Τετάρτη 11 Ιανουαρίου 2012

Αυτό το γνωρίζατε; ~ Αρχαιολογία No6

Γυναικείες ίντριγκες στην αυλή του Μ. Αλεξάνδρου
Οι πέντε αιφνιδιαστικές επιθέσεις που έχουν σφραγίσει την Ιστορία
Η καισαρική τομή στην ελληνική μυθολογία
Ο πρώτος αρχαιολόγος
Δείγμα μινωικής γραφής σε ιδιωτική συλλογή
Τα χειρόγραφα του Νεύτωνα ήταν στα ελληνικά!



Γυναικείες ίντριγκες στην αυλή του Μ. Αλεξάνδρου



Οι έριδες που ακολούθησαν το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, οδηγώντας στους πολέμους των διαδόχων και το μοίρασμα της αυτοκρατορίας του είναι πασίγνωστες. Λιγότερο γνωστές όμως είναι οι μηχανορραφίες που διεξάγονταν την ίδια περίοδο στο εσωτερικό της αυλής του στρατηλάτη μεταξύ γυναικών, και συγκεκριμένα των συζύγων του.


Ο Αλέξανδρος είχε νυμφευθεί τη Ρωξάνη, κόρη του σογδιανού αρχηγού Οξυάρτη (329 π.Χ) και τη Στάτειρα, κόρη του Δαρείου Γ΄ (324 π.Χ.), ενώ εικάζεται ότι είχε και μια τρίτη σύζυγο, την Παρυσάτιδα, κόρη του Αρταξέρξη Γ΄. Είχε επίσης δύο παιδιά, τον Αλέξανδρο (από τη Ρωξάνη) και τον Ηρακλή (από μια γυναίκα που ονομαζόταν Βαρσίνη). Σύμφωνα με τον Πλούταρχο (Βίος Αλεξάνδρου, 77.4), μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου, η Ρωξάνη με τη βοήθεια του αντιβασιλέα Περδίκκα, εξόντωσε τη Στάτειρα καθώς και την αδερφή της Δρύπετη (που ήταν χήρα του Ηφαιστίωνα), φορείς βασιλικού αίματος και πιθανές αντιζήλους της στο θρόνο. Η τύχη της Παρυσάτιδας, που ήταν επίσης πριγκίπισσα, είναι άγνωστη αν και σύμφωνα με μια σύγχρονη θεωρία, ίσως ήταν εκείνη που σκότωσε η Ρωξάνη, και όχι η Δρύπετη.

Όπως και να έχει, και η ίδια η Ρωξάνη δεν εξασφάλισε τον θρόνο της. Δολοφονήθηκε με διαταγή του Κασσάνδρου, μαζί με τον γιο της Αλέξανδρο το 310 π.Χ, έξι χρόνια μετά τη δολοφονία της μητέρας του Αλεξάνδρου– και… ειδικής σε δυναστικές δολοφονίες – Ολυμπιάδας (316 π.Χ.), η οποία την προστάτευε. Οι τελευταίοι της βασιλικής οικογένειας – αν και μη αναγνωρισμένοι από τους στρατηγούς-Διαδόχους – ήταν η Βαρσίνη και ο γιος της Ηρακλής, οι οποίοι τελικά δολοφονήθηκαν το 309 π.Χ. μετά από ενέργειες του Κασσάνδρου και του Πολυπέρχοντα (Διόδ. Σικ. 20.28.2-4).

Φαίνεται ότι ο Μ. Αλέξανδρος κατέκτησε την Ασία αλλά δεν μπόρεσε να εδραιώσει τη δική του δυναστική γραμμή στην εξουσία.




Οι πέντε αιφνιδιαστικές επιθέσεις που έχουν σφραγίσει την Ιστορία



Στην αμερικανική εφημερίδα «USA Today», διαβάζουμε ότι το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου δεν ήταν η πρώτη αιφνιδιαστική επίθεση που άλλαξε τον ρου της Ιστορίας – ή τουλάχιστον είχε σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχολογία ενός ολόκληρου έθνους.


Στο πέρασμα των αιώνων υπήρξαν απρόσμενα χτυπήματα που σημειώθηκαν είτε μέσα σε πολέμους είτε σε καιρό ειρήνης. Το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου εμπίπτει στη δεύτερη κατηγορία.

Ως πρώτη αιφνιδιαστική επίθεση στην Ιστορία αναφέρεται ο Δούρειος Ίππος, κι ας ανήκει στην ελληνική μυθολογία: Πατέρας της ιδέας είναι ο πολυμήχανος Οδυσσέας, ο οποίος σκαρφίζεται την κατασκευή ενός ξύλινου αλόγου, ώστε να παραπλανήσει τους Τρώες, που πιστεύουν πως πρόκειται για δώρο. Στην πραγματικότητα, το άλογο είναι κούφιο στο εσωτερικό του και κρύβει τους πιο σημαντικούς Έλληνες ήρωες-πολεμιστές, οι οποίοι μόλις ο Δούρειος Ίππος βρεθεί μέσα στην Τροία βγαίνουν και ανοίγουν τις πύλες για να εισέλθουν στην πόλη οι υπόλοιποι Έλληνες. Οι Τρώες αιφνιδιάζονται και ηττώνται.
Οι πέντε αιφνιδιαστικές επιθέσεις που έχουν σφραγίσει την Ιστορία είναι, κατά τον ιστορικό George Dameron του Saint Michael’s College στο Colchester, οι εξής:

1) Η λεηλασία της Ρώμης το 410 μ.Χ. από τους Βησιγότθους. Με τη βοήθεια των εξεγερμένων σκλάβων, ο Αλάριχος Α΄ και οι Βησιγότθοι έκαναν αιφνιδιαστική έφοδο στην πόλη μέσα από μία πύλη της. Η τριήμερη λεηλασία ήταν η πρώτη που γνώρισε η Ρώμη, με μεγάλο πολιτικό και ψυχολογικό κόστος. Οι μη χριστιανοί Ρωμαίοι απέδωσαν τη λεηλασία στην εγκατάλειψη της πίστης στους παραδοσιακούς ρωμαϊκούς θεούς. Το πλέον απρόσμενο στοιχείο όμως δεν ήταν η λεηλασία αυτή καθεαυτή, αλλά το γεγονός ότι η Ρώμη «έπεσε».

2) Η Μάχη του Τρέντον το 1776. Τη βραδιά των Χριστουγέννων ο στρατηγός Τζωρτζ Ουάσινγκτον διέσχισε τον παγωμένο ποταμό Ντελαγουέρ, οδηγώντας 2.400 στρατιώτες του Ηπειρωτικού Στρατού σε μια αιφνιδιαστική επιδρομή εναντίον των Γερμανών μισθοφόρων που είχαν εγκαταστήσει φρουρά στο Τρέντον. Οι αμερικανικές πατριωτικές δυνάμεις κατέλαβαν εξ απήνης τις εχθρικές δυνάμεις τις φίλα προσκείμενες προς τους Βρετανούς. Η επιτυχία αναπτέρωσε το ηθικό των στρατιωτών, αποδεικνύοντας ότι ακόμη και ο πιο δυνατός επαγγελματικός στρατός της Δύσης δεν ήταν αήττητος.

3) Η Μάχη της Γαλλίας, του 1940. Ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ Ernest R. May, είπε το 2007 στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων ότι η κατάκτηση της Γαλλίας από τον Χίτλερ, με την επιτυχή γερμανική αιφνιδιαστική επίθεση, άλλαξε όχι μόνο τον τρόπο που ο κόσμος έβλεπε τη Γαλλία, αλλά και τον τρόπο που η ίδια η Γαλλία έβλεπε τον εαυτό της. Σύμφωνα με τον καθηγητή, πριν από τη Μάχη της Γαλλίας, όλοι έλεγαν πως οι Γάλλοι είχαν τον ισχυρότερο στρατό στον κόσμο. Όταν όμως η Γερμανία νίκησε, όλοι πίστεψαν ότι επρόκειτο για μια ψευδαίσθηση. Τα γαλλικά στρατεύματα κατηγορήθηκαν για νοοτροπία της «Γραμμής Μαζινό», για ηττοπάθεια και δειλία. Οι Γερμανοί θεωρήθηκε πως υπερτερούσαν σε στρατιωτική δύναμη και πως είχαν τη βούληση να νικήσουν, την οποία οι Γάλλοι δεν είχαν. Συγκρίνοντας τη Μάχη της Γαλλίας και την 11η Σεπτεμβρίου, ο καθηγητής λέει πως στην πραγματικότητα όντως οι Γάλλοι ήταν ισχυρότεροι από τους Γερμανούς, και ότι η νίκη των τελευταίων θα πρέπει να αποδοθεί στη χρήση δόλου και στην τύχη. Η 11η Σεπτεμβρίου, προσθέτει, είναι ένα ακόμη, πολύ πιο ακραίο, παράδειγμα επίθεσης από έναν ασθενέστερο εχθρό.

4) Το Περλ Χάρμπορ, το 1941. Η ιαπωνική επίθεση στην αμερικανική ναυτική βάση στη Χαβάη άλλαξε τις ισορροπίες στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αφού η Αμερική μπήκε δυναμικά στον πόλεμο. Η επίθεση αυτή άλλαξε επίσης την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Χαρακτηριστικό για τη βαθιά επίδραση που είχε το Περλ Χάρμπορ στην αμερικανική νοοτροπία είναι ότι 67 χρόνια αργότερα, το 2008, στην επέτειο της επίθεσης, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους είπε: «Στις 7 Δεκεμβρίου του 1941, ο εχθρός κατέστρεψε σχεδόν το στόλο μας στον Ειρηνικό, και οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν να μπουν σε έναν μακροχρόνιο και φοβερό πόλεμο. Μια ολόκληρη γενιά Αμερικανών προέταξαν τα στήθη τους για την υπεράσπιση της πατρίδας μας. Το μήνυμα που έστειλαν στους εχθρούς της Αμερικής ήταν ξεκάθαρο: Όποιος επιτεθεί στη χώρα αυτή και βλάψει το λαό της, όπου κι αν βρίσκεται στον κόσμο, όσο μακριά κι αν είναι, δεν θα μπορέσει να προφυλαχθεί από τις οπλισμένες δυνάμεις του έθνους μας».

5) Ο Πόλεμος των Έξι Ημερών, το 1967. Το πρωί της 5ης Ιουνίου 1967, όλα τα διαθέσιμα αεροσκάφη του Ισραήλ (197 τον αριθμό) επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά σε 19 αιγυπτιακά αεροδρόμια, καταστρέφοντας μέσα σε τρεις ώρες σχεδόν όλη την αεροπορία της Αιγύπτου, που αριθμούσε 400 αεροπλάνα. Παράλληλα, με συνεχείς αεροπορικές επιδρομές την ίδια μέρα προκάλεσαν ανεπανόρθωτες καταστροφές στις αεροπορίες των λοιπών συμμάχων των Αιγυπτίων. Ταυτόχρονα, ισραηλινές χερσαίες δυνάμεις εξαπέλυαν επίθεση εναντίον των αιγυπτιακών στη Χερσόνησο του Σινά και τη Λωρίδα της Γάζας. Στις 7 Ιουνίου, οι Ισραηλινοί είχαν υπό την κατοχή τους τη Δυτική Όχθη, κατέκτησαν τα Υψίπεδα του Γκολάν στη Συρία και συνέχισαν προς τη Διώρυγα του Σουέζ. Η ραγδαία διαδοχή των γεγονότων άλλαξε το τοπίο και το μέλλον της Μέσης Ανατολής και –ορισμένοι λένε– την εξωτερική πολιτική των υπουργείων Εξωτερικών ανά τον κόσμο.



Η καισαρική τομή στην ελληνική μυθολογία


Λένε πως η μέθοδος αυτή πήρε το όνομά της όταν εφαρμόστηκε για να γεννηθεί ο Ρωμαίος Ιούλιος Καίσαρ. Ωστόσο είναι γνωστό πως στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, οι Εβραίοι με καισαρική τομή έπαιρναν τα παιδιά από νεκρές μητέρες (post-mortem).


Είναι πολύ πιθανό όμως ο όρος «καισαρική τομή» να εκφράζει τη μέθοδο, προερχόμενος από το λατινικό ρήμα caedere, που σημαίνει τέμνω.

Τη χρήση της μεθόδου αυτής συναντάμε και στην ελληνική μυθολογία, αν και μετά το θάνατο της μητέρας.

Από την κοιλιά της μητέρας του, με τομή, γεννήθηκε ο θεός Ασκληπιός, γιος του Απόλλωνα και της Κορωνίδος. Η πριγκιποπούλα, ως τιμωρία για την απιστία της, αποτεφρώθηκε, ενώ ο Απόλλωνας διέσωσε το γιο του.

Αλλά και ο Διόνυσος, γιος του Δία και της θνητής Σεμέλης, που πέθανε βλέποντας τον Δία σε όλο του το μεγαλείο, αποσπάστηκε από το σώμα της νεκρής μητέρας του για να τοποθετηθεί μέσα στο μηρό του πατέρα του και να γεννηθεί στην ώρα του.

(Στην φωτό: Η γέννηση του Διονύσου, ελικωτός κρατήρας, 405-385 π.Χ. Museo Nazionale Archeologico di Taranto, Τάραντας.)




Ο πρώτος αρχαιολόγος


Πορτρέτο του Βίνκελμαν
Ο πρώτος «αρχαιολόγος», με την έννοια που δίνουμε σήμερα στον επιστημονικό κλάδο της αρχαιολογίας, υπήρξε ο Γιόχαν Γιόαχιμ Βίνκελμαν (Johann Joachim Winkelmann), ο οποίος γεννήθηκε το 1717 στην Πρωσία. Από μικρό τον γοήτευαν οι παλαιοί σκελετοί των Ούννων του 4ου αι. μ.Χ., που είχαν κατακλύσει την Ευρώπη. Μεγαλώνοντας, απέκτησε έντονο ενδιαφέρον για την αρχαία τέχνη και επισκέφθηκε πολλά ιδιωτικά μουσεία και συλλογές των πλούσιων αστών.


Το σημαντικότερο από τα βιβλία που έγραψε είναι η Ιστορία της Τέχνης της Αρχαιότητας που τον έκανε ευρύτατα γνωστό. Ήταν ο πρώτος ερευνητής της αρχαιότητας που υποστήριξε πως η μελέτη της τέχνης και της μυθολογίας μπορεί να αποκαλύψει πολλά για έναν αρχαίο πολιτισμό. Ο Βίνκελμαν παρακολούθησε τις ανασκαφές στην Ηράκλεια (Herculaneum) και την Πομπηία.

Ωστόσο, ο άκρατος ενθουσιασμός του του κόστισε τελικά τη ζωή του. Καθώς επέστρεφε από τη Νάπολη, σε ένα πανδοχείο της Τεργέστης έπιασε κουβέντα με έναν ταξιδιώτη, ο οποίος όμως ήταν ληστής που μόλις είχε βγει από τη φυλακή. Μες στον ενθουσιασμό του, ο Βίνκελμαν του διηγήθηκε για τα θαυμάσια ευρήματα των ανασκαφών, δείχνοντάς του επιπλέον και μερικά χρυσά νομίσματα που είχε αποκτήσει στη Βιέννη. Λίγο αργότερα εκείνη τη μέρα του 1768, ο ληστής, οπλισμένος με μαχαίρι και κρατώντας ένα σκοινί, αιφνιδίασε τον Βίνκελμαν που έγραφε στο δωμάτιό του. Προσπάθησε να τον πνίξει, αλλά ο αρχαιολόγος ήταν δυνατός και τον απώθησε. Τότε ο ληστής μαχαίρωσε τον πρώτο αρχαιολόγο στην ιστορία. Η είδηση του βίαιου και αιφνίδιου θανάτου του διαδόθηκε γρήγορα σε ολόκληρη την Ευρώπη, συγκλονίζοντας τους φιλολογικούς, επιστημονικούς και καλλιτεχνικούς κύκλους, καθώς εκείνη την εποχή ο Βίνκελμαν είχε αποκτήσει μεγάλη φήμη στη Γηραιά Ήπειρο.



Δείγμα μινωικής γραφής σε ιδιωτική συλλογή


Τα περισσότερα δείγματα μινωικής γραφής που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα, βρίσκονται σε ελληνικά μουσεία.


Μόνο δύο δείγματα εκτίθενται στην Ιταλία, ενώ ένα βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή.

Πρόκειται για ένα μικρό κομμάτι από πηλό, στρογγυλεμένο (3,0Χ2,7 εκ.) που φέρει 4 χαρακτήρες υστερομινωικής Α γραφής (16ος αι. π.Χ.) την οποία δεν έχουν ακόμα αποκρυπτογραφήσει οι μελετητές.  Φωτό:Το μοναδικό δείγμα υστερομινωικής Α γραφής που βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή. 



Τα χειρόγραφα του Νεύτωνα ήταν στα ελληνικά!


Στην εικόνα που βλέπετε φαίνεται ένα τμήμα χειρόγραφης σημείωσης του Νεύτωνα. Πρόκειται για μέρος του αρχείου του μεγάλου επιστήμονα από ένα τετράδιο που αγόρασε όταν ήταν φοιτητής του Κολλεγίου Τρίνιτι, και χρησιμοποίησε μεταξύ των χρόνων 1661 και 1665.


Παρατηρώντας τον τρόπο γραφής του Νεύτωνα, θα απορήσει κανείς: ο διανοητής έγραφε τις σημειώσεις του στα ελληνικά! Αν και οι τίτλοι/θέματα που επεξεργάζεται παρουσιάζονται στα λατινικά - όπως και σύντομες επεξηγήσεις στα περιθώρια των σελίδων – η ανάλυση δίνεται σε σύντομο καλογραμμένο ελληνικό κείμενο, σε μικρογράμματη γραφή, με τα απαραίτητα πνεύματα. Φαίνεται λοιπόν ότι η ελληνική παιδεία ήταν τόσο διαδεδομένη οπότε ένας διανοητής τη χρησιμοποιούσε αβίαστα ακόμη και σε απλές σημειώσεις.

Λόγω του τρόπου γραφής, το εν λόγω τετράδιο δεν κατατάχθηκε στα “κατάλληλα να τυπωθούν” μέρη του αρχείου του Νεύτωνα. Καταδικάστηκε στην αφάνεια μέχρι το 1872, οπότε και παρουσιάστηκε στη βιβλιοθήκη του Καίμπριτζ, όπου και τελικά ψηφιοποιήθηκε και “ανέβηκε” στο Διαδίκτυο το 2011.


Πηγή

Προηγούμενες σχετικές αναρτήσεις:
Νο1
Νο2
Νο3
Νο4
No5

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου