Η μαγική εικόνα των αριθμών

Διάβαζα στην «Καθημερινή» της 11ης Δεκεμβρίου 2013, για την πρόθεση της κυβέρνησης να απογράψει ξανά τους Δημόσιους Υπαλλήλους. Το ρεπορτάζ της Εύας Καραμανώλη είχε τίτλο «Χαρτογράφηση υπαλλήλων και απολαβών στο Δημόσιο».

Αντιγράφω την τελευταία παράγραφο: «Στο τέλος του 2009 ο συνολικός αριθμός απασχολουμένων στο Δημόσιο ήταν περίπου 913.000, στο τέλος Νοεμβρίου του τρέχοντος έτους βρισκόμασταν στους...
681.392 δημοσίους υπαλλήλους, με αποτέλεσμα η μισθολογική επιβάρυνση του Δημοσίου στον προϋπολογισμό να έχει μειωθεί κατά περίπου 30%», δήλωσε σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ ο υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης Κυριάκος Μητσοτάκης. Σύμφωνα με τον υπουργό, η μισθολογική δαπάνη του τρέχοντος έτους θα προσεγγίζει τα 16 δισ. ευρώ – έναντι 24 δισ. το 2009 – «με αποτέλεσμα να έχουμε εξοικονόμηση 8 δισ. ευρώ ως αποτέλεσμα και της μείωσης του αριθμού των υπαλλήλων αλλά και της οριζόντιας περικοπής των μισθών των υπαλλήλων».

Εκ πρώτης όψεως όλα φαίνονται εξαιρετικά. Εξάλλου, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο τα ανακοίνωσε ο υπουργός, για να δρέψει δάφνες. Μείωση 30% στο κόστος μισθοδοσίας, είναι εντυπωσιακή. Να όμως που έχω μια αδυναμία με τον έλεγχο των αριθμών και κάτι δεν μου πήγαινε καλά. Μια απλή διαίρεση των 24 δι. ευρώ με το πλήθος των υπαλλήλων του 2009, δηλαδή τους 913.000, αποκαλύπτει ότι η μέση ετήσια αμοιβή των δημοσίων υπαλλήλων το 2009, ήταν 26.287 ευρώ. Αν κάνουμε την ίδια διαίρεση και για το 2013, με τους 631.392 υπαλλήλους, έχουμε ότι η μέση ετήσια αμοιβή είναι 23.481 ευρώ. Δηλαδή η ουσιαστική μέση οριζόντια μείωση των ετήσιων αμοιβών των υπαλλήλων είναι μόνο 11%. Πάμε ένα βήμα παρακάτω. Το 2009 οι υπάλληλοι έπαιρναν τα δώρα Πάσχα, Χριστουγέννων και Επίδομα Αδείας που ισοδυναμούν με άλλους δύο μισθούς, δηλαδή συνολικά 14 μισθούς. Το 2013 είχαν μόνο 12 μισθούς. Αν λοιπόν διαιρέσουμε τις ετήσιες αμοιβές του 2009 με το 14 και τις ετήσιες αμοιβές του 2013 με το 12, έχουμε μέση μηνιαία αμοιβή για το 2009, 1.878 ευρώ, ενώ για το 2013, 1.957 ευρώ. Bingo! H μέση μηνιαία αμοιβή των δημοσίων υπαλλήλων, στο διάστημα 2009 - 2013 αυξήθηκε αντί να μειωθεί!

Έχω επαληθεύσει τις αριθμητικές πράξεις πολλές φορές με το ίδιο πάντα αποτέλεσμα. Ομολογώ ότι δεν μπορώ να καταλάβω πού κάνω (αν κάνω) λάθος στον παραπάνω συλλογισμό και θα ήθελα κάποιον να μου το υποδείξει. Εκπληξη πάντως προκαλεί το γεγονός ότι, σήμερα, η μέση μηνιαία αμοιβή των δημοσίων υπαλλήλων είναι 1.957 ευρώ, η οποία μπορεί να θεωρηθεί πολύ υψηλή. Από τα κλάματα και τους οδυρμούς που ακούμε καθημερινά στην τηλεόραση, από συνδικαλιστές, πολιτικούς και δημοσιογράφους, θα περίμενα ότι η μέση μηνιαία αμοιβή έπρεπε να είναι πολύ χαμηλότερη.
Εφόσον όμως τα αριθμητικά στοιχεία προέρχονται από επίσημες δηλώσεις, πρέπει να θεωρούνται έγκυρα και εξακριβωμένα. 

Πώς μπορεί να δικαιολογηθεί η αύξηση της μέσης μηνιαίας αμοιβής; Οι μόνες δύο εξηγήσεις που μπορεί να δοθούν, είναι δυστυχώς πολύ δυσάρεστες. Όλοι γνωρίζουμε ότι πράγματι έχουν γίνει περικοπές στις αμοιβές των δημοσίων υπαλλήλων. Έτσι δηλώνουν επίσημα οι αρμόδιοι. Ο ένας τρόπος για να αυξηθεί η μέση μηνιαία αμοιβή, μπορεί να εξηγηθεί (τουλάχιστον μαθηματικά) μόνο αν αυτοί οι 231.608 υπάλληλοι που αποχώρησαν στο διάστημα 2009 – 2013 ήταν, στη μεγάλη πλειονότητά τους, χαμηλόμισθοι και έτσι έμειναν μόνο αυτοί που έχουν υψηλούς μισθούς, οι οποίοι ανεβάζουν τον μέσο όρο. Πράγμα που μεταφράζεται ότι τώρα έχουμε «too many chiefs and very few indians», δηλαδή έχουμε πάρα πολλούς τμηματάρχες, προϊσταμένους, διευθυντές και δυσανάλογα λίγους υπαλλήλους για να κάνουν τη δουλειά. Ο άλλος τρόπος να εξηγηθεί η αύξηση, είναι να δεχτούμε ότι έγιναν περικοπές αλλά αυξήθηκαν οι υπερωρίες που πληρώνει το Δημόσιο. Δεν είμαι βέβαιος ποια από τις δύο εξηγήσεις είναι η χειρότερη. Πιθανότατα, μάλιστα, η παρατηρούμενη μηνιαία αύξηση να είναι η συνισταμένη και των δύο δράσεων, πράγμα που σημαίνει ότι «πάμε κατά διαόλου».

Το ότι έχουμε πολλούς διευθυντές, προϊσταμένους και τμηματάρχες, είναι γεγονός, πέραν πάσης αμφιβολίας. Αυτό επιβεβαιώθηκε με την απογραφή του 2010. Είχαμε τότε περισσότερους από 23.000 «αξιωματούχους». Ήταν και αυτό αποτέλεσμα του πελατειακού κράτους που δημιούργησε το πολιτικό μας σύστημα. Για παράδειγμα, κάποιο σημαντικό υπουργείο (ονόματα δεν λέμε, υπολήψεις δεν θίγουμε), σήμερα, απασχολεί περίπου 380 υπαλλήλους. Τώρα έλατε να δούμε ποια είναι η σύνθεση αυτών των 380 υπαλλήλων. Το υπουργείο διαθέτει 8 γενικές διευθύνσεις (5 αυτούσιες και 3 σαν ειδικές υπηρεσίες) και 20 διευθύνσεις με 70 περίπου τμήματα. Δηλαδή, 100 περίπου τιτλούχοι για να διοικούν άλλους 280 υπαλλήλους. Αν υπήρχε ιδιωτική εταιρεία με τέτοιο οργανόγραμμα θα είχε κλείσει πριν από καιρό, γιατί δεν είναι δυνατόν να έχουμε αναλογία, σχεδόν, ένας προϊστάμενος προς τρεις εργαζόμενους. Αξίζει να σημειωθεί ότι υφίσταται διεύθυνση με δύο τμήματα, η οποία στελεχώνεται με ένα διευθυντή και δύο τμηματάρχες και μηδέν υπαλλήλους. Όλοι αυτοί οι προϊστάμενοι καταγράφουν προϋπηρεσία σε θέση ευθύνης (για μελλοντική προαγωγή), διοικώντας πρακτικά τους εαυτούς τους και βέβαια εισπράττοντας το επιμίσθιο του προϊσταμένου.

Βλέπετε, οι πολιτικοί μας δεν προσελάμβαναν μόνο απλούς υπαλλήλους που «δεν κάνουν για τίποτε» (όπως είχε γράψει κάποιος υπουργός πριν από μερικά χρόνια), αλλά φρόντιζαν να δημιουργούν και θέσεις ευθύνης για να βολεύουν καλύτερα και με υψηλότερες αμοιβές τους εκλεκτούς ημέτερους. Έτσι μεγάλωσε το Δημόσιο, σαν υδροκέφαλο τέρας που τρέφεται με τους φόρους των χρήσιμων ηλίθιων που σαν μισθωτοί και συνταξιούχοι δεν μπορούν να φοροδιαφεύγουν.

Και δεν είναι μόνο το μισθολογικό θέμα που δημιουργείται με τα απίθανα οργανογράμματα. Είναι και το γραφειοκρατικό. Όταν δημιουργείται μια Διεύθυνση ή ένα Τμήμα πρέπει να του δοθούν και αρμοδιότητες. Και έτσι καταλήγουμε στο σημερινό μπάχαλο με τον κατακερματισμό και την επικάλυψη των αρμοδιοτήτων. Θυμάμαι, ένα έγγραφο του υπουργείου Οικονομικών, που παρουσίασε ο τότε γενικός γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων Διομήδης Σπινέλλης, για την απόδοση κωδικών του Taxisnet, το οποίο είχε 31 υπογραφές! Οι πολλές υπογραφές εξασφαλίζουν παράλληλα και την πλήρη ατιμωρησία. Όταν υπάρχουν 31 υπογραφές, ποιος είναι ο υπεύθυνος; Ασφαλώς κανένας. Ένας άλλος λόγος για τις πολλές υπογραφές είναι ότι όλοι θέλουν αρμοδιότητες για να ασκούν εξουσία με την υπογραφή τους. Επειδή μάλιστα με τις πολλές υπογραφές αμβλύνεται το θέμα της ευθύνης, ουσιαστικά αποκτούν αυξανόμενη εξουσία χωρίς κανένα κόστος. Οι τράπεζες και οι επιχειρήσεις διαχειρίζονται δισεκατομμύρια με δύο μόνο υπογραφές. Γιατί στο Δημόσιο να χρειάζονται δεκάδες υπογραφές; Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Υπάρχει απόλυτη τάξη στο χάος. Μόνο που η τάξη αυτή δεν είναι για να εξυπηρετείται και να ωφελείται ο Πολίτης, αλλά για να διατηρείται και να μεγαλώνει το υπάρχον σύστημα, προς ίδιον όφελος των πρωταγωνιστών.

Ας ξαναγυρίσουμε στη στατιστική. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια είχαμε γίνει ο περίγελως της Ευρώπης με τα Greek Statistics. Τώρα είμαστε κάπως καλύτερα, αλλά πολύ μακριά από το να χρησιμοποιούμε τη στατιστική ως εργαλείο διοίκησης. Αν παρατηρήσει κανείς πώς το Αμερικανικό Κράτος αλλά και ο Ιδιωτικός Τομέας των ΗΠΑ χρησιμοποιούν τα στατιστικά μεγέθη, θα καταλάβει γιατί οι άνθρωποι αυτοί έχουν κυριαρχήσει στην Υφήλιο και με βάση τις μετρήσεις μπορούν να παίρνουν διορθωτικά μέτρα, μόλις παρουσιαστούν τα προβλήματα. Μετρούν και συγκρίνουν κυριολεκτικά τα πάντα, ώστε να έχουν την πλήρη εικόνα. Εμείς έχουμε ακόμα πολύ δρόμο για να πλησιάσουμε κοντά σε αυτό το επίπεδο. Ας το βάλουμε όμως ως στόχο και όχι να κοροϊδευόμαστε με επικοινωνιακές στατιστικές.


Tου Ανδρέα Δρυμιώτη*
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων