Ακέσανδρος, Αλέξανδρος & Φιλίων, μας έστειλαν... αδιάβαστους

«Τα ''Γράμματα από το Υπόγειο'' της Μεθώνης, μας έστειλαν αδιάβαστους.

Τα νέα ευρήματα αλλάζουν την Ιστορία, τη φιλολογία, τη γλωσσολογία. Η ελληνική γλώσσα, όπως φαίνεται στα ενεπίγραφα αγγεία του ύστερου 8ου και του πρώιμου 7ου αιώνα π.Χ., όχι μόνον υπάρχει, αλλά εμφανίζεται με παγιωμένη γραμματική και συντακτική δομή».


Αυτά λέει στη Γιώτα Μυρτσιώτη της «Καθημερινής» ο καθηγητής ΑΠΘ Γιάννης Τζιφόπουλος, αναφερόμενος στις αρχαιολογικές ανασκαφές στη Μεθώνη της Πιερίας, με την ευκαιρία έκθεσης σχετικών ευρημάτων στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης -από 12 Σεπτεμβρίου 2013 μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2014. Ο τίτλος της Εκθεσης «Γράμματα από το Υπόγειο. Γραφή στη Μεθώνη της Πιερίας»).

Το ότι η έκθεση άνοιξε ενώ διεξάγεται η ηρωική εκστρατεία της κυρίας Ρεπούση εναντίον των Αρχαίων Ελληνικών ας μη θεωρηθεί ως υπονόμευση του έργου της. Πρόκειται απλώς για μια σύμπτωση οφειλόμενη στις συμβατικές/τυπικές διαδικασίες των αρχαιολογικών ερευνών και της λειτουργίας των αρχαιολογικών μουσείων στην Ελλάδα: τα νέα ευρήματα πρέπει να εκτίθενται με κάποιον τρόπο ειδικότερης προβολής, για να πληροφορείται περί αυτών και το ευρύτερο κοινό, πέραν της αντίστοιχης επιστημονικής κοινότητας. Στο κοινό αυτό μπορεί να περιλαμβάνονται ακόμη και πρωθυπουργοί κατεχόμενοι από τη φαραωνική μεγαλομανία της ανέγερσης γιγαντιαίων μνημείων ιστορούντων ότι ο Μέγας Αλέξανδρος είναι πρόγονος του κ. Γκρούεφσκι -όπως πιστοποιεί αυτό τούτο το όνομά του. Και το δικό του και του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Διότι, όπως εξηγεί η, κατά την κ. Ρεπούση, «νεκρή γλώσσα», δηλαδή η αρχαία ελληνική, το «Αλέξανδρος» είναι σύνθετο από το ουσιαστικό «ανήρ» (ανδρός, ανδρί, άνδρα, οπόθεν και το «θνησιγενές», δηλαδή -με αυθαίρετη αντιμετάθεση του νοήματος- το γεννημένο από τη… νεκρή γλώσσα νεοελληνικό άνδρας) και το ρήμα «αλέξω» (αποκρούω, αμύνομαι, νικώ), που σημαίνει αυτός που (στο κοινωνικό και αξιολογικό πλαίσιο μιας «ηρωικής εποχής», όπου όντως ο πόλεμος είναι «πάντων πατήρ») αντιμετωπίζει και νικάει τους άνδρες.
  
Όμως για να καταλάβουμε καλύτερα τη σχέση του κ. Γκρούεφσκι με τα αρχαία και τόσο περίπλοκα ελληνικά, πρέπει να αντλήσουμε περισσότερες πληροφορίες από το ρεπορτάζ της κ. Μυρτσιώτη. Το θέμα τίθεται ως εξής: Στις ανασκαφές της Μεθώνης ήρθε στο φως «μια υπόσκαφη κατασκευή, λάκκος βάθους 11 περίπου μέτρων, πιθανότατα αποθηκευτικού χαρακτήρα. Κατασκευάστηκε για τις ανάγκες της (αρχαίας) αγοράς, αλλά λόγω στατικών προβλημάτων δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Επιχώθηκε βιαστικά λίγο μετά το 700 π.Χ. […] αφήνοντας ανέπαφα επί 28 αιώνες στη Μεθώνη Πιερίας…[…]»… πλείστα αρχαιολογικά αντικείμενα από μια περίοδο κατά την οποία άρχισε να χρησιμοποιείται η αλφαβητική γραφή στον ελλαδικό χώρο. «Από τα χιλιάδες θραύσματα ξεχωρίζουν 191 ενεπίγραφα αγγεία, τα περισσότερα από τα οποία χρονολογούνται στον ύστερο 8ο και τον πρώιμο 7ο αιώνα π.Χ.».

Τι είναι γραμμένο σ' αυτές τις επιγραφές με τα αρχαιότατα δείγματα της ελληνικής αλφαβήτου, η οποία 1.500 χρόνια αργότερα χρησίμευσε ως βάση για τη γραφή της σλαβικής γλώσσας, την οποία ομιλεί ο κ. Γκρούεφσκι; Πολλά και διάφορα, αλλά κυρίως υπογραφές… ιδιοκτησίας! Σε αντίθεση με πολλούς σύγχρονους Ελληνες, που αδιαφορούν αν διαπράττεται, υπό την προστασία ενός διεθνούς πνεύματος κλεπταποδοχής, ξεδιάντροπη κλοπή του ιστορικού και πολιτισμικού αποθέματος της Μακεδονίας, οι αρχαίοι πρόγονοί τους φαίνεται ότι δεν σήκωναν τέτοια αστεία. Και έτσι, σ' ένα αγγείο της Μεθώνης διαβάζουν οι επιγραφολόγοι στην παγιωμένη πλέον ελληνική γραφή: «Είμαι του Ακεσάνδρου. Οποιος μου το στερήσει, τα μάτια του ή τα χρήματά του θα στερηθεί». (Τέτοιου είδους «αποφθέγματα»/ δείγματα μιας μακραίωνης επιβίωσης και μιας πολιτισμικής συνέχειας απαντούν ακόμη στον λαϊκό βίο. Π.χ., στη Θάσο απαγγέλλεται το τετράστιχο: «Οποιος λυγαριά δεν πιάσει/ την αγάπη του θα χάσει,/ Κι όποιος δεν τη μυριστεί/ θα την αποχωριστεί»). Σε άλλο αγγείο γράφει επίσης: «Είμαι του Φιλίωνα».


Ο Ακέσανδρος, παρατηρεί η κ. Μυρτσιώτη, «φαίνεται πως μόνο τα χείλη του ήθελε να αγγίζουν (το αγγείο) στα συμπόσια της αρχαίας Μεθώνης. Μεγάλη η κοινωνιολογική, η ανθρωπολογική και η ιστορική διάσταση της περιπαικτικής εντολής του Ακέσανδρου για τα συμποσιακά γλέντια. Πιο πολύτιμο, ωστόσο, αναδεικνύεται το αρχαιότερο συμποτικό επίγραμμα σε ιαμβικό τρίμετρο που φέρει εγχάρακτα το αγγείο του, αποκαλύπτοντας μια από τις πρωιμότερες επιγραφές του ελλαδικού χώρου και τη μοναδική στον βορειοελλαδικό και τη Μακεδονία».

Ο γράφων, πάντως, θα προσθέσει και μια άλλη διάσταση της εντολής του Ακέσανδρου: την ετυμολογική! Όπως το Αλέξανδρος βγαίνει από το αλέξω και το άνδρας, έτσι και το όνομα Ακέσανδρος βγαίνει από το άκεσις*, ακέσιος (θεραπεία, θεραπευτικός -λόγου χάριν ο θεός Απόλλων προσονομαζόταν και Ακέσιος, γιατί θεράπευε τις ασθένειες) και το άνδρας. Το δε Φιλίων της άλλης επιγραφής προδήλως προέρχεται από τη λέξη φίλος, φιλία. Τι προκύπτει από αυτά; Απλούστατα, ότι ο σφετερισμός του Μεγαλέξανδρου και του Φιλίππου και του ονόματος της Μακεδονίας από τους συμπαθείς μας γείτονες οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η παράνοια του «Μακεδονισμού» και των εθνικιστικών του ληρημάτων δεν έχει τόσο ανάγκη ενός Αλεξάνδρου, αλλά ενός Ακεσάνδρου, που να την υποβάλει στη θεραπευτική αγωγή εκμάθησης της Ιστορίας. Αυτά δε, από ελληνικής πλευράς, με όλη τη φιλική διάθεση που εκπηγάζει από την ετυμολογική καταγωγή ενός αρχαίου Φιλίωνα…

* Από το ρήμα ακέομαι=θεραπεύω βγαίνει ο γνωστός και στη γλώσσα των νομικών ιατρικός όρος «ανήκεστος» (βλάβη), ήτοι αθεράπευτη, πιθανώς δε, κατά Μπαμπινιώτη, και η πανάκεια, η οποία, ατυχώς, δεν έχει ακόμη εφευρεθεί για να θεραπεύσει τον ασυγκράτητο φιλελληνισμό του Μαρκ Μαζάουερ, που τόσο θαύμασε και θαυμάζει ο εγχώριος προοδευτισμός. Νέο σύμπτωμα αυτού του φιλελληνισμού στον πρόλογο και στην πρώτη πρώτη παράγραφο του διαφημισμένου από μεγάλη αθηναϊκή εφημερίδα συγγράμματός του «ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΗΠΕΙΡΟΣ - Ο Ευρωπαϊκός Εικοστός Αιώνας», όπου διαβάζει κανείς: «Ορισμένα έθνη -όπως η Πρωσία-εξαλείφθηκαν από το χάρτη και τη μνήμη των ζωντανών ανθρώπων. Αλλα -όπως η Αυστρία και η Μακεδονία- έχουν ηλικία μικρότερη από τρεις γενιές».

Έθνος, λοιπόν, η Μακεδονία. Και μάλιστα με την έννοια του κράτους - έθνους, όπως προκύπτει από τα συμφραζόμενα. Περιττεύουν τα σχόλια. Είναι προφανές ότι, εν προκειμένω, περισσεύει η αίσθηση και η αυτάρκεια του «Αυτός Εφα».
 
ΤΟΥ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΜΙΧ. ΔΩΣΣΑ / Αγγελιοφόρος της Κυριακής

 

Ευβοϊκός σκύφος με εγχάρακτη επιγραφή: Είμαι [το ποτήρι/αγγείο;] του Ακεσάνδρου. [… όποιος μου το στερήσει … τα μά]τια του (ή τα χρήματά του) θα στερηθεί. Ευβοϊκό αλφάβητο και ιωνική διάλεκτος περίπου 720 π.Χ.

Μεθώνη Πιερίας Ι

Επιγραφές, χαράγματα και εμπορικά σύμβολα στη γεωμετρική και αρχαϊκή κεραμική από το ‘Υπόγειο’

ΦΙΛΙΟΝ

Το σύνολο των 191 κεραμικών με επιγραφές, χαράγματα και εμπορικά σύμβολα προέρχεται από την ανασκαφή του ‘Υπογείου’ της Μεθώνης Πιερίας, της αρχαιότερης σύμφωνα με την παράδοση αποικίας Ελλήνων από την Ερέτρια στον βορρά, και είναι μοναδικό για δύο λόγους: πρώτον, γιατί τα περισσότερα από τα αγγεία χρονολογούνται περίπου μεταξύ 730 και 700 π.Χ., εποχή από την οποία σώζονται ελάχιστα παραδείγματα ελληνικής γραφής· δεύτερον, γιατί στη Μακεδονία ενεπίγραφα ευρήματα, εγχάρακτα ή γραπτά, είναι εξαιρετικά σπάνια. Η μαρτυρία των ενεπίγραφων κεραμικών της Μεθώνης είναι ανυπολόγιστης αξίας για τις κλασικές σπουδές και συμβάλλει καθοριστικά στις συζητήσεις σχετικά με:

• την ελληνική γλώσσα και τους Έλληνες στη Μακεδονία
• τον δεύτερο ελληνικό αποικισμό
• το εμπόριο της κεραμικής, ειδικότερα των πρώιμων εμπορικών αμφορέων
• τα «αλφάβητα» της Μεθώνης και την εμφάνιση του αλφαβήτου στην Ελλάδα
• τη διάλεκτο ή τις διαλέκτους της Μεθώνης
• τον αλφαβητισμό και την «εγγραμματοσύνη»
• τα εμπορικά, συμποτικά και άλλα περιβάλλοντα ανάπτυξης της γραφής
• τις απαρχές της λογοτεχνίας.

Στον τόμο παρουσιάζονται η ανασκαφή του ‘Υπογείου’ της Μεθώνης και τα ενεπίγραφα ευρήματα και μελετώνται ζητήματα χρονολόγησης, προέλευσης, τυπολογίας και ερμηνείας, με έμφαση στην πρώιμη ελληνική γραφή.

Αρχεία: 

Μεθώνη Πιερίας Ι

Εξώφυλλο Μεθώνη Πιερίας Ι