαλματοποιία: Η
εξωτερική εμφάνιση δεν έχει καμία σχέση με το εσωτερικό φως. Εδώ
δηλώνεται η διαφορά του Φαίνεσθαι από το Είναι. Με την γεροντική απόδοση
του σώματος, υπονοείται εξάλλου ότι η φιλοσοφία εξετάζει τα φαινόμενα
υπό το πρίσμα της φυσικής νομοτέλειας, ακόμη και του θανάτου. Επί πλέον,
η όψη του θυμίζει μάσκα Σειληνού. Ο Σωκράτης έμοιαζε πράγματι με
Σειληνό και ο ιδιοφυής γλύπτης συνδύασε το χαρακτηριστικό αυτό με την
αρχαία παράδοση, κατά την οποία, ο γέρος Σειληνός ήταν πρότυπο δάσκαλου,
ένα αρχέτυπο φιλόσοφου… Μετά την κατασκευή του αγάλματός του, στους
ανδριάντες των επιφανών ο ιδεαλισμός, η εξιδανίκευση και η ωραιοποίηση
περιορίστηκαν.
Εικ. 3. ΠΛΑΤΩΝ (429-347 π.Χ.) |
Ζωγραφική αναπαράσταση. Το άγαλμά του στήθηκε πιθανότατα ενόσω ζούσε ο
Πλάτων, περί τα 380 π.Χ. (Zanker, 1995, σελ. 69-71). Αποδίδεται σε μέση
ηλικία και παρουσιάζεται σαν μια ισχυρή, συντηρητική, προσωπικότητα, με
εμβριθή σκέψη.(^) Όλα τα στοιχεία της εικόνας του ζωντανεύουν μπροστά
μας όχι απλώς έναν τύπο φιλοσόφου, αλλά ένα ιδιαίτερο πρόσωπο και
προαναγγέλλουν τα λαμπρά πορτρέτα φιλοσόφων του 3ου αιώνα π.Χ..
(Pollitt, 2006, σελ. 99-100).
Εικ. 4. «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ» (περ. 460-370 π.Χ.) |
Εικ. 5. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ (384-322 π.Χ.) |
- Οι φιλόσοφοι αποδίδονται σε μεγάλη ηλικία και με ηθική σεμνότητα. Ποτέ δεν παρουσιάζεται ένας φιλόσοφος σε νεαρή ηλικία, ποτέ καθισμένος σε θρόνο…
Εικ. 6. ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ (372-287 π.Χ.) |
Εικ. 7. ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ (περ. 445-360 π.Χ.) |
Ο μαθητής του Σωκράτη και ιδρυτής του κινήματος των κυνικών φιλοσόφων,
στην γλυπτή απεικόνισή του – από την οποία προήλθε το ζωγραφικό πορτρέτο
του – παρουσιάζεται αντισυμβατικός, με αναστατωμένα μαλλιά και κριτική
ματιά.(^) Μια σφριγηλή εικόνα της ηθικής φιλοσοφίας (Smith, 2009, σελ.
50, 62). Κοιτά επιφυλακτικά, κάπως ειρωνικά τον θεατή. Μοιάζει να μην
έχει δόντια. (Zanker, 1995, σελ. 174-176).
Αυτές καθαυτές οι απεικονίσεις των Κυνικών αποτελούν πρόκληση προς τον
καθωσπρεπισμό. Το γλυπτό του, έργο του σπουδαίου Αθηναίου γλύπτη
Φυρόμαχου, του 230 π.Χ., δημιουργήθηκε 130 περίπου χρόνια μετά τον
θάνατο του Αντισθένη. Δεν υπάρχουν πληροφορίες εάν τα χαρακτηριστικά του
έχουν προέλθει από προϋπάρχον γλυπτό, από κάποιο εκμαγείο ή είναι
επινοημένα (Pollitt, 2006, σελ. 163).
Πηγή: Διεθνές Φιλοσοφικό Forum «Ανάδρασις», Εύη Σαραντέα, «Εκείνων Όψεις»
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου