Ρίζες στην αρχαία Ελλάδα έχει η μετεωρολογία

 
Μετεωρολογία: Μια επιστήμη με ρίζες στην αρχαία Ελλάδα. Από τις λαϊκές δοξασίες πέρασε στην επιστήμη μέσω της φιλοσοφίας.

Η διαφορά των αντιλήψεων μεταξύ λαού και φιλοσόφων εμφανίζεται παραστατικά στην κωμωδία του Αριστοφάνη «Νεφέλες» και πιο συγκεκριμένα στον διάλογο ανάμεσα στον Στρεψιάδη και στον Σωκράτη.
«Είδες ποτέ βροχήν χωρίς νεφέλας;», ρωτά μεταξύ άλλων τον Στρεψιάδη ο Σωκράτης. Ο Στρεψιάδης απηχούσε τις λαϊκές δοξασίες σύμφωνα με τις οποίες ο Δίας προκαλούσε τη βροχή, ενώ ο Σωκράτης, θερμός υποστηρικτής των φιλοσόφων, υποστήριζε ότι η βροχή προκαλείται από τις νεφέλες (νέφη). Στην αρχαιότητα διάφοροι λαοί απέδιδαν τη δημιουργία των καιρικών φαινομένων στους θεούς. Από την πλευρά τους οι αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι μελετώντας χωρίς θρησκευτικές προκαταλήψεις τα μετεωρολογικά φαινόμενα τα απέδιδαν σε φυσικά αίτια.

Τις παρατηρήσεις τους αυτές οι φιλόσοφοι τις έκαναν, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Θεόφραστου και άλλων ιστορικών, σε διάφορες περιοχές της χώρας και σε ψηλά κατά προτίμηση σημεία έξω από τις πόλεις, τα οποία ονόμαζαν παρατηρητήρια. Η σημαντική για τη μετεωρολογία περίοδος αρχίζει με τον Αριστοτέλη (384-322 π.Χ.). Ο Αριστοτέλης αποκατέστησε το κύρος της Μετεωρολογίας καθιστώντας την ανεξάρτητο κλάδο από την Αστρονομία. Έγραψε το πρώτο παγκοσμίως εγχειρίδιο Μετεωρολογίας, που ευτυχώς διασώθηκε, τα «Μετεωρολογικά». Σε αυτό το σύγγραμμά του ο Αριστοτέλης περιλαμβάνει όλες τις γνώσεις της εποχής του, τις οποίες αφού έλεγξε και συμπλήρωσε με δικές του παρατηρήσεις και θεωρίες καθώς και με παρατηρήσεις των μαθητών του, τις κατέταξε σε ένα σύστημα. Αυτή η εργασία μέχρι και τον 17ο μ.Χ. αιώνα αποτελούσε το μοναδικό παγκοσμίως μετεωρολογικό εγχειρίδιο. Για τον λόγο αυτό ο Αριστοτέλης ονομάστηκε πατέρας της Μετεωρολογίας.



Ο ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟΣ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ

Ο οκταγωνικός Πύργος κάτω από την Ακρόπολη θεωρείται ο αρχαιότερος μετεωρολογικός και ωρομετρικός σταθμός του κόσμου και έχει χαραγμένα τα μεγαλύτερα γνωστά ηλιακά ρολόγια της αρχαιότητας που έχουν βρεθεί σε κάθετους τοίχους. Είναι γνωστός ως ο Πύργος των Ανέμων ή Ωρολόγιο του Ανδρόνικου του Κυρρήστου (από το όνομα του κατασκευαστή του, αστρονόμου, που καταγόταν από τη μακεδονική Κύρρο). Εκτιμάται ότι χτίστηκε το 47 π.Χ. για να εξυπηρετεί τους εμπόρους που ήθελαν να υπολογίσουν σε πόσο χρόνο θα έφταναν τα προϊόντα τους στην αγορά.
Χαμένος σήμερα, στην κορυφή του στεκόταν ένας χάλκινος Τρίτωνας που περιστρεφόταν και έδειχνε με το ραβδί του ποιος από τους οκτώ ανέμους που απεικονίζονται ανάγλυφα σε κάθε πλευρά του Πύργου φυσούσε εκείνη τη στιγμή. Ο Βοριάς αποτυπώθηκε ως γέροντας με ένα κοχύλι στο χέρι για να παραπέμψει στον ήχο που κάνει όταν φυσά στις σπηλιές της Αττικής. Ακολουθώντας τη φορά του ρολογιού, δίπλα βρίσκεται ο Καικίας (βορειοανατολικός άνεμος), ηλικιωμένος κι αυτός, που κρατά μια ασπίδα γεμάτη χαλάζι. Τον ακολουθεί ο Απηλιώτης (ανατολικός, έρχεται από τον ήλιο), νέος, με τα χέρια γεμάτα στάχυα και φρούτα, καθώς φέρνει βροχή πολύτιμη για τους γεωργούς. Επόμενος είναι ο Εύρος (νοτιοανατολικός άνεμος) με τη μορφή γέροντα και ο μοναδικός που έχει άδεια χέρια. Με μια αναποδογυρισμένη υδρία ακολουθεί ο Νοτιάς, καθώς ο νέος αυτός άνδρας φέρνει πολλές βροχές. Τον διαδέχεται ο νοτιοδυτικός Λίβας, κρατά στα χέρια του την πρύμνη ενός πλοίου, σημάδι ότι είναι καλοτάξιδος. Γυμνός και με τον μανδύα του γεμάτο ανοιξιάτικα λουλούδια εμφανίζεται ο δυτικός άνεμος Ζέφυρος, που είναι ευχάριστα ζεστός. Τον κύκλο κλείνει ο βορειοδυτικός Σκίρωνας (είχε την έδρα του στη σημερινή Κακιά Σκάλα, επειδή πίστευαν ότι έπνεε από εκεί), ντυμένος με βαριά ρούχα και ένα αγγείο αναποδογυρισμένο στο χέρι, καθώς ψυχρός τον χειμώνα και καυτός το καλοκαίρι αρρώσταινε τους ανθρώπους.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΑΣ

«Παρακολουθώντας τον καιρό με σκοπό την προστασία της ζωής και της περιουσίας» είναι το θέμα που επιλέγει ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Μετεωρολογίας. Όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του οργανισμού, «το θέμα εστιάζει στον ρόλο που διαδραματίζουν οι μετεωρολογικές υπηρεσίες στην ενίσχυση του αισθήματος της ασφάλειας και της προστασίας από τα καιρικά φαινόμενα. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν τρομακτική επίδραση στα 7 δισεκατομμύρια του πληθυσμού του πλανήτη, κι αυτή η επίδραση θα αυξηθεί καθώς η οικονομία αναπτύσσεται και ο πληθυσμός αναμένεται να φτάσει τα 9,3 δισεκατομμύρια το 2050. Μεταξύ 1980-2007 περίπου 7.500 φυσικές καταστροφές στοίχισαν τη ζωή σε περισσότερα από 2 εκατομμύρια ανθρώπους και προξένησαν οικονομικές απώλειες περίπου 1,2 τρισ. δολάρια. Περισσότερο από το 70% των θυμάτων και σχεδόν το 80% των οικονομικών απωλειών προκλήθηκαν από κινδύνους που σχετίζονται με τον καιρό, το κλίμα και το νερό, όπως είναι οι τροπικοί κυκλώνες, οι ξηρασίες, οι πλημμύρες και οι σχετιζόμενες με αυτές επιδημίες. Με τον καιρό σημειώθηκε σημαντική μείωση των απωλειών της ζωής χάρη στις έγκαιρες προειδοποιήσεις που εκδίδουν οι μετεωρολογικές υπηρεσίες, αν και οι οικονομικές απώλειες είναι περισσότερες».


Μ. ΣΙΟΥΤΑΣ «50 χρόνια παγκόσμια καιρική επαγρύπνηση»

«Κάθε χρόνο στις 23 Μαρτίου ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (ΠΜΟ) και οι 191 χώρες-μέλη αλλά και η παγκόσμια μετεωρολογική κοινότητα γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα της Μετεωρολογίας με βάση ένα επιλεγμένο θέμα», αναφέρει στη «ΜτΚ» ο διδάκτωρ μετεωρολόγος του Κέντρου Μετεωρολογικών Εφαρμογών του ΕΛΓΑ στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» Μιχάλης Σιούτας. «Παράλληλα γιορτάζονται και τα 50 χρόνια του συστήματος παγκόσμιας καιρικής επαγρύπνησης. Δηλαδή, γιορτάζονται τα 50 χρόνια από την ίδρυση και εγκατάσταση του τεχνολογικού συστήματος που συνδυάζει επικοινωνίες, δορυφόρους, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, του συστήματος δηλαδή που συνδυάζει όλο τον τεχνολογικό εξοπλισμό που χρησιμοποιείται καθημερινά για την παρακολούθηση του καιρού, την καταγραφή καιρικών φαινομένων αλλά και την πρόγνωση του καιρού. Οι επιστημονικές βάσεις της τεχνολογικής πρόγνωσης του καιρού τέθηκαν με την ανακάλυψη των θερμομέτρων-βαρομέτρων και άλλων οργάνων μέτρησης τον 17ο αιώνα. Χάρη σε αυτές τις επινοήσεις το πρώτο διεθνές δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών, που αποτελούνταν από 11 σταθμούς (Αυστρία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και Πολωνία), ξεκίνησε το 1654. Ένα δίκτυο από 37 σταθμούς στην Ευρώπη και δύο στη Βόρεια Αμερική ιδρύθηκε το 1780. Χάρη στην τηλεγραφική εταιρεία του Σαμουήλ Μορς κατέστη δυνατόν να αρχίσει η εκπομπή και ανταλλαγή σε πραγματικό χρόνο της αναφοράς του καιρού, που δημιουργήθηκε από το δίκτυο το 1849. Όμως μεγάλη τεχνολογική πρόοδος σημειώθηκε τον 20ό αιώνα, όταν αναπτύχθηκαν δίκτυα, μετεωρολογικοί σταθμοί, δορυφόροι κτλ.», σημειώνει ο κ. Σιούτας.


Της Μαριάνας Παπαδάκη / Μακεδονία της Κυριακής