Το παράδοξο του τσαγιού

Την εποχή που οι Αγγλοι είχαν οργανώσει μυστικές αποστολές στην Κίνα για την κλοπή των φυτών τσαγιού και των μυστικών της καλλιέργειάς τους, κάτω από το σχήμα της Εταιρείας των Ανατολικών Ινδιών, το τσάι στη ζωή των Κινέζων βρισκόταν ήδη σε περίοπτη θέση.

Συμπεριλαμβανόταν ανάμεσα στις επτά αναγκαιότητες της ζωής τους. Ξύλα για τη φωτιά, ρύζι, λάδι σπόρων, αλάτι, σάλτσα σόγιας και ξίδι ήταν οι άλλες έξι.


Ηταν λοιπόν μια αναγκαιότητα αλλά και μια πολυτέλεια το τσάι, πέρα από το ότι ήταν και μια απόλαυση, σε εποχή όπου ο καφές δεν είχε κάνει την εμφάνισή του στο αχανές εκείνο κράτος.


Αργότερα βέβαια έχουμε τα δύο αφεψήματα να διάγουν βίους παράλληλους. Και με κοινό ένα βασικό συστατικό. Την καφεΐνη. Υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που τους φαίνεται παράλογο το ότι και το τσάι περιέχει τη διεγερτική αυτή ουσία. Και δεν έχουν τόσο άδικο, αφού έχουν παρατηρήσει ότι πίνοντας τσάι ηρεμούν. Και αυτό είναι το παράδοξο του τσαγιού. Πώς συμβαίνει κάτι τέτοιο ενώ σε γενικές γραμμές ένα φλιτζάνι περιέχει περίπου την ίδια ποσότητα καφεΐνης είτε για τσάι είτε για καφέ πρόκειται; Και επίσης, αν και η καφεΐνη συντελεί στο να αποβάλλεται σε μεγαλύτερο ρυθμό το ασβέστιο από τα οστά, με το τσάι δεν υπάρχει τόσο μεγάλος κίνδυνος. Η εξήγηση είναι ότι στο τσάι εκτός από τις πολυφαινόλες βρίσκεται και μια άλλη ουσία, η τεανίνη (L-theanine, για όποιον θέλει να ψάξει και μόνος του). Εκατοντάδες εργασίες έχουν γίνει με θέμα αυτή την ουσία και όπως φαίνεται στο μέλλον θα προωθηθεί εμπορικά πολύ δυναμικά.

Πρόκειται για ένα αμινοξύ που το βρίσκουμε σχεδόν αποκλειστικά στα φύλλα του τσαγιού, και μάλιστα στο πράσινο τσάι βρίσκεται σε περιεκτικότητα 1%-2% στα ξεραμένα φύλλα. Ενα από τα χαρακτηριστικά της ουσίας αυτής είναι ότι δίνει στο τσάι μια γεύση «ουμάμι», αυτή την πέμπτη γεύση (δίπλα στο γλυκό, αλμυρό, ξινό και πικρό), όπως επικράτησε να θεωρείται, που θυμίζει ψητό κρέας. Ανταγωνίζεται την καφεΐνη καθώς αυτή δρα στο νευρικό μας σύστημα. Σε πειράματα με ανθρώπους βρέθηκε ότι 30-40 λεπτά μετά την κατανάλωση τσαγιού η τεανίνη γίνεται αισθητή από το σώμα μας με δύο τρόπους. Προκαλεί την παραγωγή εγκεφαλικών κυμάτων τύπου Αλφα και σε φέρνει σε μια κατάσταση να θυμίζει εκείνη του υπερβατικού διαλογισμού, ενώ εμπλέκεται επιπλέον στην παραγωγή του νευροδιαβιβαστή γ-αμινο-βουτυρικού οξέος (GABA) που επηρεάζει την παραγωγή της σεροτονίνης και της ντοπαμίνης, ουσιών, όπως έχουμε εξηγήσει αναλυτικά στο παρελθόν, υπεύθυνων γι’ αυτή την αίσθηση ηρεμίας ή την έλλειψή της.

Ο εγκέφαλος εκπέμπει ηλεκτρικούς παλμούς, που κατατάσσονται σε διάφορες κατηγορίες. Δέλτα (0,5-3,0 Hz), Θήτα (4-7 Hz), Αλφα (8-13 Hz), Βήτα (από 14 Hertz και επάνω). Και η κάθε τέτοια κατηγορία χαρακτηρίζει μια «κατάσταση» που επικρατεί στον εγκέφαλο. Τα Δέλτα παρατηρούνται σε καταστάσεις βαθέος ύπνου, τα Θήτα σε ελαφρύ ύπνο και σε κατάσταση νύστας, τα Aλφα σε καταστάσεις όπου αισθανόμαστε να μην έχουμε και πολλές δυνάμεις ενώ τα Βήτα όταν έχουμε πιεστεί (καταστάσεις «στρες»). Eχει λοιπόν επιβεβαιωθεί και πειραματικά ότι μετά την κατανάλωση πράσινου τσαγιού, στον χρόνο που προαναφέραμε παρατηρείται η παραγωγή κυμάτων Αλφα και η έντασή τους βρέθηκε επίσης ότι εξαρτάται από την ποσότητα της τεανίνης.

Είναι από τις λίγες ουσίες η τεανίνη που μπορούν να περάσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, μια «πόρτα» ελέγχου όσων ουσιών επιτρέπεται να φθάσουν ως εκεί, και η επίδρασή της στην έκκριση της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης από διάφορα σημεία του εγκεφάλου την έκανε να θεωρείται ένα πολύ καλό ενισχυτικό της μνήμης και της ικανότητας απόκτησης νέων γνώσεων και ένα καλό αντίδοτο για τα νεύρα και το άγχος. Δεν καταστέλλει τις άλλες δράσεις της καφεΐνης και δεν φέρνει τη ζαλάδα που συνδέεται συνήθως με τη χορήγηση στους ασθενείς των συνηθισμένων συνθετικών ηρεμιστικών. Σε άλλες χώρες, όπως η Ιαπωνία, έχει επιτραπεί να προστίθεται και σε άλλα ποτά και τρόφιμα.


Άλκης Γαλδαδάς