Γιατί γιορτάζουμε το Πολυτεχνείο; (Το παρόν άρθρο θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία)

«Τι γιορτάζουμε κάθε χρόνο στις 17 Νοεμβρίου;». Δεν χωράει αμφιβολία ότι πολλοί, δυστυχώς περισσότεροι απ’ όσο θα μπορούσε να υπολογίσει μια μετρίως απαισιόδοξη εκτίμηση, πιστεύουν ότι γιορτάζουμε την πτώση της χούντας. Εξ ου και η διαβεβαίωση ότι «η χούντα δεν έπεσε το ’73» που δεν χορταίνουν να το επαναλαμβάνουν σε όλους τους τόνους. Και να σκαρφαλώνουν στα κάγκελα της ΕΡΤ παριστάνοντας πως είναι σκαρφαλωμένοι στα κάγκελα του Πολυτεχνείου και να βάζουν από κάτω τον Λαφαζάνη -ή μήπως ήταν ο Στρατούλης;- να φωνάζει ρυθμικά «ψωμί, παιδεία, ελευθερία».

Επειδή όντως η χούντα δεν έπεσε το ’73, αλλά...
το καλοκαίρι του ’74, μετά την εισβολή στην Κύπρο και την κατάρρευση του κρατικού μηχανισμού, μπορούμε όντως να αναρωτηθούμε «τι ακριβώς γιορτάζουμε κάθε χρόνο στις 17 Νοεμβρίου»; Διότι, ως γνωστόν, μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τη χούντα του Παπαδόπουλου, που επιθυμούσε να ανοιχτεί στους πολιτικούς, τη διαδέχθηκε... η χούντα του Ιωαννίδη που κυβέρνησε, όσο κυβέρνησε, με την ΕΣΑ. Το Πολυτεχνείο, που η μεταπολιτευτική μούσα της Αριστεράς και της προόδου το έχει αναγορεύσει σε θρίαμβο της δημοκρατίας, στην πραγματικότητα ήταν μια μικρή πανωλεθρία. Θα μου πείτε, και ο Λεωνίδας ηττήθηκε στις Θερμοπύλες, αλλά τον θυμόμαστε με μεγαλύτερη συγκίνηση από τον Θεμιστοκλή που νίκησε στη Σαλαμίνα. Ισως γιατί ο ηρωισμός της ήττας είναι βαθιά ριζωμένος στις παραδόσεις της ψυχής μας.

Οπότε και επαναλαμβάνω το ερώτημα: «Τι γιορτάζουμε κάθε χρόνο στις 17 Νοεμβρίου;».

Μήπως τον λαό που συνωστίσθηκε στον προαύλιο χώρο του εκπαιδευτικού ιδρύματος για να ζητήσει δημοκρατία; Ή να φωνάξει «ψωμί, παιδεία, ελευθερία» κατά τη μυθολογία του ΚΚΕ το οποίο, όταν είδε τόσο λαό συνωστισμένο που δεν τον ήλεγχε το ίδιο, φρόντισε να καταγγείλει την εξέγερση για να τα πάρει μετά πίσω. Ε ναι, η αλήθεια είναι ότι το «Πολυτεχνείο», η ιδέα, ο μύθος, όχι η σχολή, το έχει αυτό το πλεονέκτημα. Πάνω του χτίστηκε όλη η μυθολογία περί παλλαϊκής αντίστασης στη χούντα. Διότι όσοι δεν ήσαν εικοσαετή παιδάρια την εποχή εκείνη, όπως ο μέγας λυρικός της αγανάκτησης Βασίλης Παπακωνσταντίνου, και όσοι δεν διάβαζαν, όπως ο ένας και μοναδικός μακαριστός, γνωρίζουν ότι η αντίσταση κατά της χούντας όχι μόνον παλλαϊκή δεν υπήρξε, αλλά ούτε καν μαζική. Κάτι φωλιές αντίστασης σπαρμένες εδώ κι εκεί και κατά τα άλλα αγαστή συνεργασία του δημοκρατικού φρονήματος με το καθεστώς των συνταγματαρχών. Στο Πολυτεχνείο είναι η μοναδική στιγμή που η μεσαία τάξη αντέδρασε αφού είδε να απειλούν τα παιδιά της. Εξ ου και η σημασία του για τον κυρίαρχο μεταπολιτευτικό μύθο της παλλαϊκής αντίστασης.

«Τι γιορτάζουμε λοιπόν κάθε χρόνο στις 17 Νοεμβρίου;». Για άλλους είναι η επέτειος του αντιιμπεριαλιστικού αγώνα του ελληνικού λαού, και γι’ αυτόν τον λόγο στόχος της πορείας κάθε χρόνο είναι το κτίριο του Γκρόπιους στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας. Τώρα ποιος ακριβώς ήταν ο «αντιιμπεριαλιστικός» αγώνας, ποιες ήταν οι μάχες του και ποιος ο δικός μας στρατηγός Γκιαπ, δεν χρειάζεται να μας απασχολεί υπέρ το δέον. Είμαστε, ή μάλλον οφείλουμε να είμαστε, αντιιμπεριαλιστές, δηλαδή αντιαμερικανοί, και η επέτειος του Πολυτεχνείου είναι ένα πρώτης τάξεως βήμα να φωνάξουμε «φονιάδες των λαών Αμερικάνοι», γιατί ο εθνικός ψυχίατρος μας είπε να μην τα κρατάμε μέσα μας, να τα λέμε για να ξεσπάμε και να ξαλαφρώνουμε. Δεν χρειάζεται νομίζω να υπενθυμίσω πως ο αντιαμερικανικός χαρακτήρας της όλης εορτής μάς επέτρεψε να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι τη μεγάλη γιορτή της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας την καπηλεύθηκε η μακροβιότερη τρομοκρατική οργάνωση της χώρας μας, η περιώνυμη «17 Νοέμβρη».

Και όσο οι επέτειοι διατηρούσαν τη σχετική δημοτικότητά τους, επί τη ευκαιρία, μιας και μαζευόταν τόσος κόσμος, προβάλλονταν και οικονομικές διεκδικήσεις, πάντα επίκαιρες, από τη στιγμή δε που ξέσπασε η επάρατος και το προσδόκιμο της χώρας καταβαραθρώθηκε, όταν στη διαδρομή για το κτίριο του Γκρόπιους περνούσαν μπροστά από τη γερμανική πρεσβεία κατήγγειλαν και τον ιμπεριαλισμό του ευρώ. Διότι το εν γένει αντιιμπεριαλιστικό πνεύμα της γιορτής ποτέ δεν πέθανε.
Ας μην ξεχνάμε πως το Πολυτεχνείο είναι η γιορτή της ευγενούς τάξεως των μπαχαλάκηδων. Οπως το Πάσχα επισκέπτονται οι πολιτικοί αρχηγοί τους στρατώνες, τον Δεκαπενταύγουστο ο πρωθυπουργός την Τήνο και ο Ανδρέας Παπανδρέου πήγαινε στην Παναγία Σουμελά ανήμερα τη γιορτή της, έτσι και οι μπαχαλάκηδες έχουν τη γιορτή τους στις 17 Νοεμβρίου. Μολότοφ, κάδοι καμένοι και απαραίτητες συγκρούσεις με τα ΜΑΤ είχαν την τιμητική τους στις περασμένες δεκαετίες πριν περάσουν στην καθημερινότητα της πόλης.

Διότι εντέλει στη γιορτή του Πολυτεχνείου εορτάζουμε τη γιορτή του Πολυτεχνείου, κοινώς τη γιορτή μιας αντίστασης κατά της χούντας που θα ήθελε να είναι παλλαϊκή, ενώ δεν ήταν, που θα ήθελε να είναι νικηφόρα, ενώ ποτέ δεν υπήρξε. Γνωρίζοντας δε την αξία των μύθων, σύγχρονων και παλαιών, οφείλω απλώς να επισημάνω πως και οι μύθοι έχουν την τέχνη τους. Υπάρχουν καλότεχνοι και κακότεχνοι. Και ο μύθος του Πολυτεχνείου, όσο περνούν τα χρόνια, ξεθωριάζει γιατί υπήρξε άτεχνος από την πρώτη του κιόλας στιγμή.

Του Τάκη Θεοδωρόπουλου