Αρχαίες κατάρες ~ "Σκότωσέ το, το γουρούνι"

Κατάρες σε Συγκλητικό και σε… κτηνίατρο

Σε μια εποχή κατά την οποία η μαύρη μαγεία ήταν σχετικά διαδεδομένη, δύο κατάρες είχαν στόχο έναν Συγκλητικό και έναν κτηνίατρο της αρχαίας Ρώμης, όπως αποκαλύπτει Ισπανίδα ερευνήτρια μετά την αποκωδικοποίηση των ηλικίας 1.600 ετών κειμένων.

Και οι δύο κατάρες περιέχουν απεικόνιση θεάς, πιθανότατα της Εκάτης, με φίδια να προβάλλουν μέσα από τα μαλλιά της. Στα κείμενα υπάρχουν επικλήσεις στα ελληνικά, οι οποίες θυμίζουν αντίστοιχες προς την Εκάτη.:



Τα κείμενα είναι ως επί το πλείστον γραμμένα στα λατινικά. Χαραγμένα σε λεπτές πινακίδες από μόλυβδο, ανάγονται στα τέλη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ανακαλύφθηκαν εκ νέου το 2009 στο Museo Archeologico Civico στην Μπολόνια της Ιταλίας, ενώ είχαν αρχικά αγοραστεί από το μουσείο στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι επιστήμονες δεν είναι ακόμη βέβαιοι για την προέλευση των πινακίδων, όμως μετά την αποκωδικοποίηση των κειμένων γνωρίζουν σε ποια πρόσωπα απευθύνονταν οι κατάρες.


«Σκότωσέ το το γουρούνι»

Η μία είχε στόχο έναν Ρωμαίο Συγκλητικό, ονόματι Φίστους. Η άλλη έναν κτηνίατρο που είχε το όνομα Πορτσέλο. Κατά σατανική σύμπτωση, porcello στα λατινικά σημαίνει γουρούνι.

Η Celia Sánchez Natalías, διδακτορική φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο της Σαραγόσα, εξηγεί ότι το Porcello ήταν κατά πάσα πιθανότητα το πραγματικό όνομα του κτηνίατρου. «Στον κόσμο των καταδέσμων [χάραξη κειμένων με κατάρες επάνω σε πινακίδες], ένα από τα πράγματα που πρέπει να κάνεις είναι να προσδιορίσεις με απόλυτη ακρίβεια το θύμα σου».

Άγνωστο παραμένει το ποιος και γιατί καταράστηκε τον Πορτσέλο. Οι λόγοι θα μπορούσαν να είναι είτε προσωπικοί είτε επαγγελματικοί. «Μπορεί το πρόσωπο αυτό να είχε ένα άλογο ή ένα άλλο ζώο που πέθανε από τα φάρμακα που του έδωσε ο Πορτσέλο» λέει η Celia Sánchez Natalías.

«Κατάστρεψε, σύντριψε, σκότωσε, στραγγάλισε τον Πορτσέλο και τη γυναίκα του Μαουρίλα. Την ψυχή, την καρδιά, τους γλουτούς, το ήπαρ τους…» αναφέρεται μεταξύ άλλων στο κείμενο της κατάρας. Η παράσταση της πινακίδας δείχνει έναν ταριχευμένο Πορτσέλο, με τα χέρια σταυρωμένα και το όνομά του γραμμένο στα δυο του μπράτσα.

Το γεγονός ότι τόσο η θεότητα όσο και ο Πορτσέλο έχουν σταυρωμένα χέρια είναι σημαντικό. Η Celia Sánchez Natalías πιστεύει ότι το ξόρκι είχε στόχο να «δέσει» με τα μάγια τη θεότητα και κατ’ επέκταση τον Πορτσέλο. Συγκεκριμένα, τα σταυρωμένα χέρια μπορεί να ερμηνευθούν με δύο τρόπους: α) Όπως δένεται η θεότητα με τα μάγια, έτσι θα δεθεί και ο Πορτσέλο, ή β) Ώσπου να δεθεί ο Πορτσέλο με τα μάγια, θα μείνει δεμένη και η θεότητα, όπως γράφει η Celia Sánchez Natalías σε πρόσφατο τεύχος του Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik.


«Είθε όλα του τα μέλη να διαλυθούν»

Αξιοσημείωτη όμως είναι και η περίπτωση του Συγκλητικού, του Φίστους. Η Σύγκλητος της αρχαίας Ρώμης απολάμβανε αμύθητα πλούτη και, ιδιαίτερα στις αρχές της ρωμαϊκής ιστορίας, είχε μεγάλη δύναμη. Την περίοδο που γράφτηκε η συγκεκριμένη κατάρα, ωστόσο, η επιρροή της Συγκλήτου είχε συρρικνωθεί προς όφελος του Αυτοκράτορα, του στρατού και των «γραφειοκρατών» της Αυτοκρατορίας.

Ο Φίστους θα εξακολουθούσε, παρ’ όλα αυτά, να είναι ένας πλούσιος άνδρας, και όποιος έγραψε το κείμενο έτρεφε μεγάλο μίσος εναντίον του. Η λατινική λέξη που σημαίνει «συντρίβω» χρησιμοποιείται τουλάχιστον τέσσερις φορές στο κείμενο. «Σύντριψε, σκότωσε τον Φίστους τον Συγκλητικό», «Είθε ο Φίστους να αποσυντεθεί, να λιώσει, να καταβαραθρωθεί, και όλα του τα μέλη να διαλυθούν…»

Η Celia Sánchez Natalías δεν είναι σίγουρη για τα κίνητρα πίσω από την κατάρα. Όμως, όποια κι αν ήταν, ακόμη και σε σύγκριση με τη σύγχρονη πολιτική μαύρη διαφήμιση, επρόκειτο για ηχηρό ράπισμα ενάντια στη Σύγκλητο.

Η μετάφραση των κειμένων και η ανάλυσή τους από την Celia Sánchez Natalías δημοσιεύθηκαν στο Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik: «The Bologna defixio(nes) Revisited», ZPE 179 (2011), σ. 201-217 και «Fistus difloiscat languat … Re-reading of defixio Bologna 2», ZPE 181 (2012), σ. 140-148.

www.archaiologia.gr

Η πινακίδα με την κατάρα που έχει στόχο τον κτηνίατρο Πορτσέλο. Επάνω διακρίνεται η θεότητα και κάτω ο Πορτσέλο ταριχευμένος.