Έκθεση στη Θεσσαλονίκη ~ Αρχαιοκαπηλία τέλος

Κράνη με χρυσά προσωπεία που συνόδευσαν τους μακεδόνες πολεμιστές στην ταφή τους. Χρυσά επιστόμια και ρόδακες με το μακεδονικό αστέρι, χρυσά κοσμήματα που ράβονταν στα ενδύματα των νεκρών, χρυσά δαχτυλίδια, περόνες, ακόμη και χρυσά πέλματα ποδιών!

Συν ένα πλαστικό δοχείο φαγητού μέσα στο οποίο είχαν στοιβάξει φύλλα χρυσού, από συλημένους τάφους και αυτά. Ολα του 6ου-5ου αι. π.Χ., από το Αρχοντικό της Πέλλας, όπως θα αποδεικνυόταν αργότερα...



Ηταν ένα βράδυ του περασμένου Οκτωβρίου. Η Αθήνα βρισκόταν σε ακόμη μία πολιτική αναταραχή, αλλά στην αίθουσα συντήρησης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου επικρατούσαν σιγή και συγκίνηση. Ως και ο πρωθυπουργός και δύο υπουργοί (Προστασίας του Πολίτη και Πολιτισμού) ήταν παρόντες, προκειμένου να δουν τον θησαυρό των 100 και πλέον αντικειμένων να βγαίνει από το σακ-βουαγιάζ στο οποίο τον μετέφεραν οι αρχαιοκάπηλοι για την πώληση. Για την απόκτησή του είχε δοθεί πραγματική μάχη. Ετσι η στιγμή που έργα ξετυλίγονταν ένα προς ένα αποκτούσε μεγαλύτερη σημασία.

Παρόμοιες ιστορίες υπάρχουν πολλές, αλλά περισσότερες είναι οι άγνωστες, καθώς η δράση των αρχαιοκαπήλων παραμένει συνήθως στο σκοτάδι, για να αποκαλυφθεί μόνο εφόσον τα προϊόντα των λαθρανασκαφών εμφανιστούν ύστερα από χρόνια σε μια δημοπρασία ή σε κάποιο μουσείο. Και τότε αρχίζει η περιπέτεια της διεκδίκησής τους, όχι πάντα με καλά αποτελέσματα. Δεν θα μπορούσε λοιπόν να είναι πιο επίκαιρη η έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης με τον ευχετικό τίτλο «Αρχαιοκαπηλία τέλος».

Τα έργα που είχαν κατασχεθεί το περασμένο φθινόπωρο και πολλά ακόμη, όπως το χρυσό στεφάνι μυρτιάς, που επαναπατρίστηκε το 2007 από το αμερικανικό Μουσείο Γκέτι, 56 χρυσά νομίσματα κατασχεμένα σε χέρια αρχαιοκαπήλων, μια μακεδονική χάλκινη ασπίδα, ένα μπρούντζινο άγαλμα «Αλεξάνδρου», βρίσκονται ανάμεσα στα εκθέματα. Ο στόχος είναι η ενημέρωση των πολιτών για το τεράστιο πλήγμα που επιφέρουν στη χώρα και στην πολιτιστική κληρονομιά της οι λαθρανασκαφές, οι κλοπές και η παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων. Τεράστια κυκλώματα που απλώνονται στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, οργανωμένες σπείρες που δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν όπλα, όπως στην περίπτωση της ληστείας του Μουσείου της Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ολυμπία ή σε λαθρανασκαφές, επιβεβαιώνουν ότι το φαινόμενο της αρχαιοκαπηλίας έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις.

Η Θεσσαλονίκη όμως έχει και το προνόμιο της πρώτης επιστροφής κλεμμένου αρχαίου, περιστατικό που είχε συμβεί στο τέλος της Κατοχής, το 1944, όταν οι Γερμανοί που έσκαβαν για την κατασκευή ορυγμάτων στην πλατεία Δικαστηρίων βρήκαν ένα γυναικείο άγαλμα του 2ου αι. μ.Χ. σε άριστη κατάσταση. Και ενώ αρχικώς το παρέδωσαν στους έλληνες αρχαιολόγους, λίγες ημέρες αργότερα το πήραν και το μετέφεραν στη Γερμανία, στο προσωπικό μουσείο του Χίτλερ αρχικά και κατόπιν στην έπαυλη του Γκέμπελς. Τελικώς όμως εντοπίστηκε μετά τον πόλεμο σε αλατωρυχείο της Αυστρίας, μαζί με άλλα έργα τέχνης που είχαν κλαπεί και από άλλες χώρες, και επεστράφη στην Ελλάδα το 1946.

Η έκθεση «Αρχαιοκαπηλία τέλος» θα διαρκέσει ως τις 20 Σεπτεμβρίου.