Τα δίδυμα του ζεύγους Κλεοπάτρα - Αντώνιος

Η αιγυπτιολόγος Giusepinna Capriotti του Ιταλικού Εθνικού Ερευνητικού Συμβουλίου (CNR) είπε ότι το γλυπτό, ύψους ενός μέτρου, που απεικονίζει ένα αγόρι και ένα κορίτσι αγκαλιασμένα ανήκει στα τέκνα του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας, τον Αλέξανδρο Ήλιο και την Κλεοπάτρα Σελήνη Β΄.

Σύμφωνα με την Capriotti, τα μοναδικά γνωστά μέχρι στιγμής έργα στα οποία έχουν απαθανατιστεί τα δίδυμα είναι ένα νόμισμα και ένα γλυπτό της Σελήνης.



Το γλυπτό από ψαμμίτη ήρθε στο φως κοντά στο ναό του Χαθόρ στη Δένδερα της δυτικής όχθης του Νείλου το 1918. Η Κλεοπάτρα είχε δώσει εντολή να φιλοτεχνηθούν διάφορα έργα στο ναό αυτό, με γνωστότερο εκείνο ενός μνημειώδους φαραωνικού αναγλύφου που απεικονίζει την ίδια και τον γιο που απέκτησε με τον Ιούλιο Καίσαρα, τον Πτολεμαίο ΙΕ΄, ή Καισαρίωνα.

Το Μουσείο του Καΐρου αγόρασε το γλυπτό αλλά δεν του έδωσε μεγάλη σημασία, καθώς οι υπεύθυνοι του μουσείου θεωρούσαν ότι απεικονίζει τους δίδυμους θεούς Shu και Tefnet, το γιο και την κόρη αντίστοιχα του θεού Ατούμ-Ρα.

Το γλυπτό παριστάνει δύο γυμνά παιδιά, ένα αγόρι και ένα κορίτσι, που φέρουν τα προσωνύμια του ήλιου και της σελήνης αντίστοιχα. Έχουν περασμένο το ένα τους χέρι στον ώμο του άλλου, ενώ με το άλλο κρατούν ένα φίδι. Στα πόδια τους τυλίγονται οι ουρές δύο άλλων φιδιών.

Η Capriotti παρατήρησε ότι το αγόρι φέρει έναν ηλιακό δίσκο στο κεφάλι του, ενώ το κορίτσι μια ημισέληνο. Τα φίδια, πιθανότατα δύο κόμπρες, επίσης συμβολίζουν τον ήλιο και το φεγγάρι, κατά την αιγυπτιολόγο. Οι δύο δίσκοι φέρουν από ένα μάτι του Ώρου, συνηθισμένο σύμβολο στην αιγυπτιακή τέχνη.

«Δυστυχώς τα πρόσωπα δεν διατηρούνται σε καλή κατάσταση, αλλά μπορούμε να δούμε ότι το αγόρι έχει βοστρύχους και μια κορδέλα στο δεξί μέρος του κεφαλιού, χαρακτηριστικό των παιδιών των Αιγυπτίων. Τα μαλλιά του κοριτσιού είναι χτενισμένα με έναν τρόπο που θυμίζει τη Melonenfrisur, χαρακτηριστική κόμμωση που συνδέεται με τη δυναστεία των Πτολεμαίων, και ειδικά με την Κλεοπάτρα», λέει η Capriotti.

Το γλυπτό χρονολογείται στο 50-30 π.Χ. Τα δίδυμα του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας γεννήθηκαν το 40 π.Χ., άρα η χρονολογία ταιριάζει. Επίσης, οι ασυνήθιστες εικονογραφικές επιλογές υποδηλώνουν ότι δεν πρόκειται για ένα γλυπτό των Shu και Tefnet. Στο αιγυπτιακό πάνθεο, η Tefnet φέρει τον ηλιακό δίσκο, ενώ εδώ το κορίτσι φέρει την ημισέληνο και το αγόρι τον ήλιο, σε συμφωνία με την ελληνική παράδοση της θηλυκής θεότητας Σελήνης και της ανδρικής ενσάρκωσης του ήλιου στον ομώνυμο θεό.

Ο εναγκαλισμός των διδύμων θα μπορούσε να συμβολίζει μια ηλιακή έκλειψη, κάτι που έχει κάποια σημασία, γιατί όταν ο Μάρκος Αντώνιος αναγνώρισε επισήμως τα δίδυμα ως δικά του παιδιά, τρία χρόνια μετά τη γέννησή τους, το γεγονός σηματοδοτήθηκε από μια ηλιακή έκλειψη. Τότε η Κλεοπάτρα άλλαξε τα ονόματά τους, προσθέτοντας στο Κλεοπάτρα και το Αλέξανδρος τα Σελήνη και Ήλιος αντίστοιχα.

Μετά τις αυτοκτονίες των δύο γονιών τους, τα τρία παιδιά του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας (καθώς υπήρξε και τρίτος καρπός του μυθικού παράνομου δεσμού, ο Πτολεμαίος Φιλάδελφος) μεταφέρθηκαν στη Ρώμη από τον Οκταβιανό το 30 π.Χ., ως βασιλικοί αιχμάλωτοί του σε χρυσά δεσμά. Ο Οκταβιανός παρέδωσε τα παιδιά στην αδελφή του Οκταβία, την τρίτη σύζυγο του Αντωνίου, για να τα αναθρέψει. Τα ίχνη των δύο αγοριών χάνονται έκτοτε, και οι ιστορικοί ερευνητές περιορίζονται σε υποθέσεις για το τι απέγιναν – αν θανατώθηκαν από τον Οκταβιανό ή αν πέθαναν από φυσικά αίτια. Η Κλεοπάτρα Σελήνη, από την άλλη μεριά, παντρεύτηκε το 20 π.Χ. τον βασιλιά Ιóβα Β′ της Νουμιδίας.

Σύμφωνα με τις πηγές, η Κλεοπάτρα Σελήνη ήταν ικανή και ισχυρή ηγεμονίδα, που δρούσε στο πλευρό του συζύγου της, ίσως επιβάλλοντάς του την άποψή της. Δεν συναντάμε συχνά νομίσματα με τον βασιλιά στη μία όψη και τη βασίλισσα στην άλλη. Βάφτισε μάλιστα το γιο της Πτολεμαίο, ακολουθώντας την παράδοση της μητέρας της και όχι τη συνήθη πρακτική να δίνεται στους γιους το όνομα του πατέρα.

archaiologia.gr

Το γλυπτό από ψαμμίτη που πιθανότατα απεικονίζει τα δίδυμα της Κλεοπάτρας και του Μάρκου Αντώνιου. 50-30 π.Χ. Μουσείο του Καΐρου.