Οι «πρόσφυγες» ως εργαλείο της Αριστεράς

Οι πρόσφυγες είναι και μόδα. Είναι όμως και μέσο στην προσδοκία ανατροπής του καπιταλισμού. 

Σύμφωνα με την ανάγνωση αυτή, οι πρόσφυγες θα λειτουργήσουν ως εισαγόμενο προλεταριάτο που θα ανατρέψει τις ταξικές ισορροπίες στη Δύση. Η μαζική παρουσία τους θα γεννήσει κοινωνικές διεκδικήσεις, κινήματα εξίσωσης και αιτήματα αναδιανομής. 

Προορίζονται να γίνουν το νέο κοινωνικό υποκείμενο, οι ευγενείς άγριοι που θα ανατρέψουν το πλουτοκρατικό καθεστώς.

Ποιος εξουσιάζει τα πράγματα; Αυτός που εξουσιάζει τις λέξεις. 

Η Αριστερά έχει κατορθώσει να επιβάλει το δικό της πολιτικό και κοινωνικό λεξιλόγιο, τις δικές της εννοιολογήσεις στους κυριότερους κόμβους της δημόσιας συζήτησης.

Οι αντίπαλοί της ξεκινούν με γκολ από τα αποδυτήρια, στο βαθμό που συμμορφώνονται bydefaultστους όρους του παιχνιδιού που εκείνη έθεσε. 

«Όρους» και με τις δύο σημασίες: του ορίου που δεν μπορεί να ξεπεραστεί και των γλωσσικών εργαλείων που επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν. Οι διαστάσεις του γηπέδου, η ποιότητα του χλοοτάπητα, το υλικό με το οποίο είναι φτιαγμένες οι μπάλες: όλα ακολουθούν τα στάνταρ που έχει θέση η μία εκ των δύο πλευρών.  

Ως ιερατείο, που αντλεί νομιμοποίηση από το ανεξάντλητο απόθεμα χάριτος που σώρευσαν οι αγαθοεργίες των μαρτύρων της, η Αριστερά αποφασίζει το λεκτόν και το άλεκτον, αυτό που μπορεί να ειπωθεί και αυτό που δεν μπορεί να ειπωθεί διότι αποτελεί ταμπού.   

Η αριστερή πολιτική ορθότητα προχωρεί piecemeal. Για πολύ καιρό έδινε μάχη υπέρ του απλού και ουδέτερου «μετανάστες» αντί του φασιστικού «λαθρομετανάστες». Τη μάχη αυτή την κέρδισε κατά κράτος. 

Στο επόμενο στάδιο, αυτό που διανύουμε τώρα και που πλησιάζει προς το τέλος του με την ίδια έκβαση, διεκδικεί την αντικατάσταση του ουδέτερου «μετανάστες» με το θετικά χρωματισμένο «πρόσφυγες». 

Όλοι είναι πρόσφυγες. Ο «μετανάστης» συρρικνώνεται εννοιολογικά και περιλαμβάνει πλέον μόνο πολίτες πλούσιων χωρών που μετεγκαθίστανται σε άλλες πλούσιες χώρες για λόγους αναψυχής ή ιδιοτροπίας. Η «μετανάστευση», εκτός από ιστορική κατηγορία (π.χ. ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ), αφορά πλέον μόνο ενδο-δυτικές μετακινήσεις, εντός των ορίων του Πρώτου Κόσμου.

Οποιοσδήποτε έρχεται στη Δύση από μη δυτική χώρα θεωρείται ipso jure «πρόσφυγας».

Η υπόθεση είναι πως οι συνθήκες ζωής σε όλες ανεξαιρέτως τις μη δυτικές χώρες είναι τόσο ταπεινωτικές και απάνθρωπες που δικαιολογούν μαζική φυγή των κατοίκων. Αυτό που εδώ συνήθως διαφεύγει είναι η σχετικότητα των όρων: ταπεινωτικές και απάνθρωπες σε σχέση με τη Δύση, όχι απολύτως.  

Η Αριστερά κατέχει άριστα την λεπτή τέχνη της πόλωσης: κατασκευάζει δύο μανιχαϊκά άκρα, τους καλούς που «σε κάθε μετανάστη βλέπουν έναν πρόσφυγα» και τους κακούς που «σε κάθε πρόσφυγα βλέπουν έναν μετανάστη». 

Το ενδιάμεσο έδαφος πυρπολείται και μεταβάλλεται σε καμένη γη. Δεν επιτρέπονται αποχρώσεις, διαχωρισμοί, σχολαστικές κατηγοριοποιήσεις. 

Ή θα είσαι με τους ανθρώπους ή θα είσαι με τους φασίστες. 

Για να θεωρηθεί κάποιος πρόσφυγας δεν χρειάζεται να προέρχεται από εμπόλεμη περιοχή. Όλες οι μη δυτικές περιοχές θεωρούνται κατά κάποιο τρόπο εμπόλεμες. Σύμφωνα με τη μαρξιστική θεωρία της εξάρτησης, οι πρώην αποικιοκρατούμενες και νυν υπανάπτυκτες ή αναπτυσσόμενες χώρες υφίστανται την διαρκή δομική βία του ανεπτυγμένου κόσμου. 

Η Συρία λειτούργησε ως ο καταλύτης της «προσφυγοποίησης» όλων των φτωχών και κατατρεγμένων της γης που θέλουν να καταφύγουν στη Δύση. 

Οι πρόσφυγες έχουν δικαίωμα να επιλέξουν σε ποια χώρα θα εγκατασταθούν. Το ότι διέφυγαν τον άμεσο κίνδυνο του πολέμου δεν σημαίνει ότι υποχρεούνται να παραμείνουν οπουδήποτε επικρατεί τυπική «ειρήνη». Θα πάνε όπου θέλουν. Αν θέλουν όλοι Αγγλία, Γερμανία και Σκανδιναβία, εκεί θα πάνε. 

Ερωτήματα του τύπου «πόσους μπορούμε να αντέξουμε» είναι φασιστικά. Δεν μπορούν καν να τεθούν. Εάν τεθούν σε θέτουν αυτομάτως εκτός των ορίων του πολιτισμού.

Μπορούν οι πρόσφυγες να ξεπεράσουν τον πληθυσμό της χώρας υποδοχής; Φυσικά. Δεν υπάρχει όριο στις αφίξεις. 

Όποιος ασχολείται με ποσοστώσεις, θέτει προϋποθέσεις, εκφράζει επιφυλάξεις, λέει «ναι» στους πρόσφυγες αλλά με αστερίσκο, είναι φασίστας. Φασίστας με αστερίσκο.

Τι κρύβεται πίσω από όλα αυτά;

Κυρίως άγνοια, κομφορμισμός και φόβος στοχοποίησης. Οι πρόσφυγες είναι και μόδα, αφορμή επίδειξης ευαισθησίας για όσους «συμβαδίζουν με την εποχή τους». Το τελευταίο εξώφυλλο του περιοδικού Down Town, με τους σωσιβιοφορούντες σελέμπριτις σε ρόλο προσφύγων, και η καμπάνια ραδιοφωνικού σταθμού που συλλέγει «μπάρες δημητριακών», είναι τα πιο γνωστά παραδείγματα. 

Είναι όμως και κάτι άλλο. 

Το όραμα της ανατροπής του καπιταλισμού. 

Οι πρόσφυγες θα λειτουργήσουν ως εισαγόμενο προλεταριάτο που θα ανατρέψει τις ταξικές ισορροπίες στη Δύση. Η μαζική παρουσία τους θα γεννήσει κοινωνικές διεκδικήσεις, κινήματα εξίσωσης και αιτήματα αναδιανομής. Προορίζονται να γίνουν το νέο κοινωνικό υποκείμενο, οι ευγενείς άγριοι που θα ανατρέψουν το πλουτοκρατικό καθεστώς. 

Το γεγονός ότι πολλοί από αυτούς δεν τρέφουν τέτοιες μεγαλεπήβολες βλέψεις, επιθυμώντας απλώς να βρουν μόνιμη εργασία και να ενσωματωθούν στις κοινωνίες υποδοχής, έχει ελάχιστη σημασία. Η επανάσταση είναι αδήριτη ιστορική νομοτέλεια. Δεν θα ρωτήσει τον καθένα ξεχωριστά τι θέλει. Η επανάσταση έχει ως όργανο τις μάζες, όχι τις ατομικές συνειδήσεις. Οι πρόσφυγες εργαλειοποιούνται πολιτικά από την Αριστερά. Ο απώτατος στόχος είναι η κολεκτιβική κοινωνία, αν και επισήμως τουλάχιστον παραμένει ακόμη αποσιωπημένος. 

Γιάννης Μαύρος

O Γιάννης Μαύρος είναι υποψήφιος διδάκτορας Φιλοσοφίας της Ιστορίας στο τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών.