Δεν διδαχθήκαμε από τους αρχαίους Έλληνες για το χρέος

 

Η σοφία δεν είναι πολύπλοκη. Είναι απλή. Δεν είναι δικαιολογία επομένως ότι δεν μελετούμε τα αρχαία κείμενα με το επιχείρημα ότι δήθεν είναι δυσνόητα. Τα δυσνόητα κείμενα είναι αυτών που περιπλέκουν τα νοήματα για να καλύψουν την ημιμάθειά τους, και να φανταζόμαστε πως εμείς είμαστε αμαθείς, και δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τις (αμπελο)φιλοσοφίες των δήθεν λογίων της εποχής μας.

 

Ο Πλούταρχος, με τίτλο «Περί του μη δειν δανείζεσθαι» (στα Ηθικά), μεταξύ των πολλών σοφών λόγων που γράφει, έχει και αυτό το απόσπασμα: 

«Έχεις χρήματα; Μη δανείζεσαι, γιατί δεν σου λείπουν. Δεν έχεις; Μη δανείζεσαι γιατί δεν θα ξεπληρώσεις το χρέος σου».

 

Η μεγάλη παγίδα στην οποία μας έριξαν (όλους τους λαούς, μηδέ της Κίνας εξαιρουμένης, της οποίας το χρέος αυξήθηκε κατά 17%) οφείλεται στο άφθονο χρήμα που έπεσε στις αγορές, και που δεν χρησιμοποιήθηκε σε παραγωγικές επενδύσεις, αλλά σε καταναλωτικά αγαθά. Ο Sir Terry Leahy, π. ιδιοκτήτης της αλυσίδας σούπερ μάρκετ Tesco, είχε πει: «Η ποσοτική χαλάρωση προκάλεσε άφθονη ρευστότητα, για την πραγματική οικονομία, αλλά κατέληξε στις αγορές, και στις τσέπες των κερδοσκόπων που ψάχνουν για γρήγορα κέρδη».

 

Και η ποσοτική χαλάρωση προήλθε κυρίως από το πληθωριστικό χρήμα, στο οποίο αρέσκονταν οι κυβερνήσεις. Και όταν αυτό δεν γινόταν κατορθωτό, το επί πλέον χρήμα έμπαινε στις αγορές από τον δανεισμό.

 

Δεν εφεύραμε σήμερα αυτή την τακτική. Είναι παλιά υπόθεση, στην οποία πρωταγωνίστησαν πολλές φορές οι πρόγονοί μας, μόνο που ο δανεισμός τους γινόταν υπό έκτακτες συνθήκες και καταναγκαστικώς, υπό την έννοια ότι ο δανειζόμενος στην ουσία αφαιρούσε βιαίως τα χρήματα από τον δανειστή.

 

Κατά την εποχή του Πελοποννησιακού Πολέμου και τα δύο στρατόπεδα «δανείσθηκαν» (εκτενείς αναφορές στον δανεισμό των αρχαίων, κάνει ο Γάλλος οικονομολόγος και τραπεζίτης Ζακ Ατταλί στο τελευταίο του βιβλίο «Παγκόσμια κατάρρευση σε 10 χρόνια;»): 

 

Τον 5ο αιώνα π. Χ., οι κυβερνώντες της Σπάρτης και πολλών άλλων συμμαχικών πόλεων-κρατών, ελλείψει χρημάτων, όταν το 431 π. Χ. ξέσπασε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, δανείστηκαν άτοκα πόρους: τις αποταμιεύσεις των ιερών της Ολυμπίας και των Δελφών, που προορίζονταν θεωρητικά για τις τελετές και τη συντήρηση των ιερών χώρων.

 

Οι δε Αθηναίοι από το 426 π. Χ. έως το 422 π. Χ. συνήψαν τρία δάνεια με τους ιερείς των ναών της Αθηνάς Πολιάδος, της Αθηνάς Νίκης και της Αρτέμιδος, κατόπιν από ιερά από άλλες περιοχές, παροτρύνοντας και τον λαό να τους δανείσει τους πόρους του προσφέροντάς του σε αντάλλαγμα κάθε είδους ηθικές τιμές.

 

Για να επανέλθουμε στον Πλούταρχο (και στην τελευταία μεταφρασμένη έκδοση από την «Νεφέλη» με τον τίτλο «Οι συμφορές του δανεισμού».) μεταφέρω αποσπάσματα από το έργο: «Οι οφειλέτες είναι δούλοι όλων των δανειστών τους. Είναι δούλοι δούλων αναιδών και βάρβαρων και βάναυσων». Οι δε δανειστές «μετατρέπουν την αγορά σε κολαστήριο για τους δύσμοιρους οφειλέτες, σαν όρνεα τους κατακρεουργούν και τους κατασπαράζουν βυθίζοντας το ράμφος στα σωθικά τους».

 

Το γεγονός ότι ο Πλούταρχος έζησε κατά την Ρωμαϊκή εποχή, με τις ελληνικές πόλεις υποδουλωμένες, συμβαίνει να είναι και επίκαιρος, επειδή υπάρχουν πολλά κοινά με την σημερινή εποχή και τους δανειστές μας (πόσο δίκαιο είχε ο Ελύτης όταν έγραφε για την «επικαιρότητα του παρελθόντος»!):

 

«(Οι Ρωμαίοι) κουβαλώντας μαζί τους σάκους και συμφωνητικά και συμβόλαια σαν δεσμά εναντίον της Ελλάδος, την οργώνουν από πόλη σε πόλη και σπέρνουν χρέη που πολλά βάσανα φέρνουν και πολλούς τόκους, και που δύσκολα ξεριζώνονται ενώ οι βλαστοί τους περικυκλώνουν τις πόλεις, τις εξασθενούν και τελικά τις πνίγουν».

 

Η συμβουλή του Πλουτάρχου είναι η παρακάτω:

 

«Φύγε να γλυτώσεις από τον εχθρό και τύραννό σου, τον δανειστή που θίγει την ελευθερία σου, βάζει πωλητήριο στην αξιοπρέπειά σου κι αν δεν του δίνεις, σε ενοχλεί· αν πουλήσεις, ρίχνει την τιμή· αν δεν πουλήσεις σε αναγκάζει· αν τον πας στο δικαστήριο προσπαθεί να επηρεάσει την έκβαση της δίκης· αν του ορκίζεσαι σε προστάζει· αν κρατάς την πόρτα κλειστή στήνεται στο κατώφλι και σου βροντά αδιάκοπα...».

 

Ως προς δε την ευθύνη του δανειζόμενου: «Χρεωνόμαστε για να πληρώσουμε όχι το ψωμί και το κρασί μας, μα εξοχικές κατοικίες, δούλους, μουλάρια, ανάκλιντρα και τραπεζώματα... ».

 

Ο Μακεδών