«Μεταλλικοί» οι αρχαιοελληνικοί πάπυροι που έκαψε ο Βεζούβιος

Εντυπωσιακή ανακάλυψη για τους παπύρους που κάηκαν μετάτην έκρηξη του ηφαιστείου. Ηταν γραμμένοι με μεταλλική μελάνη, τεχνική που πιστεύαμε ότι ξεκίνησε να χρησιμοποιείται τέσσερις αιώνες αργότερα.

Η έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. δεν κατέστρεψε μόνο την Πομπηία αλλά και κάποιες πόλεις της ευρύτερης περιοχής όπως το Ηράκλειο (Ερκουλάνουμ). Το 1754 σε ένα δωμάτιο...
μιας ρωμαϊκής βίλας του Ηρακλείου εντοπίστηκαν εκατοντάδες βιβλία και πάπυροι που είχαν απανθρακωθεί μεν αλλά δεν είχαν καταστραφεί ολοσχερώς. Η βίλα πιστεύεται ότι ανήκε σε κάποιον πλούσιο ρωμαίο πολιτικό, ίσως τον πεθερό του Ιούλιου Καίσαρα, τον Καλπούρνιο Πίζο Καισονίνο. Οι πάπυροι είναι γραμμένοι στα αρχαία ελληνικά και διπλωμένοι, με τους επιστήμονες να διστάζουν να κάνουν προσπάθεια να τους ανοίξουν φοβούμενοι μήπως τους καταστρέψουν εντελώς. Πριν από έναν χρόνο ομάδα ειδικών χρησιμοποιώντας υπερσύγχρονο εξοπλισμό κατάφεραν να διαβάσουν κάποιες λέξεις από τους παπύρους αυτούς, ορισμένοι εκ των οποίων (ή και όλοι) εκτιμάται ότι περιέχουν φιλοσοφικές πραγματείες.

Μια νέα επιστημονική ανάλυση των παπύρων αποκαλύπτει ότι είναι γραμμένοι με μελάνη που περιείχε μέταλλο και συγκεκριμένα μόλυβδο. Η ανακάλυψη ανατρέπει τα ως τώρα δεδομένα, αφού οι ειδικοί θεωρούσαν ως σήμερα ότι τα αρχαία ελληνικά και λατινικά κείμενα γράφονταν σε παπύρους κυρίως με οργανική μελάνη (με βάση τον άνθρακα) και ότι η χρήση της μεταλλικής μελάνης ξεκίνησε κάποια στιγμή τον 4ο ή 5ο αιώνα μ.Χ.

Μια δεύτερη και πιθανώς σημαντικότερη εξέλιξη που προκύπτει από αυτή την ανακάλυψη είναι ότι μπορεί να διευκολύνει τους επιστήμονες να διαβάσουν τα χειρόγραφα που ακόμη φυλάνε τα μυστικά τους, καθώς η μεταλλική μελάνη ανταποκρίνεται καλύτερα στις σύγχρονες τεχνικές απεικόνισης.

Η πρώτη ανάγνωση

Οι πάπυροι είναι γραμμένοι στα αρχαία ελληνικά και διπλωμένοι, και οι επιστήμονες διστάζουν να κάνουν προσπάθεια να τους ανοίξουν φοβούμενοι μήπως τους καταστρέψουν

Επιστήμονες του Ινστιτούτου Μικροηλεκτρονικής και Μικροσυστημάτων του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνών στη Νάπολι κατόρθωσαν πέρυσι να διαβάσουν ένα μικρό μέρος από το περιεχόμενο των παπύρων του Ηρακλείου.

Μετά την έκρηξη του Βεζούβιου ένα κύμα καυτού αέρα, που έφθασε τους 320 βαθμούς Κελσίου, έκαψε τους ευαίσθητους παπύρους και τους άφησε απανθρακωμένους σε μια κατάσταση υπερβολικά ευάλωτη για να δοκιμάσουν οι ερευνητές να τους ανοίξουν και να τους διαβάσουν (συνήθως με υπέρυθρες κάμερες) χωρίς να διακινδυνεύσουν σοβαρά να τους καταστρέψουν. Ετσι ως σήμερα τα χειρόγραφα αυτά, που μπορεί να φθάνουν σε μήκος τα 15 μέτρα όταν ξετυλιχθούν, κρατούν τα μυστικά τους.

Οι ιταλοί επιστήμονες αξιοποίησαν μια νέα τεχνολογία τομογραφίας ακτίνων-Χ, η οποία διαχωρίζει το καμένο υπόστρωμα του παπύρου από τα γράμματα με μαύρο μελάνι, χάρη στην ανεπαίσθητη αλλά διακριτή διαφορά με την οποία τα δύο υλικά (ο πάπυρος και το μελάνι) διαθλούν τις ακτίνες-Χ.

Για αυτόν τον σκοπό οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το Ευρωπαϊκό Σύγχροτρο που βρίσκεται στην Γκρενόμπλ. Τα γράμματα βρίσκονται μόλις 0,1 χιλιοστό πάνω από την επιφάνεια του παπύρου, όμως είναι δυνατόν να διαβαστούν. Η νέα τεχνική έφερε στο φως μεμονωμένα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, καθώς και μερικές ολοκληρωμένες ελληνικές λέξεις, σε δύο χειρόγραφα, εκ των οποίων το ένα είχε καταστεί δυνατόν να ξετυλιχθεί προηγουμένως.

Λαΐνας Θοδωρής

 

Ένας πάπυρος από την «Βίλα των Παπύρων » στο Ηράκλειο.  Μια τέτοια αυστηρή επιστημονική μελέτη της γραφής είναι θεμελιώδους σημασίας για την ιστορική κατανόηση των αρχαίων κοινωνιών. Δείχνει ότι μεταλλικό μελάνι χρησιμοποιήθηκε αρκετούς αιώνες νωρίτερα από ό, τι εθεωρείτο μέχρι σήμερα. Συγκεκριμένα, βρήκαν ισχυρές ενδείξεις ότι ο μόλυβδος χρησιμοποιήθηκε σκόπιμα στο μελάνι στους παπύρους στο Ηράκλειο( Herculaneum )