Αποκαλύφθηκαν πλήρως οι Σφίγγες της Αμφίπολης (φωτο)

Ποια είναι τα νέα δεδομένα από τις ανασκαφές που διεξάγονται στον Τύμβο Καστά στην Αμφίπολη.

Το ύψος των Σφιγγών, που είναι κατασκευασμένα από μάρμαρο Θάσου, είναι 1,45 μέτρα

Πλήρως αποκαλύφθηκαν οι Σφίγγες που βρέθηκαν στον Τύμβο Καστά στην Αμφίπολη, με την αφαίρεση, μέχρι στιγμής, των έντεκα λίθων από τον τοίχο σφράγισης.

Το ύψος των αγαλμάτων, που είναι κατασκευασμένα από μάρμαρο Θάσου, είναι 1,45 μ., ενώ το συνολικό ύψος με τις κεφαλές υπολογίζεται ότι θα έφτανε τα δύο μέτρα περίπου. Στους κορμούς, τους, που είναι δουλεμένοι με ψιλό ντισιλίδικο, αποτυπώνεται η πλαστικότητα και η λεπτοδουλειά των γλυπτών της τελευταίας εικοσιπενταετίας του 4 π.Χ αιώνα.

Κατά τη διάρκεια των εργασιών βρέθηκαν τμήματα των πτερών των Σφιγγών, που ήταν ένθετα στους κορμούς- και τα οποία επιτρέπουν την πλήρη αποκατάστασή τους.

Βρέθηκε, επίσης, τμήμα από τη ράχη του αγάλματος του Λέοντος της Αμφίπολης. Τόσο οι Σφίγγες, όσο και ο Λέων φαίνεται να προέρχονται από το ίδιο εργαστήριο.

Με την αφαίρεση των χωμάτων, εμφανίστηκε, ακόμη, μικρό τμήμα της ανωδομής του μνημείου, που φέρει ίχνη κόκκινου και μπλε χρώματος, σε δυο αποχρώσεις αντίστοιχα.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, οι εργασίες συνεχίζονται στη στάθμη του εσωρραχίου της θόλου, με την στερέωση και στήριξη των λίθων της καθώς και την αφαίρεση των χωμάτων.

Δείτε τις φωτογραφίες που έδωσε στη δημοσιότητα το υπουργείο:

Τυπωμένες σε πανάρχαια νομίσματα της Αρχαίας Αμφίπολης οι Σφίγγες

Σε τετράδραχμα 14,40 και 12,90 γραμμαρίων, σε δυόβολο 1,40 γραμμαρίων καθώς και σε υποδιαίρεση του 1/8 του στατήρα, 1,20 γραμμαριων (σύμφωνα με την αρχαϊκή μέτρηση), φαίνεται πως είναι αποτυπωμένες οι Σφίγγες της Αρχαίας Αμφίπολης, σύμφωνα με τον νομισματολόγο-ερευνητή Αστέριο Τσίντσιφο, ο οποίος αναφέρει ότι “το αρχαίο αυτό νόμισμα πρωτοέκανε την εμφάνιση του στην περιοχή της Αρχαίας Αμφίπολης, στα τέλη του 6ου αιώνα π. Χ.”.

Ξεδιπλώνοντας το “κουβάρι” της ιστορίας της περιοχής, ο κ. Τσίντσιφος ανατρέχει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, στην εποχή που η πόλη των Εννέα Οδών, μετέπειτα Αμφίπολη, γνώρισε μεγάλη δόξα στα χρόνια της αρχαιότητας, λόγω της θέσεως που κατείχε, καθώς ήταν κομβικό εμπορικό σημείο και συνόρευε με το μεγάλο εμπορικό λιμάνι της Αμφίπολης.

“Οι Εννέα Οδοί υπήρξαν στην κυριολεξία πολυεθνική πόλη. Από τον 7ο π.Χ. αιώνα, υπήρχαν εκεί Χαλκιδαίοι άποικοι. Η πολυπληθέστερη αποικία ήταν οι Μιλήσιοι, που μύησαν τους ντόπιους στη νομισματοκοπία. Το μιλησιακό σύστημα βαρών που ακολουθήθηκε, μας το φανερώνει. Υπήρχαν ακόμα μικρότερες αποικίες των Φωκαέων, Σαμίων και Ερυθραίων από την Ιωνία. Από το 520 π.Χ. και μετά, το βισαλτικό στοιχείο μαζί με το μακεδονικό, που ήδη υπήρχε στη Βισαλτία, έγινε πολύ έντονο στην πόλη. Τέλος, παρουσία εκεί είχαν Άνδριοι και Ακάνθιοι άποικοι. Μετά τις Περσικές εκστρατείες και την οριστική αποχώρηση των Περσών το 479 π.Χ., άρχισε μια αντίστροφη μέτρηση, που οδήγησε τελικά τις Εννέα Οδούς στα χέρια των Αθηναίων και στη μετονομασία της σε Αμφίπολη” επεξηγεί ιστορικά ο κ. Τσίνσιφος, αναλύοντας τη νομισματική πορεία της περιοχής και τη θέση της Σφίγγας πάνω στα νομίσματα και συνεχίζει:

“Οι Εννέα Οδοί, όπως απεδείχθη νομισματικά, υπήρξε έδρα του βασιλιά των Ηδωνών Γέτα. Οι μύθοι με τον Διόνυσο, τους Ήδωνες και τον βασιλιά Λυκούργο, που αιωρούνταν πάνω από το Παγγαίο, εκπορεύτηκαν από τις Εννέα Οδούς, που κατ' εξοχήν ήταν το κέντρο της Διονυσιακής λατρείας. Εδώ θεοποιείται η Σφίγγα, που όπως αναφέρεται από ιστορικά στοιχεία προηγήθηκε και αυτής του δωδεκαθέου. Γεγονός είναι ότι από τον 6ο π.Χ. αιώνα και μετά, έμεινε να λατρεύεται σε ελάχιστα φανερά σημεία. Ο μύθος γι' αυτήν μπορεί να γεννήθηκε στη Θήβα του Οιδίποδα, όμως νομισματικά τουλάχιστον δεν υπήρξε και έτσι, φαινομενικά, δεν υπάρχει σύνδεση της Σφίγγας με τη Θήβα του 5ου π.Χ. αιώνα και μετά. Τα φανερά σημεία λατρείας της, που είναι γνωστά έως σήμερα, είναι η Χίος, όπως αποδεικνύει όλη η νομισματική της παραγωγή, η Νάξος, όπως απέδειξε με το άγαλμα της Σφίγγας, που οι κάτοικοί της απέστειλαν στους Δελφούς και η πόλη Γέργη της Τρωάδας, της Μικράς Ασίας, όπου επίσης όλη η νομισματική της παραγωγή βασίστηκε στη Σφίγγα. Η λατρεία της Σφίγγας ήταν στενά συνδεδεμένη με τη Διονυσιακή λατρεία και το κρασί που παραγόταν. Έτσι, στη Θήβα, ανακαλύπτουμε τον Διόνυσο, τον αμφορέα για το κρασί και το σταφύλι σαν σύμβολο. Στη Νάξο πάλι, τον Διόνυσο, σκεύη για κρασί και σταφύλια και ούτω καθεξής. Στα φανερά σημεία λατρείας της Σφίγγας πλέον, συγκαταλέγεται η Αμφίπολη, από την εποχή ακόμα που το όνομά της ήταν Εννέα Οδοί.

Οι δυο Σφίγγες στο μνημείο του λόφου Καστά δεν εκπλήσσουν με την εμφάνισή τους εκεί, γιατί το πανάρχαιο νομισματικό θέμα της πόλης ήταν η Σφίγγα. Η ελληνική σφίγγα, υπήρξε νομισματικό θέμα των Εννέα Οδών. Η Σφίγγα λοιπόν φαίνεται να είχε ιδιαίτερη σημασία για τους κατοίκους της Αμφίπολης, αφού και όταν ακόμα άλλαξαν θεματολογία στα νομίσματά τους, η σφίγγα παρέμεινε πάνω σ' αυτά, πλέον σαν σύμβολο. Το 530 π.Χ., περίπου μέσα σ' έναν οργασμό νομισματοκοπίας στο Παγγαίο, οι κάτοικοι των Εννέα Οδών επιλέγουν την σφίγγα και την αγελάδα μόνη της ή με το μοσχαράκι της, σαν θέματα για τα νομίσματά τους. Οι αποτυπώσεις στα νομίσματά τους ομολογούσαν τη θεότητα που λάτρευαν, ως οπαδούς του Διόνυσου, αλλά και την ασχολία τους που ήταν κυρίως η κτηνοτροφία. Όπως φαίνεται πολύ αργότερα, οι Αμφιπολίτες, δεν ξεχνούν τις ρίζες τους και εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τη σφίγγα σαν σύμβολο, όμως η κύρια απόδειξη για την ταυτοποίηση των Εννέα Οδών με τη σφίγγα, έρχεται από την αποκωδικοποίηση των οπισθοτύπων.

Στην πρώτη πλευρά των ασημένιων νομισμάτων, που έχουν βρεθεί και χρονολογούνται από 520 π.Χ. μέχρι και το 470 π.Χ. φαίνεται η Σφίγγα, ενώ το οπισθότυπό της, η πίσω πλευρά του νομίσματος, φανερώνει τον τόπο κοπής του νομίσματος- στην προκειμένη περίπτωση τις Εννέα Οδούς.

Με θέμα τη Σφίγγα καλύφθηκαν πέντε νομισματικές υποδιαιρέσεις, ενώ άλλες πέντε καλύφθηκαν με την αγελάδα. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα νομίσματα με τη Σφίγγα δεν ήταν άγνωστα, αλλά λόγω αδυναμίας ταυτοποίησης, χαρακτηρίζονται έως σήμερα ανεξακρίβωτα Θρακο-μακεδονικά. Από το 520 π.Χ., που έχουμε τη νομισματική απόδειξη των Εννέα Οδών, έως και το 357 π.Χ., που κόβονταν τα Αμφιπολίτικα νομίσματα, η Σφίγγα είχε παρουσία στην Αμφίπολη. Το μοναδικό διάστημα που απουσίασε νομισματικά, ήταν η περίοδος κατάληψής της από τους Αθηναίους (438 – 422 π.Χ.). Το 438 π.Χ., που ο Άγνων ο οικιστής ίδρυσε την Αμφίπολη στη θέση των Εννέα Οδών, ο χρυσούς αιών στην Αθήνα, ήταν στο αποκορύφωμά του. Έως τότε, το μισό Παγγαίο, από τα μεταλλεία που αφαίρεσαν το 464 π.Χ. από τους Θασίτες, δούλευε για τους Αθηναίους. Μετά την ίδρυση της Αμφίπολης, όλο το Παγγαίο ήταν δικό τους. Το χρήμα έρεε άφθονο και ένας από τους διαχειριστές αυτού στο Παγγαίο, ήταν ο Άγνωνας. Ο Άγνωνας είναι μια πολύ λίγο γνωστή ιστορική προσωπικότητα, που με την ενέργειά του να ιδρύσει πόλη με το όνομά του 'Αγνώνεια', πολύ κοντά στην Αμφίπολη, έδειξε τουλάχιστον μια τάση επίδειξης, που εκδηλώθηκε μέσα από οικοδομική δραστηριότητα. Ο Θουκυδίδης κάνει αναφορά για 'Αγνώνεια οικοδομήματα', που μετά την απελευθέρωσή τους το 422π.Χ., οι Αμφιπολίτες καταστρέφουν με μανία.

Μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, το 404 π.Χ., η Αμφίπολη θα γνωρίσει μεγάλη οικονομική ακμή. Στα τετράδραχμα, που θα εκδώσουν οι Αμφιπολίτες, χρησιμοποίησαν σύμβολα, τα οποία γι' αυτούς είχαν σημασία. Μέσα σε αυτά υπήρχε η Σφίγγα, που παρέπεμπε στις Εννέα Οδούς, υπήρχε και ο τρίποδας που παρέπεμπε στο μαντείο του Διονύσου, το σταφύλι, το στάχυ, η μέλισσα κ.ά.”.

Όπως υποστηρίζει ο νομισματολόγος Αστέριος Τσίντσιφος, “οριστικά οι εμφανίσεις της Σφίγγας στα νομίσματα θα σταματήσουν με τη μακεδονοποίηση της Αμφίπολης το 357 π.Χ.. Αυτό προκύπτει από τις δεκάδες αμφιπολίτικες κοπές νομισμάτων του Μεγάλου Αλέξανδρου αργότερα, στις οποίες ούτε μία έχει σαν σύμβολο τη Σφίγγα. Αντίθετα, τα περισσότερα από τα άλλα σύμβολα των Αμφιπολιτών (δάδα, τρίποδας, μέλισσα, δελφίνι κ.ά.), μεταφέρθηκαν στα τετράδραχμα του Αλέξανδρου”.

Σύμφωνα πάντως με τον ίδιο, μερικά από τα αρχαία ασημένια νομίσματα, που απεικόνιζαν τη Σφίγγα και έφεραν την ταυτοποίηση των Εννέα Οδών πουλήθηκαν σε μεγάλους οίκους δημοπρασιών της Ευρώπης, με πώληση του ανεξακρίβωτου τετράδραχμου ασημένιου νομίσματος, βάρους 14,40 γραμμαρίων, να πωλείται στη Γερμανία στον οίκο δημοπρασιών Lanz του Μονάχου, στις 28 Νοεμβρίου του 2005, έναντι 3600 ευρώ και του ανεξακρίβωτου τετράδραχμου ασημένιου νομίσματος, βάρους 12,90 γραμμαρίων, να πωλείται στις 22 Σεπτεμβρίου του 2011, στο Μόναχο, στον οίκο δημοπρασιών Hirsch, έναντι 4000 ευρώ.

Την ίδια ώρα, όπως λέει ο νομισματολόγος Αστέριος Τσίντσιφος, εξακριβωμένα ασημένια αμφιπολίτικα τετράδραχμα νομίσματα που χρονολογούνται από το 390 π.Χ μέχρι το 360 π.Χ., όπου συναντάμε τις τελευταίες εμφανίσεις της Σφίγγας σαν σύμβολο, σε μικρογραφία δίπλα στο Απόλλωνα, πουλήθηκαν: το ένα 14,40 γραμμαρίων, στον οίκο δημοπρασιών Leu της Ζυρίχης, στις 16 Μαΐου του 2001 έναντι 390.000 ελβετικών φράγκων, ενώ το δεύτερο εξακριβωμένο τετράδραχμο 14,43 γραμμαρίων δημοπρατήθηκε στις 4 Ιανουαρίου του 2011, στη Νέα Υόρκη, στον οίκο δημοπρασιών CNG, στην τιμή των 700.000 δολαρίων.

Με εξαιρετικό ενδιαφέρον και μεγάλη αγωνία αναμένει τα αποτελέσματα της ανασκαφής στην αρχαία Αμφίπολη ο Πέτρος Θέμελης, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες αρχαιολόγους, καθηγητής, που έχει πραγματοποιήσει σημαντικές ανασκαφές στην αρχαία Μεσσήνη.

«Δεν μπορεί ένας τέτοιος τύμβος να κρύβει μόνο έναν τάφο». Είναι η πρώτη κουβέντα του αρχαιολόγου στην Καθημερινή, όπου μίλησε για τις έρευνες στην Αμφίπολη και την αποκάλυψη του μακεδονικού τάφου στον λόφο Καστά. Ο κ.Θέμελης μίλησε στην Καθημερινή για τις έρευνες στην Αμφίπολη και την αποκάλυψη του μακεδονικού τάφου στον λόφο Καστά, καθώς επισκέφθηκε δύο φορές την ανασκαφή τα δύο τελευταία χρόνια και ξεναγήθηκε από τη συνάδελφό του κ. Κατερίνα Περιστέρη. Γνωρίζει, όπως λέει, τον αγώνα της για να συνεχίσει τις έρευνες, αλλά πάνω απ’ όλα δηλώνει εντυπωσιασμένος από την εικόνα και το μέγεθος του μνημείου.

Αποφεύγει κάθε σχόλιο για την ανασκαφή, τονίζει όμως ότι η Αμφίπολη είναι μια σημαντικότατη πόλη της Μακεδονίας μετά την Πέλλα, ορμητήριο των Μακεδόνων προς τη Θράκη. Από εκεί άλλωστε ξεκίνησε ο στόλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου προς την Ασία.

Πολλοί αρχαιολόγοι θεωρούν ότι, σ’ αυτό το μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα μνημείο, πρέπει να είναι θαμμένος επιφανής της εποχής. Εταίρος του Μεγάλου Αλεξάνδρου που ήλθε από την Ανατολή με δύναμη, όπως λέει ο κ. Θέμελης, και πολύ χρυσάφι. Και ως καλός δάσκαλος, εξηγεί ότι οι εταίροι ήταν γόνοι μεγάλων οικογενειών, «οι παίδες της αυλής του βασιλιά», οι οποίοι γίνονταν στρατηγοί του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το εύρημα της Αμφίπολης, ακριβώς επειδή ο τύμβος είναι κολοσσιαίος, μπορεί να κρύβει στην «καρδιά» του απείραχτα μνημεία. Η είσοδος, που είδαμε όλοι στις φωτογραφίες κατά την επίσκεψη του πρωθυπουργού, μάλλον έχει δεχθεί επίθεση τυμβωρύχων. Η περιοχή άλλωστε ήταν πλούσια με πολλούς θησαυρούς. Οι αρχαιολόγοι, μηχανικοί και αρχιτέκτονες που εργάζονται στην ανασκαφή ελπίζουν να βρεθεί τοιχογραφία που θα υποδεικνύει τον ένοικο του τάφου και τις ανδραγαθίες του. Ακόμη καλύτερα μια επιγραφή.

Όμως, όπως λέει ο ανασκαφέας της Μεσσήνης, δεν πρέπει να βιαζόμαστε. Αυτή είναι δουλειά των ανασκαφέων.